Erystyka czyli o sztuce prowadzenia sporów

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) – jeden z najważniejszych filozofów niemieckich, także filolog, poeta. Człowiek, którego poglądy znacząco wpłynęły na całą późniejszą filozofię, myślenie o człowieku, kulturze, religii. Głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej i etyce chrześcijańskiej. Tej apollińskiej postawie przeciwstawiał dionizyjską, witalną (połączoną z ideą woli mocy i pojęciem nadczłowieka). Krytykował chrześcijaństwo, ale jednocześnie podziwiał Chrystusa. Jego myśl doczekała się setek interpretacji i omówień. Nie sposób sobie wyobrazić współczesną filozofię bez przemyślenia jego wpływu, wpływu intelektualnego jego idei. "Antychryst" to oprócz "Tako rzecze Zaratustra" jedna z najważniejszych jego - mimo niewielkich rozmiarów - książek. Jest bowiem "Antychryst" zasadniczą rozprawą niemieckiego filozofa nie tylko z chrześcijaństwem, ale wręcz szerzej z całą tradycją judeochrześcijańską (dla przyszłych antysemitów to niestety była jedna z zasadniczych nietzscheańskich tez - ta o nafatalniejszym ludzie w historii). Ma jednak Nietzsche problem z samą postacią Chrystusa, negując jego postawę typu miłość bliźniego, nadstawianie drugiego policzka, traktuje go jednak z niekłamanym szacunkiem. Ale już kapłaństwa - tu w osobie św. Pawła - Nietzsche autentycznie nie znosi. natomiast Jezusa traktuje go jako postać historyczną i przypisuje mu krańcowo przeciwstawne żydowskiej hierarchii i tradycji - intencje. ba wręcz traktuje Chrystusa jako uosobienie buntu - z czym się solidaryzuje - przeciwko wszelkim dotychczasowym hierarchiom i porządkom. Warto poznać ten niezwykle interesujący, dekonstruujący dotychczasowe osądy punkt widzenia tego geniusza niemieckiej, europejskiej myśli filozoficznej.

Na próżno wypatrywałem w Nowym Testamencie przynajmniej jednego sympatycznego rysu: nie ma tam nic, co byłoby wolne, dobrotliwe, szczere, prawe. Człowieczeństwo nie uczyniło tutaj jeszcze pierwszego kroku, - brakuje tu instynktów czystości... W Nowym Testamencie są jedynie złe instynkty, brak odwagi nawet do tych złych instynktów. Wszystko tam jest tchórzliwością, zamykaniem oczu i samooszukiwaniem się.

Między chrześcijaninem i anarchistą można postawić zupełny znak równości: ich cel, ich instynkt jest ukierunkowany wyłącznie na zniszczenie.

Ta książka uczy myślenia, a nie historii myśli. Kurs filozofii w wydaniu Michela Piquemala i Sofiosa nie wymaga wcześniejszego przygotowania, nie obciąża pamięci nazwiskami, datami i nazwami nurtów filozoficznych.

Erich Fromm (1900-80) - amerykański psycholog i filozof pochodzenia niemieckiego, uznawany za jednego z najwybitniejszych humanistów XX wieku, twórca psychoanalizy humanistycznej. Autor kilkudziesięciu książek, w tym tak ważnych jak Ucieczka od wolności, Zapomniany język, Patologia normalności, Zdrowe społeczeństwo, Rewolucja nadziei, Psychoanaliza a religia. W książce Czy nadal kochamy życie? opowiada nam Fromm o tym, iż miłość i nienawiść stanowiły potężne siły psychologiczne od niepamiętnych czasów. Erich Fromm dostrzegał głęboko sięgającą zmianę tych podstawowych sił w XX wieku: nienawiść innych ludzi i samo środowisko są coraz bardziej owładnięte chęcią zniszczenia dla samego zniszczenia. Ludzie czują się coraz bardziej bez życia i przyciąga ich to, co może być spowodowane przemocą. Fromm nazwał miłość do zmarłych „nekrofilią”. Można spotkać się z równie silną miłością do wszystkiego, co żyje, rośnie i rozwija się, czyli z „biofilią”.
Książka ilustruje te podstawowe siły „biofilii” i „nekrofilii” w prosty sposób i posługując się żywymi przykładami.

