(Dy)fuzje Związki literatury i sztuki w Polsce po 1945 roku

Drugi tom (Nie)chcianej tożsamości jawi się jako ważny i śmiały w kontekście dyskusji toczonych obecnie w nauce i publicystyce. Całość dotyczy wielorakich procesów konstruowania tożsamości, tych Innych, często obcych, które nie mają mandatu patriarchalnego i homogenicznego kulturowo społeczeństwa, a domagają się własnej reprezentacji w dziełach i tekstach kultury. Problemy „stabuizowanej” przeszłości, uchodźctwa, odrzucenia i wstydu, treści zastygłych w podświadomości, często powiązanych z wykluczeniem ze względu na odmienność etniczną, płciową, religijną czy narodową, tworzą trzon dla prowadzonych tu dyskusji teoretycznych i artystycznych. Zawarte w tomie artykuły to przede wszystkim historie, które wskazują na dokonane unieważnienia zarówno w sferze realnej, jak i symbolicznej. Ich intensywność (ale i bezwzględność przekazu) jest niezbędna, by mogły wybrzmieć tak mocno i tak głośno, jak to tylko możliwe.

Antyk w malarstwie to kolejna publikacja Bożeny Fabiani. Autorka tym razem sięga do tradycji mitologicznej w europejskiej sztuce nowożytnej. Przybliża dorobek kultury klasycznej na przykładach malarstwa, a niekiedy także rzeźby. Pokazuje trwałość tradycji, ciągłość wątków, które trafiły do sztuki głównie w okresie renesansu i zadomowiły się w niej na kilka następnych wieków. Autorka skupia się na objaśnieniu tego, co przedstawiają dzieła, jednak nie pomija także samych artystów, którzy je tworzyli. Wszystko po to, by ocalić choć cząstkę światowego dorobku malarstwa – bez znajomości mitologii nie można bowiem zrozumieć tysięcy obrazów wchodzących w skład kanonu sztuki europejskiej.
Poza śledzeniem tradycji mitologicznej w sztuce nowożytnej autorka opowiada także o zabytkach pompejańskich oraz kulturze antycznej na wyspie Capri – rozdziały im poświęcone mogą posłużyć Czytelnikom jako krótkie przewodniki po tych miejscach. Epilog z kolei stanowi wspomnienie zmarłego niedawno Igora Mitoraja, polskiego rzeźbiarza światowej sławy, który zaszczycił autorkę swoją przyjaźnią i przekonał ją do sztuki współczesnej, czerpiącej piękno z odległej przeszłości.
„Wyobraźnię Greków i Rzymian zaludniały tłumy najrozmaitszych duchów – dobrych i złych – bóstw, bogów, półbogów, nimf, a wszystkie te istoty były w przekonaniu większości ówczesnych realne i należało żyć z nimi w zgodzie. Mitologia, przekazywana przez wieki z pokolenia na pokolenie, stała się żywą częścią religii i egzystencji tych ludzi. Kiedy dziś bierzemy do ręki mity greckie i rzymskie, traktujemy je jak każdy inny wyraz literatury pięknej, a naukowiec dodatkowo widzi w nich źródło historyczne. Ale dla starożytnych Greków i Rzymian opowieści o bogach zawarte w tych dziełach były czymś więcej niż literaturą, stanowiły w pewnym sensie wyznanie wiary. Poznawali je już jako dzieci podczas wysłuchiwania opowieści – Homera i innych autorów recytowano przecież na placach – a także podczas świątynnych uroczystości, które były ważną częścią ich religii”.
Ze wstępu

Art of the Armenian Diaspora. This volume includes 10 studies on the history and art of the Armenian Diaspora from the Byzantine to the modern period. The authors of the articles represent the most important research centres where research in the history of Armenian art is conducted. In several articles we have a presentation of unknown monuments like a recently discovered manuscript (from 1352), belonging to the collection of a French collector Guillaume Aral or the Armenian Bible from the Gulbenkian Museum in Lisbon (17th Century). The book also includes historical articles about the Armenian Diaspora in Central Europe. The volume ends with articles on the present day.

