Dzienniki Tom III: 1949-1963

Grzegorz Piotrowski jest socjologiem i antropologiem kultury. Ma doktorat z Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji, od kilkunastu lat zajmuje się badaniem ruchów społecznych. Autor kilku książek i tomów pod redakcją oraz kilkunastu artykułów naukowych na temat aktywizmu społecznego w Polsce i w Europie Środkowej. Na Uniwersytecie Gdańskim w Instytucie Socjologii wykłada przedmioty związane z ruchami społecznymi, zaangażowaniem społecznym i społeczeństwem obywatelskim. W Europejskim Centrum Solidarności odpowiada za organizowanie wykładów, seminariów, konferencji, szkół letnich i innych wydarzeń związanych z życiem naukowym i kulturalnym. Prywatnie ojciec dwójki urwisów i pasjonat starych japońskich motocykli sportowych.

Problematyka alteraktywizmu jest mało znana poza wąskim środowiskami, można powiedzieć "niszowa". W Polsce mamy przy tym do czynienia ze szczególnie silną stygmatyzacją alterglobalistów i anarchistów jako groźnych radykałów lub neokomunistów. Tym bardziej książka Grzegorza Piotrowskiego może odegrać istotną rolę demitologizująca alteraktywizm. Przede wszystkim jednak trzeba się zgodzić z Autorem, zwłaszcza w świetle doświadczeń ostatnich kilku lat, że marginalna z pozoru tematyka pozwala lepiej zrozumieć, a czasami i do pewnego stopnia przewidzieć kluczowe procesy, które zachodzą nie tylko w naszej części Europy.
prof. Krzysztof Podemski

Pitirim A. Sorokin
(1889-1968), wybitny socjolog, twórca socjologii integralnej, zajmował się m.in. wojną, rewolucją, ruchliwością społeczną i kulturą. Urodził się w carskiej Rosji, gdzie studiował m.in. pod kierunkiem polskiego filozofia i socjologa, Leona Petrażyckiego. Po rewolucji bolszewickiej, zmuszony do opuszczenia kraju, przebywał najpierw w Berlinie i Pradze, a następnie wyemigrował do USA. Przez wiele lat był profesorem Uniwersytetu Harvarda w Cambridge, gdzie stworzył wydział socjologii. Do jego najważniejszych prac należą: Social and Cultural Dynamics (trzy tomy), Sociology of Revolution, Social Mobility (tłum. pol. Ruchliwość społeczna) oraz Power and Morality.

AMERYKAŃSKA REWOLUCJA SEKSUALNA,
opublikowana w 1956 roku, jest dziełem wyjątkowym. Odwołując się do zmian, jakie zaszły w pierwszej połowie XX wieku w kulturze zachodniej, a zwłaszcza w USA, Sorokin błyskotliwie diagnozuje nieuchronne następstwa, jakie pociąga za sobą seksualizacja życia przeprowadzana w imię wolności i powszechnego dostępu do przyjemności. Ceną za chwilowe polepszenie samopoczucia i uwolnienie instynktów jest, na poziomie społecznym, rozpad więzi i destrukcja rodziny, na poziomie jednostek zaś, zaburzenia osobowości, a przede wszystkim zanik potencjału twórczego. Wbrew oczekiwaniom, seksualna emancypacja w istocie oznacza poddanie ludzi władzy ich żądz oraz tych, którzy żądzami tymi potrafią sterować.



W serii KLASYKA MYŚLI ZACHODNIEJ ukazują się ważne książki z zakresu szeroko rozumianej humanistyki, które z różnych powodów są dziś pomijane i skazywane na zapomnienie. Lektura tych prac, napisanych z innej perspektywy i w innych czasach, wolnych od dzisiejszych przesądów i intelektualnej cenzury, pozwala lepiej zrozumieć naszą epokę i mechanizmy zachodzących zmian.

Apokalipsa rozpoczęta jest poświęcona analizie sytuacji socjologicznej, aksjologicznej i politycznej narodu w przededniu upadku, ale i w obliczu szansy na wielką metamorfozę. Chociaż studium dotyczy legendarnego plemienia Wenedów, konkluzje wieszcza są ponadczasowe i sprawdzają się w każdym czasie, w którym ogół staje w obliczu nieprzewidzianych zagrożeń.

Słowacki podkreśla, że postęp możliwy jest tylko w połączeniu ze stratą i bólem. Każda ewolucja zawiera w sobie elementy rewolucji. Niemożliwe jest stworzenie lepszego społeczeństwa, ustroju, państwa, jakiejkolwiek formy bez skruszenia poprzedniej. Nie można tworzyć nowej wartości, jedynie modyfikując istniejącą. Taka postawa zaprzecza rozwojowi, nie tylko go powstrzymuje, ale zwyczajnie niszczy.

Słowacki w Lilli Wenedzie zobrazował historię plemienia u kresu jego trwania. Podkreślił zastój, słabość, przeżycie się wzorców do naśladowania, niewydolność sfery wierzeń, brak motywacji do działania zarówno w przestrzeni realnej, jak i religijnej. Naród, który się nie rozwija, nie dąży do wyższych wzorców, idei, prowokuje los. Prowokuje historię. Stworzona przez Wenedów społeczność nie sprosta nadchodzącym zmianom. A te są nieuniknione.

Jean-Marc Bot w książce Koniec świata. Duch czasów ostatecznych, komentując przesłania apokaliptyczne i ich uniwersalność oraz aktualność w XX i XXI wieku, zauważa: „Moralna presja będzie tak wielka, że nieuchronnie skłoni ludzi do miłości lub nienawiści... W czasach przełomowych, w obliczu wydarzeń ostatecznych każdy musi się opowiedzieć po stronie określonego systemu wartości, musi się zdecydować, czy godzi się na upadek swój, bliskich narodu, ludzkości i tryumf zła, czy chce walczyć o życie w świecie respektującym prawa i kierującym się miłością bliźniego”.

Ewa Nawrocka nazywa Słowackiego akuszerem wewnętrznego światła i anielskości ludzi, z którymi utrzymywał kontakty. To trafne określenie jego postawy w ogóle – jego twórczość dąży do wyzwolenia w czytelnikach postawy aktywnej, znalezienia swojego sposobu najpierw na doskonalenie siebie, a potem – w efekcie – zbiorowości, w której żyje.

'A memoir and a master class in musing on modern design . . . It's a collection of thoughtful, absorbing essays about many aspects of modern design, a subject nobody writes better about than Sudjic' - Evening Standard

Internet zrewolucjonizował życie społeczne i polityczne, wywracając do góry nogami dotychczasowe zasady prowadzenia kampanii i docierania do poszczególnych grup głosujących. Wybory ostatnich kilku lat na całym świecie pokazały, że media społecznościowe to nie tylko egalitarny przekaz, możliwość komunikacji z politykami i szansa na odejście od kierowanego jednostronnie przekazu radiowego czy telewizyjnego. Głośna sprawa Cambridge Analytica i prowadzona od czasu Brexitu wojna z fake newsami ujawniły również ciemną stronę życia politycznego na Facebooku.
W najnowszej książce Paweł Matuszewski przygląda się ostatnim wyborom parlamentarnym w Polsce oraz sposobowi prowadzenia kampanii na Facebooku. Na podstawie klasycznych oraz współczesnych teorii badań społecznych socjolog stara się uchwycić nowe zjawiska zachodzące w Internecie między wyborcami, politykami i partiami. By tego dokonać, wykorzystuje konstrukt cyberplemion – wyizolowanych wspólnot, istniejących wyłącznie w świecie cyfrowym, między którymi zachodzą najróżniejsze relacje: od rzadko spotykanych i ściśle uwarunkowanych migracji do znacznie powszechniejszych otwartych konfliktów i sporów.
Cyberplemiona to jedna z pierwszych książek w Polsce, która Facebooka traktuje jako obszar badawczy a za przedmiot badań obiera sobie aktywność potencjalnych wyborców i zwolenników konkretnych partii politycznych. Opierając się na dokładnych analizach wykonanych przy pomocy autorskich narzędzi, Matuszewski opisuje m.in. zjawisko polaryzacji przekonań, której źródłem są określone sposoby zdobywania informacji oraz reakcje społeczne innych użytkowników. Autor przygląda się również pozornej różnorodności danych, stanowisk oraz informacji, którą miały gwarantować media społecznościowe. Na podstawie setek tysięcy zebranych komentarzy i wypowiedzi charakteryzuje przekonania popleczników partii politycznych w kluczowych dla nich kwestiach ekonomicznych i społecznych.

Artykuły zamieszczone w tej części książki zawieraj ą refleksje teoretyczne oraz wyniki badań oparte na założeniach decyzyjnych modeli racjonalnych wyborów. Pierwsze trzy teksty to prace teoretyczne, opisujące modele racjonalnego wnioskowania i zwracające szczególną uwagę na dokonywane przez ludzi wybory, które - z niejednego punktu widzenia - są sprzeczne z postulatami racjonalności. Prace prezentuj ą teorie alternatywne, tworzone przez psychologów i ekonomistów, bazujące na pojęciu racjonalności ograniczonej, społecznej i ekologicznej.
W pozostałych tekstach części pierwszej autorzy relacjonują wyniki badań nad przedsiębiorczością, mechanizmami podejmowania i realizowania działań zawodowych w środowisku pracy, uwarunkowaniami efektywności pracy oraz osiąganiem sukcesów przez polskich przedsiębiorców w dobie transformacji ustrojowej i glo-balizacji. Równocześnie podejmują dyskusję nad zmianami w warunkach zaspokajania potrzeb przez polskich konsumentów w tym okresie, a także nad zmianami poziomu życia społecznego (cechującego się teraz większą otwartością) oraz sposobów komunikacji międzyludzkiej.