Dzieciństwo na Antypodach

Pan Marek Liszka jest sam orawskim patriotą, to w pracy widać. Miał niezwykłą szansę osobiście obserwować życie codzienne emigrantów z Orawy w Chicago. Akceptowany jako obserwator i młody badacz (nie waham się tego słowa użyć) uzyskał dostęp do osobowych i niezwykle bogatych, dotąd niewykorzystywanych materiałów. To podstawowa zaleta jego oryginalnej pracy. Powstała zatem praca źródłowo niebanalna. Charakterystyka Orawy i krótki rys historii emigracji z Orawy do Chicago to pierwszy rozdział. Kolejne mówią o działalności Klubu Babia Góra, koła nr 48 przy Związku Podhalan w Ameryce. Rozdział trzeci o aktywności muzycznej (kapeli „Orawa”, zespole tanecznym „Orawa). Autor przeprowadził rozmowy, wywiady z osobami zaangażowanymi w zespole tanecznym i śpiewaczym. Użył z nich cytatów w sposób ciekawy i sensowny. Najbardziej obszerna i analityczna część dotyczy audycji radiowych i cyklicznych „Wiadomości spod Babiej Góry”, nadawanych w ramach audycji Związku Podhalan ze stacji w Oak Park, IL. Jej rozmiary uzasadnia fakt, że Autor dysponował transkrypcjami, scenariuszami audycji z 10 lat i z wielkim trudem opracował i zanalizował zawartość audycji. To analiza oryginalna, udana, ciekawa, opatrywana cytatami z dokumentów. Tak głębokiej analizy polonijnych programów radiowych nie ma ani w polskiej, ani w anglojęzycznej literaturze.

Z recenzji prof. dr. hab. Adama Walaszka

Za każdym razem, kiedy żegnamy się z jakimś paradygmatem, obszarem badawczym, warunkiem praktykowania antropologii czy w ogóle z historią, szybko okazuje się, że wraca to w innej, nowej formie i niekoniecznie jako farsa, jak powiedziałby klasyk myśli społecznej. Wraz z osławionym „końcem historii” Francisa Fukuyamy mieliśmy oto przejść do pozbawionego społecznych tarć społeczeństwa liberalnego, kształtowanego przez odniesienie do indywiduum, jako punktu wyjścia polityki i społecznego zarządzania. Choć polityka i ekonomia nadal są oparte na tym indywidualistycznym paradygmacie, to można dostrzec symptomy próby budowania wspólnotowości na nowo. Próby te dodatkowo są wzmacniane przez permanentny już kryzys finansowy, który rozpoczął się w 2008 roku, czy trzaskający w szwach uniwersalizm europejski. Tutaj z punktu widzenia antropologa pojawia się pierwsza kwestia, a mianowicie: jak powiązać te globalne procesy z lokalnymi formami wytwarzania tożsamości czy wspólnotowości? Trudno doszukiwać się bezpośredniego oddziaływania transakcji finansowych dokonywanych tysiące kilometrów od Polski na swoistą wspólnotowość użytkowników ogródków działkowych i walki o ich utrzymanie. To, co łączy oba procesy, to wpisanie w globalne przemiany wzajemnego splotu ekonomii, kultury i ideologii, dla których punktem odniesienia jest „rentowność”. Pojawia się tutaj oczywiście problem zaangażowania antropologa w badania, a jest to problem nie tyle etyki badawczej, ile etyki badających, a więc tego, jaki zbiór wartości będą oni podzielać. Tak zwany zwrot zaangażowany w antropologii i badaniach etnograficznych został już w Polsce zasygnalizowany i coraz częściej traktuje się go jako podstawowy paradygmat. W niniejszej publikacji proponujemy przyjrzeć się tej zmianie między innymi od strony próby zaprzęgnięcia do badań etnograficznych praktyk artystycznych oraz animacyjnych. Takie analizy, uzupełnione o przegląd teorii dotyczących metodyki tego typu badań, stanowią próbę rozpoznania „stopnia zero” praktykowania antropologii.



"Od Redakcji" (fragment)

Publikacja prezentuje muzykę Karaibów, jednak widzianą z perspektywy politologicznej. Autor wskazuje, że rozwój poszczególnych nurtów muzyki latynoskiej wiąże się ściśle z historią polityczną regionu i z procesami narodotwórczymi.

W problematykę książki wprowadza analiza zjawiska hybrydyczności oraz kształtowania się tożsamości narodowej w przestrzeni państwa narodowego i przestrzeni diasporycznej. W kolejnych rozdziałach autor opisuje muzykę Kuby, Dominikany, Portoryko, Jamajki oraz Trynidadu i Tobago, odnosząc się także wybiórczo do innych państw karaibskich, takich jak Barbados, St. Lucia, Haiti i Antyle francuskie. Praktyki muzyczne w poszczególnych krajach rozważane są na szerszym tle politycznym, etnicznym i antropologicznym.

Książka Białoruś – terra incognita jest pracą zbiorową, składającą się z dziesięciu rozpraw. Wszystkie teksty są autorstwa znawców problematyki białoruskiej z Polski i Białorusi; zostały napisane na wysokim poziomie naukowym. Ponieważ autorzy zajmują się różnymi dziedzinami nauki, to z natury rzeczy teksty te poświęcone są rozmaitym problemom z zakresu kulturoznawstwa i politologii. Niemniej jednak jako całość książka ta jest obrazem wielu współczesnych problemów Białorusi.

Ważne przy ocenie zawartych w niej tekstów naukowych są dwie zasadnicze kwestie: po pierwsze, autorzy w zasadzie poruszają sprawy mało znane, wprowadzając je w ten sposób do obiegu naukowego w polskiej literaturze dotyczącej szeroko pojętej problematyki białoruskiej; po drugie, artykuły oparte są na źródłach mało znanych lub w niewielkim stopniu dotychczas wykorzystywanych.

