Europa skok w nieznane

Jak wygląda miasto skrojone na ludzką miarę? To takie, w którym wszyscy mieszkańcy – dzieci, dorośli i seniorzy, bogaci i biedni, niezależnie od ich stanu zdrowia, będą czuli się jak u siebie – przede wszystkim bezpiecznie. Jak sprawić by miasta zbliżyły się przynajmniej do tego ideału? Zdaniem autora „Być jak Kopenhaga”, Mikaela Colville-Andersena, to rower może znów uczynić nasze miasta przyjaznymi do życia: „Fakt, że dziewiętnastowieczny wynalazek może rozwiązać skomplikowane problemy XXI w. to czysta poezja”. I właśnie Kopenhaga, w której mieszka i której zmiany obserwuje i wspiera autor, wydaje się być wzorcem miasta przyjaznego – m.in. dzięki swej rowerowej infrastrukturze, która stała się marką duńskiej stolicy.

„Być jak Kopenhaga” to książka o rowerach, ale też pochwała życia miejskiego. Jak wskazuje autor, opowiada ona o tym, „jak w mieście przemieszczać dużo ludzi z miejsca na miejsce i jak skutecznie przywrócić rowerom status szanowanego, akceptowanego i dostępnego środka transportu, a do tego jeszcze na tej inwestycji zarobić”.
Colville-Andersen nie jest akademickim teoretykiem. Jak sam podkreśla, jeździł rowerem służbowo po 65 miastach, pedałując bez wysiłku i często zmagając się z dramatycznie złym asfaltem. Dziś swoim doświadczeniem dzieli się z włodarzami miast całego świata i z ich mieszkańcami. Przekonuje, że komfortowe dla wszystkich i zielone miasto to żadna utopia.

Dziennik Roku Szczura to książka, która jest nie tylko kroniką pierwszego roku pandemii COVID-19, ale także opowieścią o dziejach spotkań Człowieka Zachodu z Człowiekiem Wschodu – od starożytności po czasy najnowsze. Hajduk zabiera czytelnika w podróż do Aten Peryklesa, Rzymu republikanów i autokratów, XVII-wiecznego Londynu oraz Chin czasów dynastii Han, Tang i Ming, próbując przy tym spojrzeć na współczesność z różnych perspektyw i uchwycić specyfikę momentu dziejowego, w jakim obecnie żyjemy.
Kiedy się myśli o dziejach Europy i wstrząsających nią konfliktach: ideowych i religijnych, narodowych i rasowych, czy to czasów Montaigne’a i Reformacji, czy to innych epok -starożytności grecko-rzymskiej, średniowiecza, „stulecia wojen” czy współczesności, u zarania każdej Nowej Ery – nie sposób nie ulec silnemu przekonaniu, że raz wznieconego pożaru ugasić się nie da. Co ma się rozpaść, rozpada się. Co ma spłonąć, płonie. Niezniszczalna i niepodzielna wydaje się jedynie owa tajemnicza „dusza Europy”.

***

Spór realny, a może kosmiczny dialog – bo nie jest powiedziane, że nieuchronnie zmierzamy do wyniszczającej konfrontacji – zacznie się, gdy stający naprzeciwko siebie Człowiek Zachodu i Człowiek Wschodu dojdą do wniosku, że słowa najprostsze i najbardziej podstawowe odsyłają do znaczeń skrajnie odmiennych, nie sposób ich ze sobą porównać ani sobie przeciwstawić.

(z książki)

JACEK HAJDUK (ur. 1982) – pisarz, filolog klasyczny. Mieszka w Krakowie.

„W pełni świadom, jak bardzo jest złożony dzisiejszy świat, Jacek Hajduk w swojej prozie zawsze pozostaje sobą i potrafi bronić własnego stanowiska. Niechętny stereotypom, wrażliwy na cywilizacyjne różnice, prezentuje w swoim pisarstwie postawę mądrej ciekawości i wrażliwości na piękno innych kultur.”

STEFAN CHWIN

„Czytając Dziennik Roku Szczura Jacka Hajduka, nie tylko stajemy się mądrzejsi, ale także z uwagą przyglądamy się temu, co najważniejsze, co buduje nasz świat prywatny i zbiorowy. Tak jakby z perspektywy filologa i żarliwego czytelnika, wspartej talentem pisarskim, lepiej było widać myśli i zjawiska przynależne do krajobrazu naszej duchowości.”

MAREK ZAGAŃCZYK

Śmiesznie jest twierdzić, że zarzuty z dziedziny polityki wewnętrznej mogą być istotnymi poważnymi przyczynami powodzenia i niepowodzenia w polityce międzynarodowej, a nie pozorami, nie pretekstami dla gry.
Polityka jednak jest dziedziną, w której kierunek drogi jest rzeczą najważniejszą; ważniejsze jest zawsze w polityce to, „gdzie idziemy”, niż to, „gdzie się w danej chwili znajdujemy”.
Pierwszym warunkiem do tego, aby móc zaofiarować swemu sąsiadowi politykę pokojową, jest być silnym.

