Dzieje obiektów sportowych w Europie. Historia architektury sportowej od czasów starożytnych do współczesności

Zamieszczone w książce opowieści poświęcone są sześciu wybitnym architektkom. Teksty o nich próbują uświadomić nam rolę kobiet nie tylko w kształtowaniu modernistycznej wizji architektury i urbanistyki polskiej, ale także mierzą się i spierają z wciąż obecnym stereotypem patriarchalnego świata budowniczych, w którym jedynym „ojcem dzieła” nadal pozostaje mężczyzna-architekt.

Eseje o Dianie Reiterównie (Barbara Zbroja), Barbarze Brukalskiej (Marta Leśniakowska), Helenie Syrkusowej (Rafał Ochęduszko), Halinie Skibniewskiej (Marta A. Urbańska), Jadwidze Grabowskiej-Hawrylak (Łukasz Wojciechowski) i Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej (Szymon Piotr Kubiak) ukazują nam z równą siłą zarówno wpływ tych niezwykłych kobiet na polską myśl architektoniczną, jak i ich osobiste często portrety.

Każda z opisanych w książce bohaterek w odmienny sposób kształtowała historię polskiej architektury i zapisała w niej swój oryginalny rozdział. Opowiadając się po stronie modernizmu, wpisały się tym samym w historię polskiej nowoczesności, którą dziś na nowo odkrywamy i analizujemy. Książka, którą czytelnicy właśnie otrzymują, jest niezwykle cennym opracowaniem, podkreślającym znaczenie kobiet dla polskiej architektury, a także inspiracją do dalszego studiowania osiągnięć zarówno postaci w niej opisanych, jak i wielu innych, które oczekują dopiero na odkrycie.
ze wstępu Andrzeja Szczerskiego

On – syn inspektora celnego Wolnego Miasta Gdańska, starszy strzelec w Powstaniu Warszawskim, a później więzień obozu Altengrabow. Ona – córka urzędnika gminnego, podczas wojny wysiedlona wraz z rodziną z Nowogródka. Połączyły ich bolesne wspomnienia, Gdańsk i miłość do architektury. Dzielił charakter, spojrzenie na świat i ścieżki kariery. Daniel i Danuta Olędzcy – jedna z najbardziej niezwykłych par w świecie polskiej architektury. W odróżnieniu od Kardaszewskich, Piechotków czy Brukalskich, oboje odnieśli znaczące sukcesy, nie rezygnując przy tym z własnej indywidualności.
Dziś trudno wyobrazić sobie Trójmiasto bez zaprojektowanych przez nich ikonicznych budynków. Dziełem Daniela Olędzkiego są Teatr Wybrzeże, Teatr Muzyczny czy Opera Bałtycka. Danuta Olędzka natomiast projektowała słynne falowce oraz Dom Technika. Żyli razem, ale rzadko projektowali wspólnie, wiedząc, że współpraca dwóch tak silnych osobowości wymagałaby od nich zbyt daleko posuniętych kompromisów. Oboje jednak kierowali się tą samą zasadą: architektura powinna być „realizacją ludzkich marzeń”. Marzeń o dobrym codziennym życiu i marzeń o stworzeniu pomnika swojej epoki.

Tematem książki jest prezentacja, na podstawie wieloletniej kwerendy w zbiorach naukowych i archiwach, informacji zebranych z wielu rozproszonych źródeł, historii architektury sportowej w krajach pozaeuropejskich, przedstawionej na tle uwarunkowań społeczno-kulturowych.
Jest to konsekwentna kontynuacja wieloletnich prac badawczych na temat dziejów budownictwa sportowego w Europie i innych kontynentach. Nasze zainteresowania skupiały się na historii obiektów wznoszonych w Europie, a w kolejnym etapie w krajach pozaeuropejskich, w Afryce, Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej oraz Azji i Australii, dziejach budownictwa sportowego rozważonych na tle społeczno-kulturowych uwarunkowań, w kontekście rozwoju poszczególnych dyscyplin sportowych opisywanych cywilizacji. Efektem drugiego etapu tych prac jest niniejsza monografia, opracowana na podstawie zebranego i uporządkowanego materiału. Jak mamy nadzieję, takie ujęcie historii powszechnej architektury sportowej, daje pełny obraz dziejów budownictwa dla sportu na tle rozwoju cywilizacji wszystkich kontynentów.
Prezentowane zagadnienia są kontynuacją prac na temat obiektów sportowych w Europie, książki tych samych autorów pt.: ‘Dzieje obiektów sportowych w Europie”, wydanej w roku 2017 przez Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Ich rozszerzenie o kolejne kontynenty, jak mamy nadzieję, pozwalają na zaprezentowanie pełnego obrazu rozwoju architektury sportowej na całym świecie, omówionego na tle historii rozwoju różnorodnych cywilizacji i tworzących ją społeczeństw. Przekrój historyczny, jaki monografia obejmuje, to okres od czasów antycznych po współczesność (ponad 4000 lat). Rozwój powszechnej architektury sportowej, podobnie jak w przypadku historii budownictwa sportowego w Europie, pragniemy przedstawić na tle najistotniejszych wydarzeń politycznych i przemian społecznych, takie ujęcie jest bowiem powszechne wśród historyków sportu i ten sposób wydaje się w pełni uzasadniony wobec podejmowanego tematu
Książka powstała w oparciu o materiał zgromadzony w czasie realizacji kolejnych badań statutowych: ds.-114, ds.-144 oraz ds.-316, którymi Anna Pawlikowska-Piechotka, kierowała na Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie w latach 2007-2019, a także niezależnych badań obu autorów prowadzonych od kilkunastu lat.

