Dyskurs teoretycznoliteracki Janusza Sławińskiego

Przedmiotem niniejszych rozważań jest dzieło, bynajmniej nie jako hermetycznie zatrzaśnięta i wpatrzona w samą siebie monada, lecz ukazana w barwnym spektrum ars creandi et legendi. Niepozbawiona metafizycznych tajemnic literatura w tych dwóch wyniesieniach, ku tworzeniu i odbiorowi, sięga swą ezoteryczną genezą odwiecznego dionizyjsko-apollińskiego dyskursu. Od zarania przenika ją archetyp pierwszego słowa-zdania, będącego całokształtem ludzkiej myśli wypowiedzianej na progu mowy. […] Ars scribendi niewątpliwie ugruntowana już została, nim człowiek przemówił, nim pomyślał, że warto powiedzieć coś, czego dotąd nie było, o czymś, co rozszerzy widzialny i niewidzialny kosmos. Ukryta w nim tęsknota nie tylko w nim drzemała, ale też uparcie dążyła do spełnienia. Toteż teleologiczna moc dzieła potrafi rozszczepić beczkę wszechświata i dać bystrym obserwatorom możność wejrzenia w transcendentalną szparę, przez którą przesączają się krople światła poznania.

"Cała Genezis jest więc przeniknięta świadectwami procesualnościbytu organicznego i organiczności istnienia materialnego. Aby osiągnąć ten efekt, Słowacki musiał odejść zarówno od potocznego oglądu rzeczywistości jako zbioru stabilnych obiektów, jak i od powszechnego sposobu utekstowiania tej pozornie stabilnej rzeczywistości w stabilnych kategoriach językowych i literackich. Genezis nie jest "work in progress", lecz raczej "work of progress", jest przedsięwzięciem zbliżonym do heglowskiego projektu "pojęć w ruchu", polegającego na konsekwentnym rozmywaniu i rozmontowywaniu sztywnego językowego obrazu świata. Cały korpus fragmentarycznych zapisków, szkiców, urwanych w pół zdania rzutów poetyckich, pokreślonych notatek wieszcza - który sprawił tak wiele kłopotów wydawcom i badaczom - można rozumieć jako pozostałości warsztatu twórczego, w którym rodziła się ta procesualna wizja świata. Możliwe, że ostatnie lata życia Słowacki poświęcił na wynalezienie radykalnie nowego języka opisu rzeczywistości i próba ta powiodła się tylko częściowo, pozostawiając nam stos odłamków wokół jedynego ukończonego rezultatu, jakim jest Genezis z Ducha." - fragment.

Tytuł niniejszej rozprawy określa dwa obszary złożonych i wielowątkowych problematów dotyczących charakteru obecności tragedii Jeana Racine’a w epoce polskiego oświecenia. Kobieca dusza, czułość serca i sentymenty to symboliczna zapowiedź rozważań poświęconych charakterystycznym dominantom semantycznym rasynowskiej estetyki i koncepcji tragedii, szczególnie popularnych wśród polskich admiratorów sztuki autora Fedry czy Andromachy. Drugi obszar tematyczny: o polskim oświeceniowym czytaniu tragedii Jeana Racine’a, określa główną drogę, dzięki której niedościgły wzorzec klasycystycznej tragedii francuskiej zaczyna powoli przenikać w polski oświeceniowy pejzaż ciągle jeszcze głębokiej „niedojrzałości”, „małości w tragicznej dziedzinie”.

„Książka ta, o szerokich walorach poznawczych, nowatorska w założeniach metodologicznych, w sposobie prowadzenia dialogu z tekstami dramatycznymi i ich bohaterkami, z pewnością zyska zainteresowanie badaczy epoki oświecenia oraz stanie się lekturą obowiązkową wykładowców literatury i jej miłośników”. (prof. dr hab. Irena Kadulska)

Izabela Gawrońska-Meler – doktor nauk humanistycznych, nauczyciel akademicki. Członkini Międzynarodowego Naukowego Towarzystwa Badań Teatru, Literatury i Baletu. Autorka wielu artykułów dotyczących twórczości Jeana Racine’a oraz polskiej i francuskiej tragedii klasycystycznej. Zarówno w pracy badawczej, jak i dydaktycznej stara się korzystać z wiedzy i doświadczenia wyniesionego z „seminarium romantycznego” profesor Marii Janion.

