Dzieje Bizancjum

„Czasy Konstantyna Wielkiego” to dzieło wybitnego szwajcarskiego historyka i historyka sztuki Jacoba Burckhardta. Książka należy, bez wątpienia, do najważniejszych prac naukowych z zakresu historii późnoantycznej. Przyjęte przez autora ramy czasowe (od roku 284, tj. objęcia rządów przez cesarza Dioklecjana, aż po rok 337, w którym zmarł Konstantyn Wielki) sprawiają, że mamy do czynienia, nie tyle z klasyczną biografią cesarza, co z panoramicznym ujęciem niezwykle ważnej dla dziejów rzymskich epoki. W niezwykle zajmujący sposób Burckhardt przedstawia w niej system rządów w Cesarstwie Rzymskim na przełomie III i IV wieku, funkcjonowanie dworu cesarskiego, administracji centralnej i prowincjonalnej, armii rzymskiej, jak również zagadnienia religijne (którym poświęca miejsce szczególne) oraz politykę zewnętrzną.

Chociaż od momentu pierwszego wydania dzieła Jacoba Burckhardta minęło prawie 170 lat, wciąż stanowi ono punkt odniesienia dla współczesnych badaczy i wszystkich zainteresowanych historią późnego antyku. Jest to opracowanie klasyczne, nadal powszechnie cytowane, także na gruncie polskim, oraz regularnie wznawiane w wielu językach europejskich.

"Gladiatorzy i polowania to szczegółowa analiza sportów rozgrywanych na arenach starożytnego Rzymu, skoncentrowana na walkach gladiatorów i polowaniach (venationes). Większość dotychczasowych publikacji na temat widowisk arenowych poświęca tym ostatnim niewiele miejsca, mimo że venationes, w których człowiek walczył na śmierć i życie z dzikimi zwierzętami (m.in. lwami, tygrysami, słoniami, nosorożcami), były niemal równie popularne jak walki gladiatorów i organizowano je dłużej.
Dr Epplett dokładnie charakteryzuje oba rodzaje widowisk. Opisuje początki tych krwawych sportów w czasach republiki rzymskiej, a następnie ich rozwój w pierwszych dwóch wiekach cesarstwa, kiedy cesarze dysponowali gigantycznym budżetem na monumentalne widowiska. Autor analizuje szkolenia, sprzęt i style walki poszczególnych zawodników, a także infrastrukturę areny i logistykę towarzyszącą organizacji tych spektakli. Wiele uwagi poświęca sposobom, w jakie zdobywano niezliczone dzikie zwierzęta potrzebne do wystawiania venationes na całym obszarze cesarstwa.

Dr Christopher Epplett wykłada historię starożytną na Uniwersytecie Lethbridge w kanadyjskiej prowincji Alberta. Szczególnie interesują go rzymskie widowiska na arenach, w tym polowania. Występuje jako ekspert w BBC i History Channel.


"

Zaskakująca, napisana ze swadą historia starożytnego Rzymu.

SPQR to skrót, którym Rzymianie określali swoje państwo: Senatus PopulusQue Romanus (senat i lud rzymski). Starożytny Rzym w dalszym ciągu definiuje nasze wyobrażenia o świecie i o nas samych, od szczytnych teorii po wulgarne żarty. Stanowi fundament zachodniej kultury i polityki.

SPQR to świeże spojrzenie na rzymską historię. Mary Beard, zaliczana do czołowych filologów klasycznych na świecie, zgłębia nie tylko, w jaki sposób niewiele znacząca italska wioska zdołała podporządkować sobie olbrzymie terytoria na trzech kontynentach, ale też – co sami Rzymianie myśleli o sobie i swych dokonaniach i dlaczego wciąż są dla nas ważni. Autorka w niniejszej opowieści, zakończonej na roku 212, kiedy to cesarz Karakalla obdarował wszystkich wolnych mieszkańców imperium obywatelstwem rzymskim, ukazuje sylwetki Rzymian słynnych i zapomnianych rzuca nowe światło na podstawy rzymskiej kultury, od niewolnictwa po kwestię bieżącej wody, w szerszym kontekście imperium analizując tak ważne i dziś zagadnienia, jak demokracja, spory religijne, migracje, mobilność społeczna i wyzysk.

Niezwykła i dramatyczna historia o tym, jak niewielka osada stała się potęgą rządzącą światem śródziemnomorskim.

W książce Thomasa R. Martina – wzorem rzymskich dróg – schodzą się rozmaite wątki, które autor tropi, podążając za westalkami do świątyń, matronami do willi, konsulami na forum czy przywódcami na bitewne pola.