Z recenzji prof. dra hab. Grzegorza Mazura

Zainteresowanie Białorusią – jej historią, współczesnością i kulturą – dało asumpt do zorganizowania w czerwcu 2007 roku międzynarodowej konferencji pod nazwą „Białoruś – terra incognita” przez Koło Naukowe Studentów Rosjoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz współpracujące z nim, w tym konkretnym przypadku, Koło Naukowe Politologów Uniwersytetu Śląskiego. W konferencji wzięli udział studenci obu uczelni, a także naukowcy, polscy i białoruscy, którzy w swoich wystąpieniach zajęli się wieloma ciekawymi, mało znanymi u nas zagadnieniami z historii, kultury oraz niektórymi aspektami współczesnej białoruskiej rzeczywistości.

Ze wstępu prof. Mieczysława Smolenia

Wybór tekstów Rogera Chartier’a, historyka francuskiego, poświęconych historii książki i lektury. Rozprawy dotyczą przemian kultury piśmiennej i jej współczesnych adaptacji. Ponadto publikacja zawiera rozważania Chartier’a na temat procesów lekturowych w dobie tekstów elektronicznych, a także społecznych oddziaływań książki.

Koncepcja historii lektury, jaką proponuje Roger Chartier, jest daleka od historii ?lozo?i, historii literatury czy historii idei, które głównym przedmiotem swego zainteresowania czynią teksty, ich strukturę i znaczenie. Wykracza także zdecydowanie poza tradycyjne badania z zakresu historii książki czy historii czytelnictwa, skoncentrowane wokół statystycznie rozumianych kwestii dotyczących tego, co i przez kogo było w danym okresie wydawane oraz czytane. Produkcja i obiegi książki, grupy czytelnicze i ich lektury – to wszystko interesuje oczywiście Rogera Chartiera, ale kluczowym zagadnieniem czyni on w swoich pracach kwestię dotyczącą tego jak czytano, czym były różnorakie, zmieniające się w czasie sposoby lektury – z tej perspektywy postrzega tamte, bardziej tradycyjnie ujmowane zagadnienia. Z posłowia Pawła Rodaka

Książkę wydano dzięki dofinansowaniu Instytutu Francuskiego w Polsce w ramach Programu Wsparcia Wydawniczego Boy-Żeleński.

Cet ouvrage, publié dans le cadre du Programme d'aide à la publication Boy-Żeleński, a bénéficié du soutien de l’Institut français de Pologne.

A selection of texts by Roger Chartier, a French historian, dedicated to the history of books and reading. The dissertations concern the changes in writing culture and its contemporary adaptations. In addition, the publication contains Chartier's reflections on reading processes in the era of electronic texts, as well as the social impact of the book.

Monografia pt. Drogi i miejsca religijności ludowej. Antropologiczne studium nowych ośrodków kultu we współczesnej Polsce (Strachocina, Stryszawa, Sokółka i Legnica)stanowi rezultat pogłębionych zainteresowań badawczych autora oscylujących wokół tematyki relacji człowiek–sacrum w kulturze. W świetle wprowadzonej do opisu kategorii „zmiennotrwałości” religijność ludowa okazuje się „strukturą długiego trwania”. Autor w oparciu o zróżnicowany materiał literacki i źródłowy rozwija refleksję na temat pielgrzymowania, znaczenia miejsc świętych i zdarzeń cudownych. Poprzez wyniki przeprowadzonych badań terenowych ukazuje niesłabnącą żywotność form religijności ludowej. Obserwuje rewitalizację, transformację bądź kreację elementów tradycyjnej pobożności. Jego zdaniem współczesna religijność, podnosząca znaczenie czynnika jednostkowego i przeżyciowego, stwarza dogodne miejsce dla ujawnienia się ludowego sensualizmu. Z kolei kult świętych postaci i przedmiotów, występujący w badanych ośrodkach, koresponduje z tradycyjną „wiedzą konkretu”.

Rozprawa Tomasza Kalniuka jest pracą z zakresu antropologii zjawisk religijnych w ujęciu dynamicznym. Ma charakter interdyscyplinarny, angażujący metody etnologii, folklorystyki i religioznawstwa. Autor, łącząc bogatą faktografię z pobudzającymi do dyskusji uwagami, przybliża historyczne i obecne interpretacje zagadnień dotyczących religijności ludowej. Przedstawia symbolikę świętych miejsc, podejmuje refleksję nad znaczeniami lokalnych ośrodków kultu, drogami, które przemierzają pielgrzymi, oraz pojmowaniem zdarzeń cudownych. Wykorzystując wyniki własnych badań terenowych, autor charakteryzuje współcześnie funkcjonujące miejsca kultu w Strachocinie, Stryszawie, Sokółce i Legnicy, związane z postaciami św. Andrzeja Boboli, podlegającej „ludowej kanonizacji” Kunegundy Siwiec oraz ze świętymi przedmiotami, szczególnie relikwiami cudów eucharystycznych. Poprzez krytyczną analizę etnologicznego pojmowania religijności ludowej autor stara się na nowo nakreślić kontekst jej przejawów, odnotowywanych obecnie. Czyni to, korzystając z ogromnego zasobu opracowań i wykazując się przy tym dużą erudycją. W oparciu o nadzwyczaj ciekawe relacje zebrane od często zwykłych ludzi – mieszkańców okolic, turystów i pielgrzymów, przedstawia fascynujący obraz życia religijnego.
Z recenzji prof. dra hab. Andrzeja Piotra Kowalskiego, UG