Filozofia

Rozprawa Aleksandra Zbrzeznego Bądźmy szczęśliwi. Homo urbanus w czasie zarazy
zakwalifikowała się do finału Konkursu o Nagrodę im. Barbary Skargi
ogłoszonego w maju 2019 roku, a rozstrzygniętego w listopadzie 2020.
Temat konkurs brzmiał: Metafizyka dziś
[…] „Kosmos jest piękny. Jeśli mówi się, że filozofia rodzi się ze zdziwienia, to można dopowiedzieć, że jednocześnie towarzyszy jej osobliwy zachwyt. Oczywiście bezinteresowny, bo przecież – jak wiemy od Arystotelesa – teoretyczna kontemplacja nie ma celu innego niż ona sama. Wymaga czasu wolnego – przede wszystkim od pracy, jest wprawdzie najbardziej godną człowieka aktywnością, wiąże się bowiem z rozumem, zaś , ale zarazem kontemplacja ta pozostaje przywilejem stosunkowo nielicznych. To ci nieliczni, pytając o byt jako taki, mogą doświadczyć przez chwilę uczestnictwa w boskim szczęściu. Ilustracja grecka przynosi nam zdziwienie, zachwyt i opowieść o porządku – naturze. To właśnie physis staje się na długo naturalnym horyzontem teorii, nieprzekraczalną miarą istnienia i zarazem jego miarowością. Niezależnie od kosmogonicznych pomysłów, świat jest człowiekowi dany w pewnej gotowej postaci, a reguły jego funkcjonowania można najwyżej rozpoznać i do nich się dostosować – to przesłanie będzie pobrzmiewać od słynnego gnothi seauton, przez filozofię Arystotelesa, po etykę stoików”. […]
Fragment Wprowadzenia

Erich Fromm (1900-80) - amerykański psycholog i filozof pochodzenia niemieckiego, uznawany za jednego z najwybitniejszych humanistów XX wieku, twórca psychoanalizy humanistycznej. Autor kilkudziesięciu książek, w tym tak ważnych jak Ucieczka od wolności, Zapomniany język, Patologia normalności, Zdrowe społeczeństwo, Rewolucja nadziei, Psychoanaliza a religia. W książce Czy nadal kochamy życie? opowiada nam Fromm o tym, iż miłość i nienawiść stanowiły potężne siły psychologiczne od niepamiętnych czasów. Erich Fromm dostrzegał głęboko sięgającą zmianę tych podstawowych sił w XX wieku: nienawiść innych ludzi i samo środowisko są coraz bardziej owładnięte chęcią zniszczenia dla samego zniszczenia. Ludzie czują się coraz bardziej bez życia i przyciąga ich to, co może być spowodowane przemocą. Fromm nazwał miłość do zmarłych „nekrofilią”. Można spotkać się z równie silną miłością do wszystkiego, co żyje, rośnie i rozwija się, czyli z „biofilią”.
Książka ilustruje te podstawowe siły „biofilii” i „nekrofilii” w prosty sposób i posługując się żywymi przykładami.