Sztuka polityki polega właśnie na wiązaniu swoich planów z siłami żywymi, żywotnymi i do życia zdolnymi, a nie z nieboszczykami politycznymi, czy tendencjami pozbawionymi przyszłości. Niestety, Polacy mają jakiś litościwy sposób traktowania polityki. Ktoś przychodzi na wyścigi i stawia na konia najgorszego, bo mu się wydał godnym litości. Ten „ktoś” byłby tylko swego rodzaju filantropem, czy człowiekiem dobrego serca, lecz nie człowiekiem, chcącym wygrać w totalizatora. W polityce nie wolno jest powodować się uczuciami sympatii.

Są linie stałe w polityce państw i dlatego nigdy nie jest śmieszne mówiąc o obecnej Polsce, powołać się na Lwa Sapiehę , Jerzego Ossolińskiego, Stanisława Żółkiewskiego.

Trzeba pamiętać, że w polityce program nieziszczalny nie jest programem.
Najlepszym hołdem, złożonym polskiej historii, będzie prawda.
Stanisław Cat-Mackiewicz

„Mózg jest instrumentem tak jak skrzypce, umysł zaś skrzypkiem grającym na tym instrumencie” - John Carew Eccles.

Kruchy dom duszy, mózg, przez najdłuższy czas pozostał białą plamą w historii medycyny. Książka Thorwalda opowiada o powstaniu i rozwoju neurochirurgii. Ukazuje losy pierwszych chirurgów, którzy odznaczali się nie tylko odwagą, determinacją ale też niezachwianą pewnością w to, że można i należy leczyć „zakazany organ”. „Kruchy dom duszy” to historia wzlotów i upadków ludzi zmieniających współczesną medycynę.

Kiedy oddajemy ten numer do druku, gazety donoszą o kolejnych państwach wznoszących fizyczne lub prawne mury w obronie przed falą uchodźców. Czym jednak są biurokratyczne zasieki z przepisów lub te realne z drutu żyletkowego dla ludzi, którzy przepłynęli Morze Śródziemne na kawałku nadmuchanego kauczuku? I przede wszystkim: co wznoszenie tych zasieków oznacza dla nas, Europejczyków? Czy doświadczamy właśnie transformacji europejskich wartości? Czy te wartości, które przyświecały projektowi Unii Europejskiej – solidarność, otwartość, współpraca – ustępują właśnie miejsca innym, związanym z odradzającym się nacjonalizmem? Staramy się prześledzić najpopularniejszą trasę, którą trafiają do UE uchodźcy. Z Abdulem-Ahadem podróżujemy z Iraku na greckie wyspy i do Macedonii, z Jakubem Dymkiem sprawdzamy, jak funkcjonowało największe dzikie obozowisko uchodźców w Atenach, z Pawłem Pieniążkiem doświadczamy chaosu na granicy UE, a z Dawidem Krawczykiem słuchamy opowieści berlińskich uchodźców, którzy od lat walczą z niemieckimi władzami o godne warunki pobytu. Pokazujemy, jak wygląda sytuacja uchodźców w Polsce. Z Agatą Diduszko-Zyglewską analizujemy skuteczność polskich mechanizmów integracyjnych. Zastanawiamy się nad szeroko używanym w dyskusji o uchodźcach pojęciem „kulturowej obcości” i śledzimy stare zachodnioeuropejskie korzenie napędzającej sprzeciw wobec imigracji islamofobii polskiej prawicy. Rozmawiamy z ekspertami, dziennikarzami, uchodźcami. Poza tym przedstawiamy pierwszy polski przekład Ellis Island Georges’a Pereca, pokazujemy Króciaków, czyli ludzi odsiadujących krótkie wyroki kradzież batona lub rzucenie jabłkiem, zajmujemy się podejmującą sprawę przesiedleń po II wojnie światowej pracą Chwasty Karoliny Grzywnowicz, rozmawiamy z Anselmem Franke o globalnym Południu, a z Markiem A. Cichockim i Peterem Pomerantsevem o najbliższym nam wschodzie. Bartosz Kuźniarz opisuje śmierć liberała. Na koniec zapraszamy też do lektury dziennika Cezarego Michalskiego, tym razem to dziennik z podróży przez „zalewane falami imigrantów” Polskę i Europę, i kontynuujemy cykl Więcej Adelki Truścińskiej.

Nie trzeba być filozofem, żeby formułować cenne spostrzeżenia o rzeczywistości. Nie wystarczy tytuł przed nazwiskiem, żeby pozbyć się wystającej z butów słomy. O tym i wielu innych sprawach pisze autorka „Myśli nieupaństwowionych”.

Jaka jest największa z ludzkich przywar? Zdaniem autorki – obłuda. Brzydzi się nią bardziej niż czymkolwiek na świecie, dlatego książkę, którą trzymasz w ręku, napisała na wskroś szczerą, pełną trafnych spostrzeżeń i ostrych, ale niepozbawionych racji ocen. Czytając „Myśli nieupaństwowione”, pewnie nie raz poczujesz przykre ukłucie, zastanowisz się, czy czytany fragment nie dotyczy również Ciebie. Na tym polega siła tej książki, jej siła rażenia. Autorka nie boi się wskazywać obłudy i ją piętnować. Nawet jeśli diagnoza dotyczy osób szanowanych w społeczeństwie, piastujących wysokie stanowiska czy szczycących się tytułami przed nazwiskiem.