JAKUB MOMRO Wyobraźnia antynomiczna MARCIN KOŚCIELNIAK Krucjata moralna Solidarność KATARZYNA TACZYŃSKA trauma wojny i opresja wolności KRZYSZTOF BRENSKOTT Oswoić historię. Namysł nad rolą kabały w twórczości Czesława Miłosza na przykładzie tomu Dalsze okolice ANDRZEJ NIEWIADOMSKI Czym jest, czym (jeszcze) mogłaby być „geopoetyka”? INGA IWASIÓW Spotkanie polsko-ukraińskie. Lektura wznowiona Oksany ANNA TURCZYN Czy Lacan w Polsce może być psychoanalitykiem? KATARZYNA LISZKA Filozoficzne świadectwo Zagłady Doroty Głowackiej. Znaczenie współ-pamięci i wyobraźni relacyjnej wrefleksji nad Zagładą ARKADIUSZ BAGŁAJEWSKI Kobieta, figura, kanon JOANNA TOKARSKA-BAKIR Błąd pomiaru. O artykule Barbary Engelking Powiat bielski WERONIKA SZULIK „Byłem raz w kinie...” – Karol Irzykowski wobec kina popularnego w latach 20. XX wieku DANIEL WYSZOGRODZKI Bob Dylan – droga do Nobla AGNIESZKA URBAŃCZYK Fan labor jako praca. Ekonomia fandomu w dobie Internetu ELŻBIETA ZARYCH Gry z konwencjami, realiami i demonologią słowiańską w Innych baśniach Zbigniewa Brzozowskiego MACIEJ TOPOLSKI Choralne dyslokacje MICHAŁ GŁOWIŃSKI Niedostrzeżony wiersz Leśmiana WOJCIECH RYCZEK Inwencja tekstowa. Renesansowe antecedencje intertekstualności ROZALIA SŁODCZYK Powrót do ekfrazy. Próba systematyzacji oraz propozycja typologii DIANA OBOLEŃSKA Duch niezwyciężony. Antropozoficzna twórczość Józefiny Rogosz-Walewskiej ALEKSANDRA PLUTA O tych, którzy w czas wyjechali. Wywiad z Bernardo Kucinskim

Neuronauka stopniowo odkrywa złożoność umysłu, zmienia dawne relacje pomiędzy ciałem a duchem, wpływa na ustalenia tyczące psychiki i nieświadomości. Jej odkrycia kształtują obecnie nową orientację światopoglądową, która otwiera rozległe horyzonty również przed naukami o kulturze, kieruje uwagę humanistów ku badaniom nad sposobami pracy percepcji, emocjonalności i świadomości.
Z tych tendencji wyrasta książka Umysł filologa, na którą składa się dwanaście obszernych studiów stanowiących rodzaj laboratorium, w którym poddane zostają obserwacji fenomeny neuronalne, ukryte w literaturze (architektonika myślenia, mechanizm doznań emocjonalnych, marzenia senne, stany zamilknięcia) oraz dydaktyce (lektura intuicyjna, samowiedza, intersemiotyczność, audiodeskrypcja i style myślenia).
Autorka skupia uwagę na świadectwach pisarskich, obrazach i filmach, licząc, że czytelnik zainteresowany mózgiem (literaturoznawca, dydaktyk, psycholog, filozof, antropolog) znajdzie w zaprezentowanych szkicach materiał do przemyśleń i polemiki. Książka Umysł filologa inicjuje dyskurs na temat zagadnień istotnych i związanych z przyszłością humanistyki, które kryją się w polu związków neuronauki i etyki, niepełnosprawności i rozwoju człowieka.

W publikacji przedstawiono różne podejścia do terminu znaku oraz kwestii jego inności. Autorzy snują rozważania dotyczące semantyki polskiej wokabuły sam, kategorii przypadku, problemu kompozycyjnej analizy fraz rzeczownikowych, związków między dwoma systemami semiotycznymi: językiem naturalnym oraz językiem wykresów. Kolejne artykuły poświęcone są zagadnieniom badań semiotycznych w literaturze pięknej: „nieprecyzyjnym” metaforom w twórczości Vladimira Nabokova, znaczeniu powtórzeń w poetyce Nikołaja Gogola, rodzajom strukturalnych modyfikacji frazeologizmów gestycznych w poezji Mariny Cwietajewej, językowemu wyrażaniu zjawiska żalu w twórczości Iriny Grekowej oraz systematyzacji kontekstów użycia znaków w tekstach literackich, a także zjawisku obcości kulturowej na przykładzie analizy wartościowania w przedstawieniach narodowych Polaków w amerykańskiej literaturze dziecięcej oraz analizie dyskursu potocznego.
Drugi tom Znaki czy nie znaki? powstał z inicjatywy profesora Gennadija Zeldowicza w Zakładzie Semiotyki Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Autorami są badacze z polskich i zagranicznych ośrodków naukowych. Publikacja adresowana jest do lingwistów, kulturoznawców oraz osób zainteresowanych zagadnieniami semiotycznymi. W tomie zamieszczono artykuły w językach polskim, rosyjskim, angielskim.