Dyskursy o Macedonii

Tom prezentuje złożone relacje między środowiskiem polskich antytrynitarzy (braci polskich zwanych arianami lub socynianami) a przedstawicielami innych wyznań funkcjonujących w XVI i XVII wieku na terytorium Pierwszej Rzeczypospolitej oraz stanowi próbę usytuowania tego środowiska w kontekście debat i sporów toczonych w Europie w tym okresie.

Zgromadzone w nim studia dotyczą problematyki aksjologicznej obecnej w dyskursie przedstawicieli zboru braci polskich oraz kontaktów z myślą europejską i poświęcone są takim zagadnieniom jak: kształtowanie się i ewolucja doktryny antytrynitarskiej (m.in. w odniesieniu do teologii kalwinistycznej i unitarianizmu siedmiogrodzkiego), hermeneutyka biblijna i teksty filozoficzne, badania filologiczne podejmowane przez socynian, stworzone przez nich sieci kontaktów międzynarodowych i działalność na emigracji.

12-tomowa seria monografii „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości” przedstawia dziedzictwo kulturowe XV-XVIII wieku jako integralną, lecz oryginalną część kultury europejskiej. Celem badawczym jest rozpoznanie dróg i form obustronnej transmisji wartości estetycznych, politycznych i religijnych oraz ukazanie w szerokim, multilateralnym kontekście porównawczym oryginalnej struktury aksjologicznej kultury polskiej epok dawnych. Teksty kultury są badane w perspektywie wewnętrznej jako zapisy aktów ukierunkowanych na rozumienie wartości, a w perspektywie zewnętrznej jako wypowiedzi włączające się w europejskie dyskusje literacko-estetyczne, polityczne, religijne. W intensywnym dialogu kultura Rzeczypospolitej przejawia nie tylko chłonność na nowe idee, lecz także kreatywność i dynamikę działania na obszarze Europy.

The authors present the complex relations between the Polish antitrinitarians (Polish brothers called Arians or Socinians) and representatives of other denominations functioning in the 16th and 17th centuries in the territory of the First Polish Republic. They attempt to place this community in the context of debates and disputes taking place in Europe then. The texts focus on the axiological issues present in the discourse of the representatives of the Polish Brethren and contacts with the European thought.

We współczesnym świecie uwagę opinii międzynarodowej przyciągają problemy jednoczesnej unifikacji i dywersyfikacji kulturowej, a w tym politycznej. W procesach tych zmienia się pozycja ustrojowa państw i ich instytucji. Egzemplifikację tej rzeczywistości stanowi usytuowanie w środowisku międzynarodowym Armenii. W jej obliczu kulturowym obserwuje się zderzanie dziedzictwa przeszłości z otwartością na wyzwania globalizacyjne teraźniejszości. W prezentowanej książce z dużą starannością ukazuje się Armenię i Ormian w kontekście współczesnych przemian cywilizacyjnych. Badania armenistyczne są też nośne ze względu na diasporę Ormian. Z uznaniem zatem należy odnieść się do zagadnień zaprezentowanych w niniejszej książce. Zwraca uwagę ich nośność poznawcza, jak i warstwa eksplanacyjna i predyktywna. Książka zasługuje na uwagę szerokiego kręgu odbiorców, a w tym interesujących się międzynarodowymi stosunkami politycznymi oraz kształtowaniem się tożsamości narodu ormiańskiego.
Prof. dr hab. Andrzej Chodubski

Tematem rozprawy jest autobiografizm filmowy, próba jego zdefiniowania oraz wyznaczenia głównych nurtów, z których się wywodzi (kina awangardy, undergroundowego oraz nowofalowego). Analiza postawy autobiograficznej twórcy zawartej w dziele wskazuje, że realizuje się ona przez wielogłosowy status „ja” autobiograficznego, reprodukcyjny charakter obrazu, fabularyzację oraz kreację. Ślad-trop, który autor pozostawia w filmie, zwraca się jednocześnie ku niemu samemu. Powtarzające się tropy tworzą natomiast podstawę retoryki twórczości autobiograficznej, czyli katalog najczęściej powracających tropów-sygnałów wskazujących na rzeczywistą osobę autora filmowego. Odmienne sposoby zawierania z widzem paktu autobiograficznego pozwalają uporządkować twórczość autobiograficzną według trzech typów „ja” autorskiego, czyli „ja” empirycznego, porte-parole oraz „ja” sylleptycznego, które stały się podstawą analiz twórczości trojga autorów – odpowiednio: Jonasa Mekasa, Márty Mészáros oraz Jerzego Skolimowskiego.

Zbiór artykułów poświęconych zjawisku autodestrukcji w kulturze. Autorzy proponują spojrzenie na akty samobójcze z punktu widzenia kulturoznawczego, biorąc pod uwagę obszary współczesnej kultury, w których destrukcja (ściślej, zachowania samobójcze) staje się przedmiotem refleksji (literaturę, prasę, film). Książka ma oryginalną strukturę: każda część składa się z dwóch artykułów, których autorzy przyglądają się zagadnieniu zawartemu w tytule z odmiennych perspektyw, prowadząc rodzaj intrygującego dialogu i ukazując racje często będące w interpretacyjnym sporze.

