Dzikie świniowate. Biologia, znaczenie w środowisku, zarządzanie populacją

Książka jest zbiorem artykułów z zakresu szeroko rozumianego bezpieczeństwa wody, publikowanych na łamach „Laboratorium – Przeglądu Ogólnopolskiego” w ostatnich latach, zaktualizowanych oraz nowych, niepublikowanych prac z tej tematyki. Publikacje, które ukazały się wcześniej, zostały zweryfikowane i uaktualnione.
Publikacja jest podzielona na trzy części:

Kryteria oceny i monitorowanie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
Bezpieczeństwo wody w praktyce
Analityka wód i ścieków

W książce zostały omówione podstawowe fakty dotyczące metabolizmu tlenowego. Schematy, wzory i opisy pozwalają Czytelnikowi zrozumieć, na czym polegają przemiany metaboliczne. W trzecim wydaniu autor uwzględnił nowe odkrycia wyjaśniające mechanizmy lipolizy w tkance tłuszczowej i mięśniowej. Wziął również pod uwagę najnowsze ustalenia na temat powiązania pomiędzy glikolizą a cyklem kwasu cytrynowego (Krebsa) oraz metabolizmu mleczanu w spoczynku, wysiłku i wypoczynku. Struktura książki oraz sposób omawiania zagadnień wynika z wieloletnich obserwacji autora, który prowadząc zajęcia ze studentami, wciąż poszukuje odpowiedzi na pytanie, co sprawia im trudność w nauce biochemii.

Dlaczego się starzejemy? Co przesądza o długości życia człowieka i wszelkich innych gatunków?

Biologia starzenia podejmująca problematykę starzenia biologicznego, to pierwszy podręcznik na ten temat od momentu wyjaśnienia przyczyn starzenia się i długowieczności. Treść angażuje Czytelnika i została skomponowana tak, że ma się wrażenie, iż jest to opowieść, jednocześnie bez szkody dla dokładności, która jest cechą nieodłączną jakiegokolwiek tekstu biologicznego.

Poznanie biologicznego procesu starzenia się wymaga zrozumienia podstawowych koncepcji z zakresu biochemii i fizjologii, które mają zastosowanie do wszystkich form życia i wszystkich jego etapów. Dlatego też każdy z rozdziałów rozpoczyna się od omówienia podstawowych praw biologicznych odnoszących się do systemów, które nie uległy procesowi starzenia się. Ilustracje są łatwo zrozumiałe i towarzyszą im obszerne legendy, stanowiąc uzupełnienie tekstu głównego, a nie jego zwykłe powtórzenie. We wszystkich rozdziałach kluczowe pojęcia zostały pogrubione, a ich definicje znajdują się z obszernym Słowniku pojęć. Ramki uszczegóławiają wywód z tekstu głównego bądź wprowadzają dygresje związane z tematem rozdziału. Kluczowe pojęcia stanowią podsumowanie najważniejszych wiadomości zaprezentowanych w każdym z rozdziałów. Pytania do dyskusji stanowią pomoc dydaktyczną, zaś Literatura uzupełniająca to lista źródeł przyporządkowanych każdemu z rozdziałów.

W rozdziałach 1 i 2 omawiane są podstawowe pojęcia z zakresu biogerontologii, które odnoszą się zarówno do jej zastosowań eksperymentalnych, jak i klinicznych. Została w nich zaprezentowana i wytłumaczona terminologia, którą posługują się biogerontolodzy, przedstawiono rozwój tej subdyscypliny, a ponadto opisano organizmy modelowe, które naukowcy wykorzystują do badania procesu starzenia się i długowieczności. Przyglądamy się bliżej podstawowym metodom używanym przez biogerontologów do pomiaru tempa starzenia się osobnika i populacji.

Rozdziały 3–6 dotyczą odkryć w dziedzinie biogerontologii ewolucyjnej, komórkowej i genetycznej, którym zawdzięczamy obecny stan wiedzy na temat przyczyn i mechanizmów starzenia się. Śledzimy rozwój teorii ewolucyjnych na temat długowieczności i starzenia się, począwszy od dawnych propozycji obserwacyjnych, a skończywszy na eksperymentach matematycznych i laboratoryjnych prowadzonych przez współczesnego ewolucjonistę.
Tłumaczymy, w jaki sposób prawa termodynamiki określają fundamentalną zasadę starzenia komórkowego, głoszącą, że odzwierciedla ono akumulację uszkodzonych białek. Przedstawiając mechanizmy biochemiczne i fizjologiczne odpowiadające za akumulację uszkodzonych białek i określoną długość życia komórki, odwołujemy się do dwóch zjawisk: stresu oksydacyjnego i skracania telomerów. Omawiamy wyniki wyrafinowanego badania laboratoryjnego na drożdżach i robakach, dzięki któremu zidentyfikowano konkretne geny odpowiadające za długość życia. Omawiamy starzenie się roślin, a także znaczenie tego procesu dla zjawiska starzenia się człowieka i zwierząt.

