Dwudziestolecie Przedstawienia

Ziemia augustowska, suwalska, sejneńska i grodzieńska, tygiel kultur i narodów, zaniedbana, nieznana… Stanisław Dzikowski (1884-1951), polski dziennikarz i powieściopisarz, w opublikowanym w Tygodniku Ilustrowanym z 1913 r., cyklu felietonów, nazwał te tereny „Smutną ziemią”. W felietonach ukazał różnorodność narodowościową tych ziem i narastające waśnie religijne, narodowościowe i obyczajowe. O tych terenach pisano dużo już w XIX wieku. Jednak były to raczej doniesienia prasowe o pożarach, morderstwach itp. Niektórzy dziennikarze jednak już z początkiem XX wieku zaczęli postrzegać tzw. kresy, inaczej, coraz więcej artykułów w ówczesnej prasie traktowało o pięknie tej ziemi. Opisywał te tereny Karol Hoffman m. in. w cyklu artykułów „Znasz li ten kraj?”, zaczęły powstawać pierwsze przewodniki, wyznaczane zostały trasy wycieczek. Po 1 wojnie światowej, Augustowszczyzna, Sejneńszczyzna i Suwalszczyzna, odkryte na nowo jako tereny o dużych walorach turystycznych, stały się obiektem zainteresowania całej Polski. Zainteresowanie to skutkowało również wysypem artykułów i felietonów w ówczesnej prasie. Pisano różnie, od pochwał, do wytykania zacofania panującego na tym terenie. Wśród felietonistów piszących o tych terenach był Karol Hoffman, Ferdynand Ossendowski, Stojan Stefanowski piszący pod ps. Stefan Stojan, Zuzanna Rabska, Lech Pietrzak, Andrzej Kłyszyński, Emma Łazarska, pisząca pod ps. Stella Olgierd i wielu innych. Emma Łazarska zapisała się później niechlubną kartą, w czasie II wojny światowej pisała do okupacyjnej prasy, tzw. gadzinówek. Najwięcej felietonów zamieszczał dziennikarz, pisarz i felietonista Julian Podoski. Urodzony pod Zamościem, a związany z tymi tere-nami poprzez ojca, Tadeusza Podoskiego, który był pierwszym komisarzem-starostą powiatu augustowskiego od listopada 1918 r. do listopada 1919 r. Julian przez kilka miesięcy wydawał “Gazetę Augustowską”, a z Augustowem związał się dosłownie, żeniąc się w 1931 r. z Zofią, córką powiatowego lekarza augustowskiego, Jana Jaworowskiego. Felietony Podoskiego o Augustowie, Sejnach, Suwałkach i Grodnie ukazywały się w „Kurierze Warszawskim” w latach 1929-1938. Podoski pisał również o życiu na pograniczu, litewskim, pruskim i sowieckim. W latach 30. XX wieku szczególnie Augustów stał się modny i był najsłynniejszym kurortem w całej Rzeczypospolitej. To tu wypoczywały elity polityczne i wojskowe Polski. Odwiedzali to miasto prezydenci (Wojciechowski i Mościcki) premier, ministrowie, a nawet politycy z innych krajów. Prestiżowi miastu dodawał stacjonujący tu, elitarny 1. Pułk Ułanów Krechowieckich. Powstały nowe ośrodki wypoczynkowe, miał tu swoją siedzibę Oficerski Yacht Klub Rzeczypospolitej, Na okolicznych jeziorach rozgrywano mistrzostwa Polski w żeglarstwie, międzynarodowe zawody kajakarskie i mistrzostwa w żeglarstwie lodowym (bojery). W marcu 1938 r. w siedzibie Oficerskiego Yacht Klubu miała miejsce konferencja polsko-litewska, której wynikiem było zawiązanie stosunków dyplomatycznych Polski z Litwą. Artykuły prasowe ilustrowane były zdjęciami augustowskiego fotografa-artysty Judela Rotsztejna. Rotsztejn był oficjalnym fotografem augustowskiego ratusza i starostwa, wykonywał również zdjęcia portretowe i okolicznościowe, jego fotografie trafiały również na pocztówki. Współpracował z wieloma tytułami prasowymi w Polsce, był cenionym fotografem przedwojennego koncernu prasowego „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (IKC). Felietony zawarte w książce, to obraz tych ziem widziany oczami ludzi z zewnątrz. Czasami są prześmiewcze, czasami pokazują panujące tu jeszcze zacofanie, lecz to pochwała tych terenów, ukazująca piękno ziemi augustowskiej, sejneńskiej i Suwalszczyzny. Niestety, z treści niektórych felietonów, szczególnie z prasy tzw. narodowej wyłania się obraz ówczesnego „polskiego piekiełka”, nietolerancja kulturowa i wszechobecny antysemityzm. Dalszy rozwój tych terenów przerwała II wojna światowa… (opis wydawcy)

Jerzy Stempowski (ur. 10 XII 1893 r. w Krakowie, zm. 4 X 1969 r. w Bernie) eseista, epistolograf, tłumacz, autor licznych szkiców literackich oraz listów do wybitnych postaci swojej epoki.
Tom ułożony został z trzydziestu ośmiu tekstów publikowanych w prasie międzywojennej. Rozsiane po rocznikach trudno dostępnych czasopism, skazane były na zapomnienie tym łatwiejsze, że wiele z nich autor drukował pod pseudonimami i kryptonimami.