„Adam Olczyk oddaje świat i poglądy Leszka Kołakowskiego z punktu widzenia jego stosunku i nastawienia do ważnych zjawisk, zdarzeń, kultury, prawa oraz ludzi, a także ocen tychże. Sympatyzując, jak można sądzić, z bohaterem swojego opracowania, Autor wskazuje jego niepopularne dziś, nieaktualne i czasem niesłychanie krytykowane poglądy i postawy życiowe Kołakowskiego; usprawiedliwia je »życiorysem« i uzasadnia etapem twórczości filozofa. Jednocześnie prezentuje swojego bohatera jako filozofa otwartego na zmiany, gotowego na nowe argumenty, otwartego, niezależnego i nieskostniałego, któremu nie można postawić zarzutu koniunkturalizmu czy mimikry”. prof. dr hab. Małgorzata Król, Uniwersytet Łódzki   „Ostateczny efekt prowadzonej przez Autora analizy myśli filozoficznej »sceptycznego metafizyka« jest pesymistyczny. Jesteśmy skazani na niepewność immanentną filozoficznej narracji sensotwórczej, którą Autor trafnie uznaje za rdzeń myślenia metafizycznego. Przykład Leszka Kołakowskiego pokazuje dobitnie, że poszukiwanie trwałych fundamentów ładu aksjologicznego organizującego naszą rzeczywistość społeczną, nigdy nie prowadzą do ostatecznych i niepodważalnych rozstrzygnięć”. prof. dr hab. Zbigniew Pulka, Uniwersytet Wrocławski Adam Olczyk – doktor w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie nauki prawne, adiunkt w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, radca prawny zajmujący się w sprawami dotyczącymi prawa podatkowego, absolwent Uniwersytetu Łódzkiego na kierunkach Prawo oraz Filozofia; przez lata związany z Naczelnym Sądem Administracyjnym; sekretarz redakcji czasopisma naukowego „Analizy i Studia CASP”; jego zainteresowania naukowe, obok prawa podatkowego, skupiają się również na teorii i filozofii prawa.

Książka napisana jest w duchu filozofii polskiej szkoły lwowsko-warszawskiej, której twórcą był Kazimierz Twardowski (1866–1938), i składa się z 13 części, ale każda mogłaby być oddzielną całością. Przeznaczona jest przede wszystkim dla młodych czytelników, którzy o szkole wiedzą niewiele albo prawie nic. W książce poruszona jest m.in. tematyka z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii, kosmologii, mistyki, etyki i religii. W każdym rozdziale autor skupia się na najważniejszych pojęciach z danego zakresu, prekursorach przedstawionych myśli filozoficznych, ale również dzieli się własnymi przemyśleniami i przykładami, które w przystępny sposób tłumaczą poruszany problem. Filozofia realna będzie idealnym wyborem dla wszystkich tych, którzy chcą zrozumieć ducha szkoły lwowsko-warszawskiej, ale także zagłębić się w skłaniające do refleksji dyskusje filozoficzne.

Książka dr Barańskiej lokuje się na przecięciu teorii kultury oraz metodologii i filozofii nauki. Z jednej strony bowiem rekonstruuje za amerykańskim antropologiem problemy związane z badaniem kultury wyłaniające się na styku jego własnych badań terenowych i refleksji nad podejściami wcześniejszymi, z drugiej zaś Autorka stara się wydobywać na plan pierwszy zasadnicze rozstrzygnięcia filozoficzne, które z tego rodzaju problemami się wiążą. Sama również na najogólniejszym poziomie porządkuje swój wywód za pomocą odniesień filozoficznych. Podoba mi się swego rodzaju zrównoważenie, jakie udało jej się w tym osiągnąć. […] Korzyść jest taka, że skrupulatna lektura Geertza, jaką proponuje Autorka, pozwoli w książce odnaleźć coś interesującego czytelnikom zainteresowanym teorią kultury (zwłaszcza zaś jej losami w antropologii społeczno-kulturowej), jak i tym wszystkim, którzy raczej skupią się na jej przecinaniu się z problematyką filozoficzną. […] Podoba mi się to, jak Autorka prowadzi swoje rozważania blisko tekstu Geertza, a jednocześnie swobodnie go kontekstualizuje przywołując bądź teorie wcześniejsze, bądź ujęcia późniejsze, nierzadko polemiczne z autorem Wiedzy lokalnej. Podoba mi się również coś, co na początku lektury może przeszkadzać: wrażliwość na niejednoznaczność i wieloaspektowość poruszanej problematyki. Autorka jest daleka od próby stworzenia jednoznacznej wykładni teorii Geertza. Powiedziałbym, że bliska jest pod tym względem tekstom Derridy. Niewątpliwą zaletą pracy jest również duża erudycja, z jaką wywody są poprowadzone. Dr Barańska swobodnie sięga zarówno do współczesnej epistemologii, jak i do dyskusji antropologicznych nt. tekstualizmu w teorii kultury i w tych odniesieniach widać bardzo skrupulatną, pogłębioną lekturę. […] [U]ważam, że książka Koty na Zanzibarze potencjalnie będzie interesującą lekturą zarówno dla reprezentantów nauk badających kulturę (etnologia/antropologia, kulturoznawstwo, socjologia kultury itd.), jak i dla filozofek i filozofów. Jako trzecią kategorię czytelników dodałbym metodologów nauki lokujących się po trosze w filozofii, jak i w poszczególnych naukach szczegółowych […].

