Dramat i doświadczenie

Niniejszy tom zatytułowany „Z życia ekranu”. Piśmiennictwo filmowe Stefanii Heymanowej na łamach czasopisma „Bluszcz” w latach 1928-1939 jest opracowanym edytorsko zbiorem wszystkich recenzji filmowych autorstwa tej publicystki pierwotnie drukowanych we wspominanym tygodniku społeczno-literackim.
Stefania Zofia Heymanowa-Majewska, z d. Lauterbach (1890–1965) to pisarka, tłumaczka, jedna z pionierek przedwojennej publicystyki filmowej. Była nietuzinkową recenzentką i krytyczką, zarówno w okresie przedwojennym (w Warszawie), jak i powojennym (w Kielcach). Pisała wnikliwe sprawozdania z bieżącego repertuaru kinowego, ale poruszała też w swoich tekstach bardziej ogólne zagadnienia, dotyczące m.in. gwiazdorstwa filmowego, ewoluowania języka filmu, adaptacji, edukacji filmowej czy publiczności kinowej. W międzywojniu była stałą recenzentką dwóch czasopism: „Bluszczu” – pisma tygodniowego ilustrowanego dla kobiet, oraz tygodnika ilustrowanego „Kino”.
Recenzje Heymanowej zostały w niniejszym tomie umieszczone chronologicznie i opatrzone przypisami. Poprzedza je szkic krytyczny, który jest intelektualną biografią tej nietuzinkowej postaci, a ponadto, metodologicznym przewodnikiem po dalszej części publikacji.

Sebastian Jakub Konefał w swojej książce opisuje, jak zmienił się sposób myślenia o ludzkim ciele (a co za tym idzie – także o człowieku jako takim) na obszarze fantastyki – nie tylko literackiej i filmowej, ale realizowanej także w postaci komiksów, wideoklipów, seriali telewizyjnych. Za początkowy moment owych przemian autor uznaje lata sześćdziesiąte, choć wielokrotnie wspomina też o zjawiskach utworach i tytułach powstałych nawet kilka dziesiątków lat wcześniej. Momentu końca owych przemian twórca Corpus futuri nie wyznacza wcale, sygnalizując w ten sposób, że zjawiska, o których pisze, nie dobiegły kresu, że one trwają, a nasz sposób myślenia wciąż ewoluuje, rozpatrując kolejne hipotezy i tworząc rozmaite wizje – częściej dystopijne i technofiobiczne niż utopijne.

Książka z szerokim oddechem, rozmachem odzwierciedla ważne zjawiska współczesnej kultury. Ów szeroki oddech jest zresztą konsekwencją jeszcze jednej ujmującej właściwości tej książki, jaką jest znakomite nawiązywanie do ważkich koncepcji filozoficznych opisujących współczesność. Na jej łamach co chwila pojawiają się nazwiska czołowych autorytetów w tej dziedzinie, takich jak Zygmunt Bauman, Jean Baudrillard, Michel Foucault, Herbert Marcuse i wiele, wiele innych. Widać, że autor zna te koncepcje znakomicie, robi z nich świetny użytek, a przy tym tekst nie jest „przeciążony”, zagadnienia filozoficzne są weń wplecione w sposób naturalny, stanowią jego integralną część.

Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu

Jak się steruje uczuciami tysięcy widzów w kinie i przed ekranami TV? „Filmowe kłamstwa i manipulacje” próbują dać odpowiedź na to pytanie.

