Europejczycy

„W moim początku jest mój kres” – Aby Warburg mógłby powtórzyć za Eliotem, który sam z kolei parafrazował motto Marii Stuart. Rzadko się zdarza, by życie uczonego humanisty splatało się tak nierozerwalnie z przedmiotem badań, a także z poszukiwanymi narzędziami interpretacji. Co więcej, biografia Warburga sama jest materiałem niezwykłym, wielobarwnym obrazem technicznych i duchowych przemian epoki. Jeśli Atlas Mnemosyne – dzieło kryjące w sobie mitologię „niedokończenia”, dzieło „późnego wieku” – uznać za spełnienie wieloletnich dążeń, to Warburg okazałby się człowiekiem odznaczającym się nieprzeciętną konsekwencją, polegającą na wypróbowaniu różnych ścieżek w dążeniu do napisania i zobrazowania dziejów ludzkiej ekspresji, uparcie powracającej do swoich pierwotnych matryc. Najważniejszymi pytaniami, które zadawał Warburg, zawsze były: Jakie treści duchowe i emocje kryją się za obrazami? Czym jest życie obrazów?

Dzieła wszystkie Cypriana Norwida, nawiązujące do bogatych edytorskich tradycji pism poety, są pierwszym w pełni krytycznym ich wydaniem przygotowanym przez norwidologów z kilku ośrodków naukowych kraju. Teksty Norwida zostały oparte na autografach (lub ich kopiach), na pierwodrukach albo najbardziej wiarygodnych edycjach. Zachowano przy tym bez zmian słownictwo i składnię pisarza, a fleksję, fonetykę, pisownię i interpunkcję ostrożnie zmodernizowano według zasad, które zostaną podane we Wstępie do całego wydania. Dzieła wszystkie przynoszą wiele nowych ustaleń tekstu oraz zawierają – po raz pierwszy – pełny aparat krytyczny: Uwagi edytorskie, Odmiany tekstu (wprowadzone przez autora i wydawców) oraz Objaśnienia. Dzieła wszystkie będą się składać z 17 tomów: I-II Wiersze, III-IV Poematy, V-VI Dramaty, VII-IX Proza, X-XIV Listy, XV-XVI Notatniki, XVII Albumy.

Pierwsza, fascynująca powieść o największej polskiej malarce, Tamarze Łempickiej (1898 – 1980). Genialne obrazy i arcybarwne życie. Podróże do Włoch, Niemiec, Ameryki. Dramatyczne okoliczności wydostania się z bolszewickiej Rosji za cenę, która, jak przekonująco pokazuje Grzegorz Musiał, nie pozwoli już nigdy uzyskać spokoju. Pytanie - czy Tamarze na życiowym spokoju zależało? Na ołtarzu sztuki składała ofiary, które prowadziły do wyniszczenia. Była ona niebywałym kłębowiskiem sprzeczności. I świadkiem epoki. Znała wszystkich wielkich artystów, którzy w okresie międzywojennym w Paryżu mieszkali i do Paryża zjeżdżali: Pablo Picasso, André Gide, Jean Cocteau, Gertruda Stein, Coco Chanel, Marlena Dietrich. Ekscentryczna Tamara w powieści Musiała to postać absolutnie niepodległa, skrajnie odważna, swoją niezależnością często raniąca najbliższych. Łempicka demaskuje mielizny części paryskiej bohemy znajdującej się pod urokiem i wpływami sowieckiej Rosji, jednocześnie wchodzi w ten świat, nie potrafi sobie niczego odmówić, a szczególnie narkotyków i zapładniających ją twórczo erotycznych podbojów, z których łatwo się rozgrzesza. Grzegorz Musiał namalował postać, którą najpierw chcemy potępić, by za chwilę wielbić. Życie przegrane? Życie wygrane? Tę powieść trzeba koniecznie przeczytać.

Kiki de Montparnasse, która naprawdę nazywała się Alice Ernestine Prin, to jedna z bardziej barwnych postaci Paryża lat dwudziestych XX wieku. Była aktorką, piosenkarką kabaretową, i malarką, ale przede wszystkim znamy ją jako modelkę, muzę, przyjaciółkę i kochankę słynnych artystów, przedstawicieli ówczesnej awangardy. Uwieczniona w dziełach takich tworców jak Amedeo Modigliani, Mojżesz Kisling, Francis Picabia, Jean Cocteau, Alexander Calder i Man Ray. Historyk Mark Braude w swojej fascynującej opowieści przedstawia sylwetkę Kiki de Montparnasse, ukazując jej przełomowy wpływ na ówczesną kulturę. Podążając za artystyczną parą, jaką tworzyli Kiki i amerykański surrealista Man Ray, wprowadza nas do świata, w którym splatają się miłość, sztuka i walka o dominację. Prowokacyjna i magnetyzująca jak sama Kiki książka Kiki Man Ray to historia wyjątkowego życia, rzucająca wyzwanie naszym wyobrażeniom o artystach i ich muzach. Niezwykły portret zapomnianej paryskiej artystki i gwiazdy kabaretu, której niesamowite życie każe nam patrzeć na historię sztuki nowoczesnej w zupełnie nowy sposób.

Od dziecka była "dorosła". Czytała książki od piątego roku życia. Zapytana, co znaczy życie rodzinne, stwierdziła: miałam tylko tę i taką właśnie rodzinę. Ale nie ma wątpliwości - poezja i sztuka były najważniejsze. Ważniejsze niż to, że byli ojcem, matką i córką. Ten wywiad rzeka to spotkanie dwóch kobiet, dwóch różnych pokoleń w rozmowie o kobiecości, miłości, użyciach i nadużyciach szczerej do bólu Małgi Kubiak i zainteresowanej psychoanalizą Marty Konarzewskiej. Zawarte zostały fragmenty "OMS" książki autobiograficznej Małgi Kubiak, archiwum ZLP i poezji Tadeusza Kubiaka. Gdzie pisarze, artyści - cała artystyczna plejada PRL-u - nocne życie, alkohol, Polskie Radio, Teatr Współczesny, Opera Narodowa, obserwowani są przez dziecko, później uczennicę, nastolatkę, czy studentkę malarstwa ASP. Matka dużo pracuje. Ojciec poeta pisze wiersze liryczne, okolicznościowe i satyryczne, ale również dla dzieci. Z takiego świata, Małga, aby sprawdzić własnych sił wyjechała z Polski, w początku lat siedemdziesiątych stając się podróżniczką, pisarką, performerką, aktorką i w końcu reżyserką. Teraz Kubiak powraca, aby ocalić pamięć o swoim ojcu poecie, ocalić jego poezję dla której poświęciła własne życie. Małga Kubiak - ur. w 1950 r. w Warszawie, córka Danuty Kubiak, scenografki teatralnej, i Tadeusza Kubiaka, poety. Reżyserka filmu niezależnej awangardy, operująca tabu na ekranie. Aktorka czystej pornografii, pisarka upadłej powieści, wokalistka szkalującej rzeczywistości. W 2015 roku Nagroda Publiczności LGBT Film Festival Poland 2015 za film "PPPasolini", Niedźwiedź Polarny za całokształt jej kina od Tupilak - Skandynawska Organizacja LGHBTQ. W 2021: Nagroda na LGBTQ Unbordered International Film Festival i Berlin Underground International Film Festival za "Xreens" (Z tyłu Ekranu), Nagroda z NYC International Women Festival i Vancouver Independent Film Festival w kategorii: Najlepsza Kobieca Reżyserka w Filmie Fabularnym za "Private Death of Lizzy Siddal". Twórczyni ponad 40 filmów o freudowskim podtekście i freudowskim poślizgu... Aktywistka, feministka, człowiek. "Prywatna Śmierć Lizzy Siddal" Małgi Kubiak, polska premiera na LGBT Film Festival Poland 2021, Kinoteka Warszawa. "OMS" po polsku wyszła drukiem 18.09.2021. Marta Konarzewska - scenarzystka filmowa i teatralna, polonistka i redaktorka literacka. Autorka tekstów różnych gatunków i form. Autorka (z Piotrem Pacewiczem) książki "Zakazane miłości". "Seksualność i inne tabu" (2011), a także scenariusza wielokrotnie nagradzanego (m.in. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Rotterdamie IFFR – główna nagroda w sekcji, Festiwal Filmów Fabularnych w Gdyni - nagroda "Złoty Pazur”) filmu "Nina" (2018) w reż. Olgi Chajdas. Laureatka prestiżowego konkursu SCRIPT PRO (za scenariusz fimu "Włast"). Na swojej drodze filmowej spotkała m.in. Małgę Kubiak - ich współpraca i przyjaźń zaowocowała tą książką. W teatrze pracuje głównie z Agnieszką Glińską.

Jest to studium twórczości estradowej autorki, a zarazem swoisty przewodnik po sztuce performatywnej obejmującej szerokie konteksty literackie, antropologiczne, społeczne, obyczajowe, genderowe i polityczne. Autorka bowiem analizując debiutancki album Marii Peszek miasto mania i późniejszy projekt Maria Awaria erudycyjnie, i co szczególnie istotne, precyzyjnie, wykorzystuje rozmaite narzędzia performatyczne, by zbudować personę Marii Peszek, teatralizującej na scenie swoją intymność, prywatność, seksualność i swój kobiecy dyskurs wymagający stanu wiecznego zakochania. Nie dziwi więc stałe odwoływanie się autorki przede wszystkim do prac Rolanda Barthes`a, Michela Foucaulta czy Judith Butler.
Prof. dr hab. Krystyna Duniec

Jest to być może pierwsze tak obszerne i kompletne opracowanie twórczości słowno-muzycznej Marii Peszek. Z odkryciem tej twórczości jako fascynującego i nowatorskiego zjawiska artystycznego, swego rodzaju nowej, performatywnej i multimedialnej poezji idzie w parze oryginalna i złożona interpretacja będąca wyrazem nietuzinkowej wyobraźni i wysokiej kompetencji humanistycznej.
Dr Mateusz Kanabrodzki