Z recenzji wydawniczej
Dr hab. Krzysztof Abriszewski

Krytyka czystego rozumu Immanuela Kanta jest uważana za jedną z najważniejszych nowożytnych prac filozoficznych. Zagadnieniem, które spaja wywód, jest pytanie o podstawy wiedzy, w szczególności o to, w jaki sposób możliwe jest poznanie płynące z czystego rozumu i jakie są granice ludzkiego poznania. Koncepcje ujęte w tym dziele na zawsze zmieniły rozumienie takich pojęć jak Bóg, absolut czy istota, a równocześnie silnie wpłynęły na podstawy nauki, zwłaszcza matematyki, fizyki czy biologii.

Przemyślenia zawarte w Krytyce czystego rozumu są bezprecedensowe. Dotychczas dochodzenie do istoty rzeczy opierało się na założeniu, że istnieje przeciwieństwo między podmiotem a przedmiotem. Niemiecki filozof to zmienił - położył nacisk na warunki, w jakich umysł poznaje rzeczy i docieka prawdy. Okazało się, że między racjonalizmem a empiryzmem nie ma sprzeczności. Wcześniej uważano, że doświadczenie umożliwia pojęcia. Kant stwierdził, że to pojęcia umożliwiają doświadczenie. Zabieg ten znacznie później nazwano przewrotem kopernikańskim w filozofii.

Książka filozofa z Królewca spotkała się z różnymi reakcjami: część myślicieli zawzięcie ją krytykowała, inni czerpali z niej pełnymi garściami. Stała się jednym z podstawowych dzieł niemieckiego idealizmu filozoficznego, jednak w 1827 roku z powodów religijnych trafiła na indeks ksiąg zakazanych. Późniejsi autorzy często korzystali z koncepcji Kanta, takich jak filozoficzne uzasadnienie nauki, analiza granic poznania zmysłowego czy funkcjonowanie rozumu w świecie.

Oddajemy do rąk Czytelnika najważniejsze dzieło Kanta w przepięknym przekładzie Piotra Chmielowskiego. Mimo upływu lat i być może nieco archaicznego języka jest to rzecz nadzwyczaj aktualna. Wiele wskazuje na to, że wkrótce ludzkość stanie wobec konieczności ponownego określenia, czym jest myśl, czym jest ogląd i pogląd, a także jakie są granice ludzkiego poznania. Krytyka czystego rozumu to lektura wymagająca, skłania do zastanowienia się i podjęcia trudu dociekania. Niezmiennie inspiruje, mobilizuje i wskazuje ścieżkę do poznania prawdy.
Myśli bez treści są czcze, oglądy bez pojęć są ślepe. Stąd równie konieczną jest rzeczą czynić pojęcia swoje zmysłowymi, jak oglądy swoje czynić rozsądkowymi.

Immanuel Kant — niemiecki filozof, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, jeden z najwybitniejszych umysłów epoki oświecenia. Jego prace miały ogromny wpływ na filozofię zachodnią. Największym dokonaniem Kanta była rewizja dotychczasowych koncepcji w dziedzinie epistemologii (teorii poznania). Piotr Chmielowski — historyk literatury, encyklopedysta, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, tłumacz. Stworzył naukowe podstawy metod badawczych historii literatury i opisał zasady krytyki literackiej.