Dobór przewodów i kabli elektrycznych niskiego napięcia

Książka jest próbą zrekonstruowania dorobku architektonicznego i teoretycznego Antoniego Jabłońskiego, przede wszystkim zaś prześledzenia funkcjonowania w środowisku warszawskim tego budowniczego, który całe życie zawodowe pracował na stanowiskach urzędniczych w strukturach rosyjskiej służby publicznej. Najważniejsze realizacje architektoniczne – w tym gmachy Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Anatomo-Patologicznego i Poczty Głównej – wykonywał na zlecenie instytucji państwowych.

Książka o Jabłońskim to nie tyle opowieść o stylach, formach i bryłach, ile o człowieku współtworzącym Warszawę przede wszystkim dzięki swojej sprawności organizacyjnej i umiejętnościom budowania porozumienia
z Rosjanami. To opowieść o architekcie, który przez całe
życie zawodowe zajmował stanowiska urzędnicze w rosyjskim systemie władzy: ponad 30 lat był etatowym budowniczym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego,
przez 25 lat pracował zaś w służbach nadzoru budowlanego podległych w państwie rosyjskim Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Korzystał z wynikających z tego przywilejów, płacąc jednak cenę niechęci środowiska
zawodowego. To także opowieść o roli urzędników
budowlanych i oddziaływaniu przepisów na kształtowanie pejzażu architektonicznego Warszawy oraz o skomplikowanych zależnościach decyzyjnych prowadzących
do realizacji wybranych projektów.

Książka, jako pozycja interdyscyplinarna, ma szanse skierować na nowe tory badania nad budownictwem w Warszawie końca XIX i początku XX wieku, a także w znaczący sposób wzbogacić i uzupełnić wiedzę o sytuacji Polaków w zaborze rosyjskim w tym czasie.
(Z recenzji prof. dr. hab. Wojciecha Bałusa)

[…] książka Małgorzaty Omilanowskiej-Kiljańczyk o Antonim Jabłońskim to […] stojąca na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, świetnie zakomponowana i jeszcze lepiej napisana, niezwykle interesująca całość, której lektura wciąga […].
(Z recenzji prof. dr. hab. Lechosława Lameńskiego)

*********

An Architect and an Official in the Russian Service. Antoni Jabłoński Jasieńczyk (1854–1918)

The book does not only attempt to reconstruct the architectural and theoretical oeuvre of Antoni Jabłoński, but it also explores how Jasieńczyk, who spent his whole professional life working for Russian state institutions, operated in his Warsaw environment. Jasieńczyk’s most important architectural projects, including the buildings of the University of Warsaw Library, the Anatomopathological Institute and the Main Post Office in Warsaw were commissioned by state institutions.

*********

Prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk (ORCID 0000-0001-9766-0424) – historyczka sztuki, profesorka zwyczajna na Uniwersytecie Gdańskim i profesorka nadzwyczajna w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Specjalizuje się w problemach architektury XIX, XX i XXI wieku, przede wszystkim Warszawy, Gdańska oraz pobrzeża Bałtyku, a także dziejów ochrony zabytków i życia artystycznego. Stypendystka kilkunastu europejskich instytucji naukowych. W latach 2012-2014 podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w latach 2014-2015 minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Autorka ponad 100 artykułów naukowych i kilkunastu książek, m.in. "Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej" (2004), "Architekt Stefan Szyller 1857-1933" (2008), "Nadbałtyckie Zakopane. Połąga w czasach Tyszkiewiczów" (2011), "Budowanie na obcej ziemi" (2016), "Kreacja, konstrukcja, rekonstrukcja. Studia z architektury XIX–XXI wieku" (2016), "Budowanie nad Bałtykiem. Studia z architektury i sztuki Gdańska, Pomorza i Żmudzi" (2017) – za tę publikację otrzymała nagrodę Splendor Gedanensis.