Niniejszy album stanowi kontynuację pracy Białe Legiony 1914–1918, która ukazała się nakładem Instytutu Pamięci Narodowej w 2018 r. Narracja Białych Legionów 1914–1918 kończy się w maju 1918 r., kiedy żołnierze I Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego zostali rozbrojeni przez Niemców. Kapitulacja Bobrujska nie była jednak kresem wysiłku żołnierzy polskich rozproszonych w dawnym Imperium Rosyjskim. Wręcz przeciwnie, stanowiła pewien początek.
W albumie to punkt wyjścia do rozważań nad dalszymi losami bohaterów tych zmagań. Wielu dowborczyków nie pogodziło się z kapitulacją i nie złożyło broni w maju 1918 r. Żołnierze zamierzali kontynuować walkę o wolną Polskę, gdyż wierzyli w ostateczne zwycięstwo. To oni zainicjowali tworzenie niemal wszystkich – mniejszych i większych – polskich oddziałów wojskowych w różnych częściach Rosji: od Ukrainy po Syberię i od Morza Białego po Kaukaz. Celem koncentrujących się pod narodowym sztandarem żołnierzy tułaczy był powrót z bronią w ręku do ojczyzny i wyzwolenie jej spod okupacji niemieckiej. W większości wypadków spełnienie tych pragnień nie było jednak możliwe z uwagi na sytuację w ogarniętej wojną domową Rosji. Zanim pojawiła się szansa na powrót do kraju, oddziały polskie czekała krwawa przeprawa zbrojna z wrogiem groźniejszym niż Niemcy – z bolszewikami. Tak bowiem ułożyła się historia, że tworzone z myślą o walce przeciwko Niemcom wojsko polskie w Rosji, aby przetrwać, musiało włączyć się w działania rosyjskiej antybolszewickiej białej armii i wspierających ją państw ententy. Właśnie o dziejach tych zmagań opowiada niniejszy album.

Bohater monografii ks. płk Józef Panaś całe swoje życie poświęcił walce o wolność człowieka i Ojczyzny. Dzięki niezłomnemu charakterowi i ogromnemu poświęceniu należy on do kręgu osób, które wpisały się w burzliwe i tragiczne dzieje działaczy niepodległościowych. A w dzieło odzyskania polskiej państwowości zaangażował się w sposób szczególny. Podczas I wojny światowej wraz z Legionami Polskimi przemierzył cały szlak bojowy. Cechowały go walory przywódcze i organizacyjne, a także niepospolita odwaga. Po zakończeniu służby w Wojsku Polskim aktywnie pracował jako publicysta, redaktor i konspirator w okupowanym przez sowietów Lwowie. Zginął zamordowany przez NKWD we Lwowie prawdopodobnie 4 kwietnia 1940 r. w wieku zaledwie 53 lat.
Autor książki Przemysław Stawarz przedstawił go jako wybitnego duszpasterza, dzielnego legionistę, a także jako polityka i publicystę. Ukazał człowieka, którego nadrzędnym celem było przede wszystkim dobro państwa polskiego. Życiowe motto ks. Panasia brzmiało: „Walka z krzywdą – ze złem należy do moich obowiązków kapłańskich, obywatelskich i ludzkich”.
Kapłan-żołnierz został za swoje zasługi uhonorowany wysokimi odznaczeniami, m.in. Orderem Wojennym Virtuti Militari klasy V, Oficerskim Krzyżem Polonia Restituta czy czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Jako bohater opracowania z pewnością stanie się znany szerszemu kręgowi odbiorców, a pamięć o nim przetrwa dłużej.

After The Second World War, Czeslaw Milosz was exiled for many years from his home country of Poland. In Native Realm, he evokes that homeland and his years away from it; how it nurtured him and how its divisions and destruction shaped a generation. Exploring such diverse memories as a Soviet officer drinking tea with his little finger sticking out, or two Chinese girls passing, laughing, by a New York subway station, Milosz uses these to both 'bring Europe closer to the Europeans' and to capture the formative moments in his life, from his Catholic education to his time in Paris, all with his distinctive honesty, elegance and self-awareness. Winner of the Nobel Prize for Literature

Tadeusz Dołęga-Mostowicz (1898-1939) – to najpoczytniejszy polski autor w dwudziestoleciu międzywojennym. Twórca takich nieprzemijających przebojów czytelniczych, jak Kariera Nikodema Dyzmy czy Znachor, żeby wspomnieć tylko te najbardziej znane.

Wbrew powszechnemu mniemaniu powieść Kariera Nikodema Dyzmy, wydana w 1932 roku, nie była jego debiutem jako człowieka pióra. Na przełomie lat 1924/1925 T. Dołęga-Mostowicz został felietonistą dziennika „Rzeczpospolita”. We wrześniu 1927 roku za swoje cięte i bezkompromisowe publikacje zapłacił ciężkim pobiciem przez „nieznanych sprawców”. Napastnicy poruszali się, jak wykazało śledztwo, samochodem komendanta głównego Policji Państwowej.

Tom zawierający opisy i komentarze dotyczące życia społecznego i dnia codziennego, który oddajemy w Państwa ręce, jest swoistym literackim dokumentem epoki i drugą częścią zbioru ponadczasowych w swojej wymowie felietonów i opowiadań, które Tadeusz Dołęga-Mostowicz napisał przed rozpoczęciem błyskotliwej kariery powieściopisarskiej.