Z kolei w rozdziałach 7–10 mowa jest o związkach między opisaną wcześniej podstawową wiedzą a zjawiskami starzenia się człowieka i jego długowieczności. Uwzględniony został tu także związek między starzeniem się a chorobami, a ponadto mowa jest w nim o sposobach, w jakie można spowolnić tempo starzenia się człowieka. Przyglądamy się nowemu obszarowi badań na temat starzenia się i długowieczności – biodemografii gerontologicznej oraz analizujemy przyczyny bezprecedensowego wzrostu oczekiwanej dalszej długości trwania życia w XX wieku. Omawiamy zależne od czasu zmiany głównych układów fizjologicznych, tj. związane z wiekiem zmiany, które – ogólnie rzecz biorąc – nie zwiększają ryzyka choroby lub zgonu, ale też takie, których konsekwencją może być rozwój choroby, w związku czym zwiększa się umieralność i chorobowość. Książkę zamyka rozdział podsumowujący obecny stan wiedzy naukowej na temat możliwej modulacji starzenia się i długowieczności

Monografia jest dziełem w głównej mierze studentów. Ta niezwykle ambitna i pracowita grupa młodych ludzi prezentuje w niej wyniki swoich badań przeprowadzonych na gryzoniach domowych z zakresu budowy anatomicznej przewodu pokarmowego. Analizowane gatunki obejmowały mysz domową (Mus musculus), szczura wędrownego (Rattus norvegicus), chomicznika dżungarskiego (Phodopus sungorus)i kawię domową (Cavia porcellus). Użyto kilku technik anatomicznych, które umożliwiły opracowanie szczegółowego i wyczerpującego opisu badanych narządów. Liczne ilustracje wzbogacają opis i ułatwiają zrozumienie prezentowanych treści.

Dwujęzyczna, kolorowa publikacja prezentująca urodę, dzieje i szczególne właściwości bursztynu, uwzględniająca najnowszą literaturę przedmiotu. Dzięki bogactwie informacji książka ta może służyć jako podręcznik dla studentów oraz pracowników naukowych wydziałów nauk o ziemi na uniwersytetach oraz wyższych uczelniach technicznych. Pisana w sposób prosty i przystępny adresowana jest również do osób związanych zawodowo z obróbką żywic kopalnych oraz licznego grona miłośników tego szczególnego minerału, cieszącego się w naszym kraju wyjątkową popularnością. Omawia genezę, występowanie, nazewnictwo i obróbkę sukcynitu i innych żywic kopalnych w perspektywie światowej, historię ich obecności w naszej kulturze i związane z nimi tradycje, a także badania zawartego w kopalnych żywicach materiału organicznego.

Ostatnią część publikacji poświęcono prezentacji najciekawszych ośrodków związanych z bursztynem i jego kolekcjami. Autorka proponuje polski turystyczny szlak bursztynowy, przedstawiając równocześnie takie szlaki istniejące w naszych krajach sąsiednich.

Prof. dr hab. Barbara Kosmowska-Ceranowicz, z wykształcenia geolog, jest wybitną badaczką bursztynu. Od 1956 roku pracuje w Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk w Warszawie – w latach 1974–2007 i 2008–2010 jako kierownik Działu Bursztynu, wcześniej jako kierownik Działu Geologii.

Głównym przedmiotem jej badań są złoża bursztynu i ich rozprzestrzenienie w świecie, a obecnie także identyfikacja i metody oznaczania żywic kopalnych. Barbara Kosmowska-Ceranowicz jest członkiem Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Była członkiem założycielem Grupy Roboczej Minerałów Organicznych Międzynarodowego Towarzystwa Mineralogicznego, która działała od 1985 roku przez blisko 25 lat.

Jest członkiem założycielem oraz rzeczoznawcą w dziedzinie bursztynu i innych żywic kopalnych Polskiego Towarzystwa Gemmologicznego, Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników oraz Światowej Rady Bursztynu w Gdańsku, a także członkiem Bernstein Arbeitskreis w Hamburgu. Od roku 1993 współpracuje również z organizatorami targów „Amberif” w Gdańsku, a od roku 2001 targów „Złoto, Srebro, Czas” w Warszawie, w zakresie popularyzacji wiedzy o bursztynie.

Jest autorką około 250 publikacji naukowych i popularnonaukowych o bursztynie oraz licznych scenariuszy wystaw krajowych i zagranicznych. Konsultuje wiele polskich i międzynarodowych prac badawczych. Inicjuje i koordynuje krajową i międzynarodową interdyscyplinarną współpracę w gronie badaczy bursztynu.

Upłynęła dekada od poprzedniego wydania tej książki. Prawdopodobnie w żadnej innej dyscyplinie nauk przyrodniczych nie doszło w tym czasie do aż tak radykalnego rozkwitu badań jak w paleobiologii. Złożyły się na to niespodziewane odkrycia nowych stanowisk kopalnych z nadzwyczaj dobrze zachowanymi szczątkami pradawnych organizmów, jak i wprowadzenie do powszechnego użytku nowych metod badawczych, np. nieinwazyjnego wglądu we wnętrze skały przy użyciu rentgenowskiej tomografii wysokiej rozdzielczości. Rozszerzyło to wydatnie dostęp do bezpośredniego zapisu zdarzeń ewolucyjnych i ułatwiło interpretacje podobieństw molekularnych pomiędzy dzisiejszymi organizmami. Nowe dane odnoszące się do historii świata żywego wymusiły modyfikację większości zawartych w tej książce diagramów przedstawiających przebieg ewolucji poszczególnych grup organizmów i komentarza do nich.
Wciąż jednak pozostaje do rozwiązania wiele kluczowych zagadnień co do rzeczywistego, udokumentowanego skamieniałościami, przebiegu ewolucji. Trudności te są lojalnie przedstawione Czytelnikowi. Jest jednak coraz bliżej rozwiązania ewolucyjnych zagadek i autor starał się ułatwić rozumienie znaczenia przyszłych odkryć do tego niezbędnych i wskazać drogi do ich dokonania. Pomocne w tym mogą być i inne niedawno opublikowane jego książki, jak również dostępne w sieci efekty działalności dydaktycznej na Uniwersytecie Warszawskim i badawczej w Instytucie Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk.