Dziedzictwo architektoniczne. Wartościowanie w procesie projektowym

Książka stanowi pierwszą próbę całościowego omówienia architektury polsko-litewskiej prowincji trynitarzy. W rozdziałach wstępnych zostały przedstawione czynniki potencjalnie determinujące działalność zakonu na polu sztuki: jego historia, misja i duchowość oraz zawarte w trynitarskiej regule i konstytucjach przepisy odnoszące się do kwestii artystycznych. Rozważania nad genezą i recepcją rozwiązań formalnych zastosowanych w budowlach wzniesionych dla trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej (w większość niezachowanych lub poddanych daleko idącej transformacji) poprzedza rekonstrukcja ich dziejów i pierwotnego kształtu. W osobnym rozdziale podjęto problem autorstwa poszczególnych obiektów oraz wpływu inwestora na wybór koncepcji architektonicznej. Ostatnim zagadnieniem poruszonym na kartach monografii jest wymowa ideowa trynitarskich budowli z uwzględnieniem ich dekoracji malarsko-rzeźbiarskiej.

Wraz z zagładą Żydów w czasie II wojny światowej została zniszczona ich kultura materialna. Większość obiektów związanych z religią i kulturą zburzono. Dom przedpogrzebowy na żydowskim cmentarzu przy ulicy Miodowej w Krakowie pozostał jednym z niewielu tego typu obiektów zachowanych w Europie Środkowej. Ocalał, bo hitlerowcy zamierzali w nim urządzić miejskie krematorium. Wielkość domu i sposób jego dekoracji odpowiada ogólnej tendencji przemian w obyczajach Żydów w XIX i na początku XX wieku. Budynek wykorzystywano do przygotowania zwłok do pogrzebu i samego pogrzebu. Wygłaszano w nim obowiązkową mowę pogrzebową. Zachowane na ścianach domu przedpogrzebowego modlitwy przypominają o praktykowanej z dawien dawna liturgii.

Publikacja przybliża zagadnienia dotyczące ochrony dziedzictwa miast. Poruszana problematyka dotyczy nie tylko wartości kulturowych dziedzictwa architektonicznego, znacznie łatwiejszego w sformułowaniu zasad ochrony, co przede wszystkim urbanistycznej skali ochrony dotyczącej historycznej struktury miast, zespołów i założeń oraz ich znaczeń niematerialnych, symbolicznych, emocjonalnych nazywanych potocznie „duchem miejsca”. Wykazuje na konieczność sięgania ku początkom formułowania się myśli konserwatorskiej, filozofii ochrony w odniesieniu do miast, by zrozumieć współczesne dylematy globalnej ponowoczesności. Zagadnienia ochrony dziedzictwa miast, identyfikacji kulturowej różnorodności regionów, specyficznych i wyjątkowych cech krajobrazu stanowią do dziś najtrudniejsze zadanie dla samorządów lokalnych, które nie znajdując odpowiednich rozwiązań w propozycjach urbanistów (plany miejscowe, dokumenty strategiczne rozwoju miast, programy rewitalizacji itd.) poszukują profesjonalnego wsparcia. Książka ukazuje tę problematykę z pozycji teorii i współczesnej praktyki rozwijając zagadnienie niezbędnego dziś równoważenia rozwoju miast poprzez ochronę wartości kulturowych dziedzictwa widzianą z pozycji międzynarodowych doświadczeń (nowe dokumenty ICOMOS-UNESCO zamieszczone w aneksie: Historic Urban Landscape (HUL) oraz Dokument La Valletta Komitetu Naukowego Miast Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków). Publikacja będzie pomocną lekturą także dla studentów wydziałów architektury, gospodarki przestrzennej oraz samorządowców i polityków lokalnych, zainteresowanych długim trwaniem wartości dziedzictwa miast.

Lwów nazywany był niekiedy „europejską Jerozolimą”. Nazwa ta wywodziła
się stąd, że był jedynym miastem w Europie – podobnie jak Jerozolima – gdzie
siedzibę mieli najwyżsi hierarchowie trzech wyznań, tj. rzymskokatolickiego,
greckokatolickiego i chrześcijan ormiańskich. Urzędom tym odpowiadały trzy
świątynie katedralne – rzymskokatolicki kościół katedralny pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny, katedra wyznania greckokatolickiego pw. św. Jura
i trzeci kościół w randze katedry – świątynia ormiańska.
W ostatnim czasie do świątyń mających status katedry dołączyła cerkiew
św. Jerzego. Funkcjonowała ona już ponad 100 lat, jednak dopiero w 1992 r,
została nobilitowana i wzniesiona do poziomu katedry (soboru).
Obecnie wszystkie te katedry pełnią swoje zaszczytne funkcje, gromadząc
zarówno wiernych swoich wyznań, jak i – z uwagi na swoje walory architektoniczno-
kulturowe – licznych turystów.

W 1938 roku naziści wysadzili w powietrze największą po berlińskiej synagogę w Niemczech. Nikt sobie wówczas nie wyobrażał, że to zwiastun przerażającego gruzowiska, w jakie zamieni Wrocław II wojna światowa. Wedle komunistycznej propagandy finałem tej masakry było zakończenie walk i niezwłoczna odbudowa. Jednak Wrocław długo jeszcze był celem rabunku i barbarzyńskiej eksploatacji, z pejzażu miasta znikały zabytki. Siedem dekad po wojnie, pomimo astronomicznego rachunku strat, historycy nadal alarmowali o nasilającym się zjawisku niszczenia cennego dziedzictwa cywilizacyjnego...


NIEWIDZIALNE MIASTO to jedyna taka książka o stolicy Dolnego Śląska. Tragiczna opowieść zilustrowana ponad 400 zdjęciami o budowlach Wrocławia zrównanych z ziemią w latach 1938 - 2000.




OPINIE


Wydawać by się mogło, że o wojennych i powojennych zniszczeniach Wrocławia zostało już powiedziane wszystko. Ta książka jest jednak wyjątkowa. Autor nie tylko opisuje nieistniejące miasto, ale je POKAZUJE! Odkrywa „Niewidzialne białe plamy", rozprawia się z mitami, nie pomijając współczesnych problemów z ocalałym dziedzictwem. Wspaniały spacer po nieistniejącym mieście, placach, parkach, ulicach pełnych okazałych budowli, które pozostały jedynie na starych fotografiach.

Sebastian Borecki, zabytkidolnegoslaska.com




Kawał dobrej publicystyki. Kiedy za źródła bierze się autor powieści, płaskie obrazy stają się trójwymiarowe, barwne. I takie właśnie jest ,,Niewidzialne Miasto": pozwala poczuć, zobaczyć, zrozumieć. Do tego solidna warstwa dokumentalna i dosadny komentarz do rzeczywistości. Co tu dużo mówić, drugiej takiej książki o zabytkach długo, oj długo, nie będzie.

Maciej Wołodko, Czerwona Lista Zabytków Dolnego Śląska



Książka jest pierwszym na rynku polskim zestawieniem nieistniejących budowli stolicy Dolnego Śląska. Autor przedstawił nie tylko budynki zniszczone podczas II wojny światowej, ale także te wyburzone w czasach PRL i III RP, a jak się okazuje, takich było wcale niemało. Co więcej, odrzucił (i słusznie) rozpowszechniane nieprawdziwe informacje o zniszczeniu wielu budynków w 1945 r., podczas gdy w rzeczywistości zburzono je o wiele później. Książkę polecam wszystkim miłośnikom Dolnego Śląska, a Wrocławia w szczególności.

dr Jakub Jagiełło, Uniwersytet Warszawski



Spis treści


1. Z tym jednym wyjątkiem

2. Niekiedy źródła krzyczą

3. Niekiedy źródła milkną

4. Z miłości do miasta



Breslau

Kataklizm

Wrocław

Epilog



Stare Miasto

Śródmieście

Krzyki

Fabryczna

Psie Pole

Pomniki, fontanny



Wybrane źródła

Celem książki jest prześledzenie procesu rozwoju koncepcji powszechnej edukacji architektonicznej, a także zebranie i uporządkowanie wiedzy dotyczącej systemowej i pozasystemowej edukacji architektonicznej w Polsce i za granicą, z myślą o ułatwieniu nie tylko oceny i diagnozy stanu obecnego, ale także dokonaniu strategicznych planów na przyszłość. W publikacji opisano osiągnięcia szesnastu krajów europejskich, dotyczące zarówno rozwoju, jak i obecnego stanu powszechnej edukacji architektonicznej.