Głównym zagadnieniem podejmowanym w ramach tomu jest fenomen paidei (gr. ???????) – czyli wzorca doskonałości człowieka, do którego należało dążyć w procesie kształtowania jednostki – odczytywany w dwóch szczególnych kontekstach: po pierwsze, doświadczenia pandemii koronawirusa SARS-CoV-2, po drugie zaś – obserwowanej współcześnie ekspansji technologii komunikacyjno-informacyjnych, które przejmują funkcję dawnych osobowych wzorów i instytucjonalnych strategii wychowawczych. Tym samym tytułowe „czasy zarazy” należy odczytywać nie tylko dosłownie, ale także – a może przede wszystkim – metaforycznie, jako kondycję współczesnego człowieka. 

Doświadczenie historyczne wskazuje wszelako, że czasy kryzysu mogą nieść w sobie zalążek nadziei, prowadzić ku przebudzeniu, odnowie, lepszemu jutru. „Koronakryzys” obnażył wiele aspektów natury ludzkiej w całej jej szlachetnym, a także ułomnym wymiarze, zmienił oblicze codzienności, wprowadzając nowe formy funkcjonowania społecznego i kontaktów międzyludzkich. 

Cóż zatem możemy zrobić, by uniknąć zagrożeń, które sprowadziła na nas pandemia Covid-19, a dostrzec szanse, które się z nią wiążą, i umieć je wykorzystać? – to naczelne pytanie, jakie zadają Autorzy, zastanawiając się nie tylko nad tym, jak nauczać podczas pandemii, ale też – a może przede wszystkim – czy pandemia może nas czegoś nauczyć, ukształtować, otworzyć na niedostrzegane dotąd obszary egzystencji i duchowości?

Jorge Luis Borges uznawany jest za jednego z najbardziej inspirujących pisarzy dwudziestego wieku. Wytyczył wiele rozwidlających się ścieżek, czytanie przedkładał nad pisanie. Nie potrafił układać wielostronicowych fabuł; wolał na kilku stronicach streszczać książki nieistniejące, w zdyscyplinowany sposób kreślić fabuły o niesłychanej potencji i ładunku emocjonalnym. Skrót splatać z wyliczeniem, lirykę z konkretem. Zasłynął przede wszystkim jako autor tomów krótkich próz, wymykających się wszelkim klasyfikacjom. Fikcje z 1944 roku, być może najważniejsze dokonanie Argentyńczyka, to zbiór w dwóch częściach i siedemnastu odsłonach: niezakłamana czytelnicza uczta, bezinteresowna pochwała czytania. Prowadzi nas Borges przez bibliotekę, gdzie zgromadzono wszystkie możliwe książki, a zarazem przez książkę, która jest labiryntem; wstrzymuje moment egzekucji, by skazany mógł dokończyć swoje dzieło, detektywowi zaś każe szukać samego siebie. Po wielu latach od premiery wciąż czuje się uwodzicielską moc fikcji, a ścieżki odczytań wciąż się rozwidlają.

Wydanie zostało uzupełnione o przypisy, a także opatrzone komentarzem zawartym w dwóch posłowiach: Jana Gondowicza i Grzegorza Jankowicza.

Tekst Księgi reguł przedstawia siedem zasad, którymi „niczym kluczami można otwierać tajemnice Pisma Świętego”, jak pisał Augustyn, naśladując słownictwo samego Tykoniusza (...). Te reguły zaproponowane przez teologa podzielonego Kościoła opisują sytuację afrykańskiego chrześcijaństwa w taki sposób, by ówczesny stan rzeczy nie przekreślił tego, co w Kościele jest najważniejsze: Kościół to przede wszystkim ciało Jezusa Chrystusa. Dlatego tajemnicy tego ciała poświęcone są trzy reguły: I. Pan i Jego ciało, II. Dwojakie ciało Pana oraz VII. Diabeł i jego ciało. Pozostałe reguły bardziej wiążą się z samą interpretacją tekstu biblijnego: III. Obietnice i prawo, IV. Rodzaj i gatunek, V. Czasy, VI. Rekapitulacja. Księga reguł wyrosła z osobistej praktyki egzegetycznej autora i tej praktyce służyła. Tykoniusz był bowiem metodycznie działającym badaczem tekstu. Wiemy o tym, gdyż praktycznym wykorzystaniem przez Tykoniusza Księgi reguł jest jego Komentarz do Apokalipsy. Dla każdej z reguł można znaleźć w nim ilustrację. (fragment Wstępu tłumaczki)