NAGRODA im. STEFANA MORAWSKIEGO

Niniejsza książka poświęcona jest japońskiej przestrzeni miejskiej, która już na pierwszy rzut oka znacząco różni się od tego, co spotykamy w Europie, w Paryżu, Berlinie czy Pradze. Charakterystyczna dla Japończyków dbałość o uwzględnienie przyrody w planie miasta, swobodne podejście do kategorii wizualności przestrzeni (nieznajomość kategorii „pejzażu miejskiego“), przywiązanie do horyzontalnej perspektywy oraz brak tradycji definiowania przestrzeni publicznej w ramach miasta to jedynie kilka z wielu cech świadczących o unikalności japońskiej urbanistyki. Owe specyficzne strategie i taktyki kreowania przestrzeni miasta zdają się posiadać swoje źródło w zakorzenionej w japońskiej kulturze, odległej od zachodniego paradygmatu filozoficznego, tradycji rozumienia kategorii przestrzeni oraz specyfice wypracowanego przez Japończyków modusu doświadczenia przestrzenności. Istotne wydaje się w tym kontekście zarówno oddziaływanie tła kulturowego (buddyzm, shinto), jak i praktyk wynikających z samej specyfiki zamieszkiwania na aktywnym sejsmicznie, otoczonym morzami, Półwyspie Japońskim.

Przedmiotem monografii jest analiza struktury przestrzennej miast polskich w ostatniej tercji XVI i w początku XVII wieku oraz charakterystyka jej przekształceń wynikających z wprowadzania do średniowiecznej struktury miast dużych kubaturowo zespołów jezuickich. Zasięg terytorialny obejmuje miasta Rzeczypospolitej znajdujące się zarówno obecnie, jak i w XVI wieku na obszarze Polski, w których do końca tego stulecia zakon jezuitów rozpoczął swoje inwestycje. Cezurę chronologiczną uzasadnia charakterystyczna ekspansywność zakonu we wczesnej fazie działalności, przy utrzymującym się nadal jeszcze znacznym rozwoju gospodarczym miast Rzeczypospolitej, zwłaszcza miast dużych, na których zakonowi zależało najbardziej.

Dzieje budowli jezuickich, których realizację rozpoczęto przed końcem XVI wieku, zostały prześledzone w większości przypadków do wojen szwedzkich 1655 roku, podczas których nastąpiło wyraźne spowolnienie ruchu inwestycyjnego w miastach polskich, wojenne splądrowanie i dewastacja, a w konsekwencji prawdziwy ich upadek. Przedłużenie ram chronologicznych w ramach opracowań monograficznych dotyczących analizy miast i zespołów pozwoliło na obserwację nie tylko procesu projektowania, lecz także zmian samego projektu, dokonywanych w trakcie jego realizacji w kontekście równolegle analizowanych przyczyn ich wprowadzania oraz dziejów poszczególnych miast. Szczegółowej analizie poddano siedem miast, w których do końca XVI wieku zakon jezuitów rozpoczął swoje inwestycje. Trzy pierwsze to miasta biskupie: Braniewo, Pułtusk, Poznań – pilotażowe pod względem doświadczeń zakonu jezuitów na ziemiach Rzeczypospolitej, oraz Jarosław – miasto prywatne włączone do tej grupy z uwagi na wczesne inicjatywy fundatorów i toczącą się dyskusję z zakonem. Grupę drugą stanowią trzy największe królewskie miasta Rzeczypospolitej: Lublin, Kraków i Kalisz. Zwłaszcza Kraków dla opisu procesu osiedlania się zakonu jezuitów w miastach jest przykładem szczególnie interesującym, bowiem dotyczy aż siedmiu dyskutowanych wówczas lokalizacji dla głównej placówki zakonu w stołecznym mieście. Argumenty za i przeciw na ten temat są w tej dyskusji jasno wyłożone.

Znakomity zbiór tekstów jednego z najwybitniejszych w Polsce znawców w dziedzinie architektury krajobrazu. Autor opisuje m.in.: pokusy w kształtowaniu krajobrazu, fragmentację przestrzeni, krystalizację postaci miasta, manowce partycypacji społecznej, opłacalność ładu przestrzennego, polską tradycję "sprawlu", ochronę i tworzenie piękna w otoczeniu człowieka, udział elit w zagospodarowaniu ziem górskich, dobrą i niedobrą tożsamość krajobrazu, skutki populizmu i postprawdy, pozycję urbanisty jako reprezentanta niechcianego zaufania publicznego oraz postać profesora Gerarda Ciołka.

Ta książka to lektura obowiązkowa dla badaczy, studentów i doktorantów tej dyscypliny, ale także przedstawicieli organów administracji państwowej i władz samorządowych mających bezpośredni wpływ na planowanie przestrzenne i kształtowanie krajobrazu w Polsce. Ogromna wiedza Autora i wspaniały język tych tekstów sprawiają, że jest to również publikacja nie do przeoczenia dla wszystkich zainteresowanych dalszymi losami miejsc, w których żyją.