Wiele wskazuje na to, że wypracowane w teatrze techniki pracy nad rolą, w tym wszelkie sposoby kontrolowania tremy, pracy nad ciałem i głosem jako narzędziami służącymi do przekazywania uczuć, myśli, idei i pragnień, mogą stać się doskonalszym i pełniejszym sposobem komunikacji, nie tylko w ramach wykreowanej przez sztukę rzeczywistości, ale także w realnym życiu. Sposoby, jakich na scenie używa aktor, nie różnią się zasadniczo od tych, którymi posługujemy się na co dzień, a życie społeczne daje się najlepiej pojąć jako ciąg performansów. Techniki aktorskie, opierając się na instynktownych zachowaniach człowieka, przekształcają je jednak i – wydobywając bezwiedne impulsy na poziom świadomości – czynią sztuką. Przynależą one równocześnie do dwóch porządków życia: artystycznego i codziennego. Dlatego też metody aktorskiego treningu nie muszą być wyłącznie „wiedzą tajemną” zarezerwowaną dla „wybranych” – wyszkolonych w swym rzemiośle artystów, ale powszechnie dostępną formą porozumiewania się, a także drogą kształtowania samoświadomości i rozwoju osobowości. Teatr, traktowany w tej książce jako szczególny model ludzkich zachowań, bada i zarazem kwestionuje granice między sztuką a życiem. Sama idea oryginału i sztuki jako jego naśladownictwa nie tylko dzięki Jacques’owi Derridzie stała się wątpliwa, a na pytanie o wyższość rzeczywistości nad jej medialnymi replikami można udzielić różnych odpowiedzi…

Książka jest bardzo rzetelnie przygotowanym studium historycznym dziejów sceny miejskiej na początku XIX wieku. Zostało ono oparte na bogatych materiałach źródłowych i wzbogacone o wiele zagadnień kontekstowo poszerzających główny temat książki. Przedstawione w publikacji szczegółowe rozważania o czterdziestoletnich losach gdańskiej sceny zawodowej ujęte zostały w trzy części. Część pierwsza dotyczy siedmioletniego okresu działalności następców i spadkobierców Karoliny Schuch – Jeana Bachmanna i Carla Steinberga. Omówienie losów teatru gdańskiego w części drugiej sięga roku 1819, natomiast część trzecia dotyczy dwudziestolecia zamykającego się rokiem 1841. Przyjęte cezury są zatem podyktowane z jednej strony strukturą organizacyjną teatru i osobą dyrektora, z drugiej zaś szczególnymi warunkami działalności teatru w okresie oblężenia przez wojska napoleońskie. Publikacja z pewnością spotka się z dobrym odbiorem nie tylko ze strony historyków teatru polskiego i niemieckiego, badaczy teatru jako instytucji, ale także czytelników zainteresowanych kulturą lokalną w pierwszej połowie XIX wieku.

„Swoimi słowami” – tak nazwałem felietony, które piszę dla miesięcznika „Kino” od lat dziewięćdziesiątych. One właśnie – choć nie tylko, także teksty z „Gazety Wyborczej” – składają się na tę książkę. Nie są to klasyczne recenzje ani filmoznawcze analizy, choć znajdują się wśród nich portrety wybitnych reżyserów i interpretacje znaczących filmów. Uprzedzam: w tych tekstach pełno jest mnie. Są też ludzie, którzy byli mi bliscy, książki, które czytałem oraz miejsca, które mnie fascynowały, od Nowego Jorku po Indie. Dużo jest tam Polski, historii, polityki, religii i herezji – tego, czym żyliśmy w ostatnim dwudziestoleciu. I coś jeszcze, bardzo własnego. A wszystko to w związku z filmami, choć czasem tylko pod pretekstem filmu.
Fragment rozdziału Krytyka filmowa – racjonalizacja przeżycia

Tadeusz Sobolewski (ur. 1947 w Warszawie), krytyk i prozaik. Po ukończeniu w 1970 polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim krótko pracował w Filmotece, potem – od początku lat 70. – w tygodniku „Film” i odtąd jego twórczość krytyczna jest stale obecna w polskiej kulturze filmowej. Od lat 80. związany z miesięcznikiem „Kino”, którego był redaktorem naczelnym w latach 1990-1994, od 1994 w „Gazecie Wyborczej”; ponadto współ pracował między innymi z „Kulturą”, „Literaturą”, „Odrą”, „Tygodnikiem Powszechnym”, z telewizyjnym magazynem „Kocham Kino” (za co dostał nagrodę PISF). Opublikował książki: Dziennik dziennikarza: stare grzechy (1988), Dziecko Peerelu. Esej dziennik (2000), Malowanie na Targowej (2003), Za duży blask. O kinie współczesnym (2003), Człowiek Miron (2012).