Parafrazując słowa Nicholasa Mirzoeffa można stwierdzić, że przepaść pomiędzy bogactwem doświadczenia artystycznego w kulturze a zdolnością do analizowania
tych obserwacji wyznacza zarówno możliwość, jak i potrzebę zaistnienia dyskursu artystycznego jako dziedziny badań. Oddawana do rąk Czytelnika monografia jest pokłosiem interdyscyplinarnych badań, prowadzonych przez pracowników wielu ośrodków naukowych o rozmaitym profilu badawczym, oraz kontynuacją serii NAUKA O KOMUNIKOWANIU, w ramach której wydaliśmy i inne publikacje związane z szeroko rozumianym dyskursem artystycznym. Monografia została podzielona na cztery zasadnicze części: I. DYSKURS ARTYSTYCZNY W KOMUNIKACJI; II. DYSKURS ARTYSTYCZNY W LITERATURZE I W MUZYCE; III. DYSKURS ARTYSTYCZNY W MALARSTWIE I W FOTOGRAFII; IV. DYSKURS ARTYSTYCZNY W ARCHITEKTURZE

Książka "Hopper wirtualny. Obrazy w pamiętającym spojrzeniu" to wnikliwa analiza współczesnego odbioru i funkcjonowania malarstwa Edwarda Hoppera w sztuce i kulturze wizualnej zarówno na polu oglądowego doświadczenia, jak i dyskursu krytycznego. Określenie „wirtualny” odnosi się do poszerzonego pola oddziaływania dzieł, w którym kluczową rolę odgrywają praca pamięci, generowane przez percypowane obrazy wizualne skojarzenia i wyobrażeniowe projekcje widza (interpretatora). Niezbędne dla określenia specyfiki twórczości amerykańskiego artysty problemy, wiążące się z rozproszoną obecnością i odbiorem tego malarstwa w kontekście innych obrazów, dotyczą ontologicznego statusu obrazu, pamięci, medium, fotografii, filmu, tzw. nowych mediów i kultury popularnej. Przyjęta w książce perspektywa współczesnego doświadczenia widzącego i piszącego podmiotu pozwala stworzyć krytyczną alternatywę dla tradycyjnego modelu monografii artystycznej „życie i twórczość”. Z kolei splot metodologicznych inspiracji intertekstualnością, hermeneutyką obrazu czy psychoanalizą umożliwił wypracowania pojęć nowych (takich jak „percytowanie) i analityczne zastosowanie, wydawałoby się, dobrze już znanych (takich jak „wirtualność”).

Japoński teatr nowoczesny. Od kabuki do shinpa, czyli kłopoty z realizmem jest kontynuacją trzech wcześniejszych książek (Maska na japońskiej scenie. Od pradziejów do powstania teatru nō. Historia japońskiej maski i związanej z nią tradycji widowiskowej; Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy. T. 1: Nō, kyōgen. T. 2: Kabuki, bunraku), a zarazem rozbudowanym wprowadzeniem do kolejnego tomu pt. Japoński teatr nowoczesny. Shinpa, shingeki.
Autorka przedstawia szereg skonfrontowanych z rozumowaniem zachodnim, rozproszonych dotychczas w wypowiedziach myślicieli, twórców i badaczy różnych epok, refleksji o wybranych aspektach i przejawach realizmu w japońskim teatrze, głównie klasycznym (ze szczególnym uwzględnieniem nō i kabuki), a także w integralnie powiązanych z nim literaturze i sztuce. Koncentruje się na odmienności wybranych japońskich i zachodnich koncepcji realizmu oraz wynikających z nich sposobów wyrażania prawdy o świecie. Zwraca zarazem uwagę na wspólnotę uczuć i myśli odległych kulturowo twórców dzieł sztuki, literatury, teatru, a także uświadamia charakter i rozmiar problemów pojawiających się w zapoczątkowanym w drugiej połowie XIX wieku procesie adaptacji zachodniej tradycji teatralnej w Japonii, z którymi borykali się twórcy teatru nowoczesnego shinpa i shingeki. Pięknym dopełnieniem zaprezentowanych idei są drzeworyty (ukiyo-e) skomentowane przez Beatę Romanowicz.
Książka może zainteresować znawców kultury japońskiej, teatrologów, literaturoznawców, artystów teatralnych i sztuk plastycznych, a także inne osoby o szerokich zamiłowaniach humanistycznych.