Autor sporo miejsca poświęca „ochronie i tworzeniu piękna w otoczeniu człowieka i w dalszej scenerii kraju”. Odnosi się również do degradacji krajobrazu, sięgając do licznych przekładów, których praprzyczyną są ułomności krajowego systemu planowania przestrzennego. Podaje źródła powstawania chaosu w krajobrazie i jednocześnie podkreśla znaczenie działań środowisk naukowych – zarówno w sferze badawczej, jak i dydaktycznej. […] Tak wielowątkowe i jednocześnie precyzyjne ujęcie problematyki krajobrazowej nie znalazło jeszcze znaczącego miejsca w krajowym, a także europejskim piśmiennictwie (Z recenzji prof. dr. hab. inż. Krzysztofa Młynarczyka).

W pełni zgadzam się z Autorem twierdzącym, że nie umiemy albo nie chcemy rozważnie i zgodnie choćby z zasadami równoważenia rozwoju odnosić się do wartości, jakie dla naszego życia ma krajobraz. […] [zmiany] w krajobrazie, wynikające zarówno z chciwości inwestorów, jak i bezmyślności, są prawie nieodwracalne i niszczą to, co jest wspólnym dobrem i nieodnawialnym, jednostkowym zasobem. Zwracanie uwagi na takie fakty jest obowiązkiem wszystkich osób znających przykłady i powody zniszczeń oraz mogących pracować na rzecz ochrony krajobrazu. […] prof. A. Böhm jest jednym z najwybitniejszych polskich znawców tematu. Należy do grona animatorów kierunku architektura krajobrazu na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej […] Jest to świetnie zorganizowana pod względem intelektualnym szkoła naukowa, w której dziś kontynuowane są prace inspirowane przez Autora (Z recenzji prof. dr. hab. arch. Sławomira Gzella).

******

Landscape in Times of Populism and Post-truth

An impressive collection of texts written by one of the most eminent Polish landscape architecture experts. The author describes, among others, temptations to create landscape, fragmentation of space, crystallization of the city form, intricacies of social participation, profitability of spatial order, Polish tradition of urban sprawl, protection and creation of beauty in human environment, participation of elites in development of mountainous terrains, good and bad landscape identity, consequences of populism and post-truth, the role of an urban planner as a representative of unwanted public confidence and the figure of professor Gerard Ciołek.

Redaktor prowadząca: Katarzyna Madoń-Mitzner

Współpraca merytoryczna: Michał Piechotka

Koordynacja projektu i współpraca redakcyjna: Anna Piłat

Projekt graficzny i skład: to/studio, Aleksandra Nałęcz-Jawecka, Tomasz Kędzierski



Książka Maria i Kazimierz Piechotkowie. Wspomnienia architektów to zapiski znanej i cenionej pary, którzy w okresie PRL-u pracowali jako architekci, wkładając swoje serca w odbudowę powojennej Warszawy. Książka opowiada o ich życiu osobistym, niesamowitej więzi łączącej ich przez ponad 60 lat i o przygodzie z architekturą. Pierwotnie wspomnienia spisali oni dla swoich synów i wnuka, jednak ich opowieść i dorobek architektoniczny wykracza poza historię rodzinną.

Po wojnie, w 1945 roku wrócili do Polski. Maciej podjął pracę w Biurze Odbudowy Stolicy, Maria – w Państwowej Pracowni Konserwacji Zabytków. Ukończyli studia architektoniczne. Maciej został asystentem w Zakładzie Architektury Polskiej. We współpracy z prof. Zachwatowiczem zajmowali się projektem odbudowy katedry św. Jana. Już w 1946 roku Maria i Kazimierz Piechotkowie utworzyli spółkę autorską i odtąd przez ponad 60 lat pracowali razem. W 1950 roku podjęli pracę etatową w Biurze Projektów Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt Stolica Północ. Jesienią 1951 Stołeczna Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych powierzyła im opracowanie kompleksowego, urbanistyczno-architektonicznego projektu rozbudowy warszawskich Bielan. Wtedy też znaleźli swoją zawodową „niszę”. Zrezygnowali ze startowania w konkursach na prestiżowe budowle i od tego momentu zajęli się tym, co stolicy było najbardziej potrzebne – budownictwem mieszkaniowym. Ich osiedla są charakterystyczne, rozpoznawalne. Budowali je z szacunkiem dla tradycji i z dbałością o ludzi i przestrzeń. Sprzeciwiali się estetyce socrealistycznej. Projektowali głównie niskokondygnacyjne budynki, dbali o wewnątrzosiedlową infrastrukturę, o małą architekturę użytkową, swobodny układ urbanistyczny, dostęp do zieleni i słońca. Byli autorami pierwszego w Warszawie modernistycznego osiedla po okresie socrealizmu. Stale unowocześniali technologię budownictwa mieszkaniowego.

Maria i Kazimierz Piechotkowie mieszkali na Bielanach od 1962 roku aż do śmierci, na jednym z osiedli, które sami zaprojektowali. Byli zawsze nierozłączni, w życiu i pracy. A Bielany stały się dla nich dużą częścią życia. Małżeństwo udzielało się lokalnie, uczestniczyło w miejscowych świętach, było zżyte z tą przestrzenią i mieszkańcami, z którymi często znali się osobiście. Rozpoznawalność pary architektów była tak duża, że potocznie ich osiedla nazywane są do dziś „Piechotkowo”. Występowali na międzynarodowych konferencjach i seminariach, pisali książki i artykuły fachowe. Innym obszarem ich działalności była architektura żydowska w Polsce – opracowywali pionierskie publikacje związane z tym tematem, np. książka Bóżnice drewniane, z przedmową prof. Zachwatowicza.

***

Pomysłodawczynią i redaktorką książki jest Katarzyna Madoń-Mitzner – zastępczyni dyrektora Domu Spotkań z Historią, kuratorka wielu wystaw, m.in. „Maria Piechotkowa – sto lat” przygotowanej na 100-tne urodziny architektki.

Katarzyna Madoń-Mitzner: „Kiedy kilka lat temu zamieszkałam na Starych Bielanach, zaczęłam poznawać tę dzielnicę, jej fascynującą i mało znaną nawet w Warszawie historię. Odkryłam też osiedla zaprojektowane tu po wojnie przez Marię i Kazimierza Piechotków a po jakimś czasie przeniosłam się do jednego z nich. Dowiedziałam się, że pani Maria cały czas mieszka na Bielanach, że jesteśmy właściwie sąsiadkami. Zrobiło to na mnie ogromne wrażenie. Przez lata znałam nazwisko Piechotków właściwie tylko w kontekście ich pionierskich książek o żydowskiej architekturze sakralnej. Postanowiłam, że muszę nagrać jej relację biograficzną do zbioru Archiwum Historii Mówionej w Domu Spotkań z Historią i Ośrodka KARTA. Nagrywając jej relację dowiedziałam się, że państwo Piechotkowie spisali wspomnienia dla swoich synów i wnuka, zainteresowałam się tym tekstem. Tak narodził się pomysł, by Dom Spotkań z Historią, przygotował wydanie wspomnień Marii i Kazimierza Piechotków na setne urodziny Pani Marii. Trudno o bardziej warszawski temat i biografie. Spotkanie z Marią Piechotkową uważam za jedną z piękniejszych przygód zawodowych i cenną nagrodę za to, że wybrałam Bielany jako miejsce do życia.”

Książka Maria i Kazimierz Piechotkowie. Wspomnienia architektów powstała we współpracy z Marią Piechotkową oraz Michałem Piechotkiem, synem architektów. Publikacja jest bogato ilustrowana zdjęciami oraz rysunkami i projektami Piechotków. Ma charakter książki biograficznej – opisuje barwne życie małżeństwa architektów na tle ważnych wydarzeń XX-wiecznej historii Polski i Warszawy, prezentuje najważniejsze projekty architektoniczne, zrealizowane i pozostające w sferze planów, pokazuje środowisko stołecznych architektów w PRL.

W minionym dwudziestoleciu nastąpił wyraźny wzrost zainteresowania historyków sztuki rzeźbą późnogotycką. Organizowane z rozmachem wystawy, towarzyszące im obszerne katalogi, a także liczne publikacje monograficzne przyczyniły się do znaczącego poszerzenia wiedzy o twórczości wielu artystów, między innymi Hansa Multschera, Mikołaja z Lejdy, Michela Erharta, Michaela Pachera, Wita Stwosza i Tilmana Riemenschneidera - by wymienić tylko tych najbardziej znanych. Prowadzone na szeroką skalę badania i prace konserwatorskie umożliwiły zgłębienie w niespotykanym dotąd stopniu technik i praktyk warsztatowych późnogotyckich mistrzów. Analizie wszelkich aspektów materialnej „substancji" dzieł towarzyszy zainteresowanie ich funkcją i treścią, a także historycznymi i społecznymi okolicznościami ich powstawania.