Lwów nazywany był niekiedy „europejską Jerozolimą”. Nazwa ta wywodziła
się stąd, że był jedynym miastem w Europie – podobnie jak Jerozolima – gdzie
siedzibę mieli najwyżsi hierarchowie trzech wyznań, tj. rzymskokatolickiego,
greckokatolickiego i chrześcijan ormiańskich. Urzędom tym odpowiadały trzy
świątynie katedralne – rzymskokatolicki kościół katedralny pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny, katedra wyznania greckokatolickiego pw. św. Jura
i trzeci kościół w randze katedry – świątynia ormiańska.
W ostatnim czasie do świątyń mających status katedry dołączyła cerkiew
św. Jerzego. Funkcjonowała ona już ponad 100 lat, jednak dopiero w 1992 r,
została nobilitowana i wzniesiona do poziomu katedry (soboru).
Obecnie wszystkie te katedry pełnią swoje zaszczytne funkcje, gromadząc
zarówno wiernych swoich wyznań, jak i – z uwagi na swoje walory architektoniczno-
kulturowe – licznych turystów.

Książka ukazuje złożony proces odbudowy gdańskiego Głównego Miasta po drugiej wojnie światowej, uwikłany w ówczesne realia polityczne, ideowe i kulturalne. Autor przekonuje, że odbudowane po wojnie zabytkowe centrum Gdańska to miasto równocześnie stare i nowe. Z jednej strony zachowano bowiem szereg monumentalnych zabytków, odtworzono główne ciągi uliczne i charakterystyczne widoki, z drugiej jednak – radykalnie przekształcono strukturę miejską, dostosowując ją do wymogów nowoczesnej urbanistyki i tworząc na obszarze historycznego śródmieścia socjalistyczne osiedle robotnicze. Główny nacisk został więc położony na zabudowę mieszkaniową, stanowiącą większość tkanki tego nowego-starego organizmu miejskiego. Książka oparta jest na różnorodnej bazie źródłowej, wykorzystującej archiwalia, publikacje prasowe, publikowane i niepublikowane fotografie, wspomnienia uczestników odbudowy. Niezastąpionym źródłem wiedzy o odbudowie Gdańska jest wreszcie dla autora sam odbudowany Gdańsk.

„Chcielibyśmy, żeby [Uniwersytet] był przyjazny i otwarty, zorientowany na rozwój pracowników i studentów, nastawiony na współpracę i efektywny, «przenikalny» dla ludzi i idei, szanujący zasoby naturalne, ekologiczny i oszczędny, odpowiedzialny i inspirujący” – piszą autorzy publikacji, która stara się odpowiedzieć na pytanie, jakie rozwiązania urbanistyczne, architektoniczne oraz standardy projektowania sprzyjają takiej właśnie wizji Uniwersytetu.

Prezentowana publikacja wiąże się ściśle z realizacją przez Uniwersytet Warszawski rządowego Programu Wieloletniego „Uniwersytet Warszawski 2016–2025”. Stanowi próbę określenia standardów przestrzeni akademickich wcielających w życie ideę uniwersytetu XXI wieku. Jest to pierwsza na rynku polskim publikacja w kompleksowy sposób ujmująca problematykę projektowania różnych typów przestrzeni uczelnianych (dydaktycznej, badawczej, biurowej, społecznej) i wyzwania, jakie się z tym się wiążą.

Wychodząc od analizy najważniejszych trendów w architekturze i urbanistyce, autorzy prezentują również konkretne rozwiązania i dobre praktyki stosowane na najlepszych uczelniach świata. Jeden z rozdziałów poświęcony jest specyficznym uwarunkowaniom i urbanistyce Uniwersytetu Warszawskiego, prezentując historię projektowania i realizacji wszystkich trzech kampusów UW. Kolejne rozdziały, poświęcone przestrzennym standardom projektowym, zostały zainspirowane doświadczeniami Biura Innowacji w Przestrzeni Akademickiej UW. Wreszcie aneksy autorstwa specjalistów od energetyki, psychologii środowiskowej i pracy z użytkownikami poruszają ważne zagadnienia oszczędzanie zasobów i energii oraz włączenia użytkowników w powstawanie budynków.

Książka jest pomyślana jako narzędzie pracy, a jej świadomie otwarty charakter będzie przydatny zarówno dla projektantów, jak i dla szerokiego grona odbiorców z różnych instytucji.

The publication comprehensively covers the issues of designing various university spaces (didactic, research, office, social) and the related challenges. It analyzes the most important trends in architecture and urban planning, presents specific solutions used throughout the world. One of the chapters is devoted to the individual conditions and urban planning of the University of Warsaw. The chapters on spatial design standards were inspired by the experiences of the Office of Innovations in the Academic Space of the University of Warsaw.