Powstające u nas prace poświęcone tej problematyce przyjmują z reguły perspektywę psychologiczną, socjologiczną lub kryminalistyczną, nikt natomiast do tej pory nie próbował spojrzeć na nią z perspektywy kulturoznawczej. Samobójstwo to zawsze dramat człowieka. Sposób, w jaki kultura opisuje zjawisko dobrowolnej śmierci, mówi wiele nie tylko o autodestrukcji, ale przede wszystkim o tym, jak postrzegamy kwestie ludzkiej decyzji w sprawach ostatecznych.

A collection of articles devoted to self-destruction in culture. The authors analyse suicidal acts in terms of culture, taking into account contemporary culture (literature, press, film) in which such attempts become objects of reflexion. The book has a novel structure: each part consists of two articles, in which the authors observe the title problem from different perspectives, entering into an intriguing dialogue and showing arguments which are often debatable in terms of interpretation.

Książka wyrasta z niezwykle ambitnego zamierzenia, Autorka chce bowiem zrekonstruować współczesną wizję podmiotu, niezależnie od różnic zachodzących między poszczególnymi autorami i szkołami filozoficznymi. (...) Wprawdzie przedstawiciele poszczególnych szkół filozoficznych akcentują raczej różnice niż podobieństwa między swoimi doktrynami, to jednak podzielają również wspólne przekonania, nawet jeśli nie są tego świadomi. Założenie to, samo w sobie racjonalne i uzasadnione, pozwoliło Katarzynie Gurczyńskiej-Sady oryginalnie i twórczo spojrzeć na jeden z najważniejszych sporów filozoficznych nowożytności, dotyczący natury podmiotu oraz jego relacji do świata. Autorka próbuje zrekonstruować wizję podmiotu (czy raczej – destrukcji podmiotu), charakterystyczną dla wieku XX (...). Z dużym znawstwem kreśli najpierw destrukcję podmiotu rozumianego jako substancjalna dusza, potem także destrukcję podmiotu utożsamianego z ciałem, rozpływającego się w rozmaitych językowych grach, stylach życia czy społecznych funkcjach. Znakomite analizy zarówno podmiotu kartezjańskiego, jak też jego współczesnych krytyk, zdradzają z jednej strony nieprzeciętną erudycję Autorki, z drugiej – bardzo rzadką umiejętność swobodnego poruszania się po tekstach tak różnych filozofów, jak Wittgenstein, Scheler, Heidegger, Sartre, Foucault, Nietzsche, Gadamer, Deleuze, Kant, Husserl, Fleck, Merleau-Ponty czy Arendt. W moim odczuciu trafną diagnozą jest przekonanie Autorki, iż destrukcja podmiotu wiąże się z jednej strony z roztopieniem go w języku (...), z drugiej – z jego transcendencją, polegającą jednak nie na przekraczaniu siebie (jak przyjmowała tradycyjna filozofia metafizyczna), lecz z zaangażowaniem w społeczny wymiar istnienia. Podmiot przestaje być bowiem substancjalnym indywiduum, stając się niesamodzielnym elementem wielu różnych, nadrzędnych względem niego, struktur, grup czy całości (przyjmujących każdorazowo enigmatyczną formę nieokreślonego „my”). Zjawisko to powoduje nie tylko desubstancjalizację podmiotu, lecz wprost jego całkowite rozproszenie w płynnych strukturach względem niego zewnętrznych.



Z recenzji wydawniczej prof. Ireneusza Ziemińskiego



Katarzyna Gurczyńska-Sady jest kierownikiem Katedry Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Opublikowała m.in. książki Metafizyczne tezy Traktatu logiczno-filozoficznego Ludwiga Wittgensteina (2000), Podmiot jako byt otwarty : problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina (2007) oraz wspólnie z Wojciechem Sady Wielcy filozofowie współczesności (2012). Obecnie pochłaniają ją dociekania nad etycznymi konsekwencjami nowego obrazu podmiotu, jaki wyłania się z prac najwybitniejszych filozofów XX wieku.

Terminy „etyka”, „polityka”, „performatywność” i „doświadczenie” robią w ostatnich latach oszałamiającą karierę w dyskursie nauk humanistycznych. Mało kto wie jednak, że w ujęciach bardzo zbliżonych do dzisiejszych pojawiały się one w słowniku francuskiego filozofa Jacques’a Derridy już co najmniej w połowie lat 60. XX wieku. Najnowsza książka Anny Burzyńskiej prezentuje innego Derridę, znacznie mniej znanego na gruncie polskim – nie tylko jako twórcę specyficznego stylu czytania tekstów filozoficznych i literackich, nazwanego przez niego „dekonstrukcją”, ale również jako inicjatora współczesnej myśli etycznej i politycznej, pioniera performatyki i prekursora aktualnych badań nad doświadczeniem literatury. Jednocześnie książka ta przynosi bogatą panoramę najważniejszych przemian humanistyki ostatniego trzydziestolecia, a w szczególności – zwrotu etycznego, politycznego, performatycznego i empirycznego, które w największym stopniu wpłynęły na jej obecny kształt.