Autor aktualizuje dotychczasowe ustalenia na temat życia Rzymian od czasu założenia miasta w VIII wieku przed naszą erą do VI wieku naszej ery. W przejrzysty sposób prezentuje poszczególne etapy rozwoju Miasta, zwracając przy tym uwagę nie tylko na jego wewnętrzne przeobrażenia, ale i znaczące zmiany zachodzące na otaczających je terytoriach. Pokazuje, jak z drewnianej osady Rzym stał się imperium, jak wyglądały rzymskie rodziny, jak przenikały się kultury, konkurowały religie, co Rzymianie mówili i myśleli, i jak niepozorne nieraz postaci zmieniały bieg historii świata.

Dramatyczna historia cesarstwa rzymskiego: kolosa, który padł pod naporem barbarzyńców.

Dlaczego imperium rzymskie upadło? Od czasów Zmierzchu Cesarstwa Rzymskiego Edwarda Gibbona odpowiedzi na to pytanie pojawiało się wiele. W 1984 pewien niemiecki uczony obliczył, że wskazano ponad dwieście przyczyn: od impotencji spowodowanej przez systematyczne zatruwanie ołowiem do rabunkowej gospodarki leśnej, od nadmiernie rozrośniętej biurokracji do zamiłowania do zbyt gorących kąpieli, od emancypacji kobiet po podagrę. Nic dziwnego, że wielu historyków znużonych nie kończącymi się kontrowersjami przychyla się do lansowanej w ostatnich dziesięcioleciach przeciwnej teorii: upadku właściwie nie było. Rzymska Europa nie legła w gruzach, lecz uległa ewolucyjnemu przekształceniu.

Według Petera Heathera – brytyjskiego historyka i wykładowcy Worcester College w Oksfordzie – rzymski kolos w IV wieku był potężny jak dawniej i bynajmniej nie chwiał się na glinianych nogach.

Co więc było przyczyną upadku?

Autor, posługując się barwnym językiem powieści sensacyjnej, wskazuje głównych podejrzanych. Czyni to na podstawie najnowszych badań archeologicznych i wnikliwej interpretacji źródeł historycznych.

Otóż prawdziwym katalizatorem upadku cesarstwa zachodniego było jedno brzemienne w skutki wydarzenie z 376 roku: nagłe pojawienie się nowego, budzącego grozę ludu – Hunów.

To pod ich naporem barbarzyńscy sąsiedzi imperium – Goci, Wandalowie, Frankowie, Alanowie – przez następne sześćdziesiąt lat szukali schronienia na ziemiach cesarstwa.

Rezultat?

W Galii, Hiszpanii, Afryce, a nawet Italii powstały barbarzyńskie królestwa – zalążek przyszłej Europy – a Rzymianie nie potrafili ich zmusić do uległości. W 476 roku ostatni cesarz Romulus Augustulus został po cichu „odesłany na emeryturę” przez germańskiego wodza Odoakra i był to koniec imperium założonego – jakaż w tym ironia losu! – przez jego mitycznego imiennika.

Prezentowana książka dzieli się na dwie podstawowe części, co jest konsekwencją faktu, że jest ona owocem dwóch paneli (W cieniu starego cesarstwa: bizantyńskie Bałkany od VII do końca XIV wieku oraz Islam i jego założyciel w kulturze europejskiego Wschodu i Zachodu w średniowieczu) zorganizowanych w ramach VI Kongresu Mediewistów Polskich, który odbył się w dniach 20–22 sierpnia 2018 roku we Wrocławiu.
W części pierwszej Czytelnik znajdzie teksty poświęcone różnorodnym aspektom historii cesarstwa bizantyńskiego i jego oddziaływań na Bałkanach, w drugiej zaś obrazowi Mahometa w kulturze średniowiecznej zarówno łacińskiej Europy Zachodniej, jak i Bizancjum oraz ludów słowiańskich, znajdujących się w orbicie jego wpływów cywilizacyjnych.
Autorzy zamieszczonych w książce tekstów wywodzą się z kilku ośrodków naukowych, tak polskich: Kraków (Jan Witold Żelazny), Lublin (Piotr Kochanek), Łódź (Zofia A. Brzozowska, Maciej Dawczyk, Karolina Krzeszewska, Mirosław J. Leszka, Małgorzata Skowronek, Szymon Wierzbiński, Teresa Wolińska), Poznań (Zdzisław Pentek), Wrocław (Aleksander Paroń), Zielona Góra (Jarosław Dudek), jak i zagranicznych: Sofia (Tsvetelin Stepanov).
Wszystkie teksty opracowane zostały na wysokim poziomie, z zachowaniem zasad charakteryzujących literaturę naukową (metodologia, logika i sposoby wnioskowania). Zaopatrzono je w kompetentnie zebraną, obszerną podstawę źródłową i literaturę, [...] Znakomitym zabiegiem jest wprowadzenie w niektórych tekstach dodatków źródłowych (zwraca choćby uwagę świetne tłumaczenie z artykułu Z. A Brzozowskiej) oraz materiału ilustracyjnego (artykule P. Kochanka).
dr hab. Dariusz Dąbrowski, prof. UKW
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy