Finanse samorządowe

Opracowanie "Finanse publiczne i prawo finansowe" omawia zagadnienia współczesnego systemu finansów publicznych w Polsce. Autorzy skupili się na kilku obszarach tematycznych, są to: zagadnienia ekonomiczne w teorii finansów publicznych, nauka o pieniądzu oraz funkcje banku centralnego, zagadnienia prawa bankowego, budżet państwa oraz budżet jednostek samorządu terytorialnego, zagadnienia prawa podatkowego, sprawność i etyka w sektorze finansów publicznych. Kolejne wydanie zostało rozszerzone o zagadnienia dotyczące m.in.: bezpieczeństwa finansowego państwa, opodatkowania międzynarodowego, zwalczania zjawiska międzynarodowego unikania podatków, powiązania budżetu krajowego z budżetem ogólnym Unii Europejskiej.

Autor charakteryzuje konstytucyjne aspekty mechanizmu korekcyjno-wyrównawczego, polegającego na horyzontalnym wyrównaniu dochodów jednostek samorządu terytorialnego (tzw. wpłat janosikowych) w polskim systemie finansowania samorządu terytorialnego, oraz analizuje orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie.
W książce zostały przedstawione ogólne założenia finansowania samorządu terytorialnego na poziomie ustaw zasadniczych w państwach zdecentralizowanych oraz doktrynalne i aksjologiczne podstawy działania mechanizmu wyrównawczego. Autor uwzględnia przede wszystkim przepisy Konstytucji z 1997 r. i orzecznictwo polskiego sądu konstytucyjnego z odniesieniem do poprzednich ustaw zasadniczych. W publikacji zaprezentowano postulaty de lege ferenda odnoszące się do wciąż aktualnego problemu legislacyjnego konieczności zmiany systemu wpłat wyrównawczych, a w konsekwencji – całego systemu finansowania jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.
Publikacja adresowana do adwokatów, radców prawnych i sędziów oraz pracowników administracji rządowej i samorządowej, a także pracowników naukowych i studentów prawa i administracji, studiów regionalnych i samorządowych oraz ekonomii.

******

The Mechanism of Horizontal Equalization of Local Government Finance in the Light of Polish Constitutional Court Jurisdiction

The description of the corrective-compensatory mechanism in the Polish system of financing local government units and the analysis of the Constitutional Court Jurisdiction in this regard. The general rules for financing local government units at the level of fundamental laws in decentralized countries as well as doctrinal and axiological bases for the compensatory mechanism with regard to 1997 Constitution and Polish Constitutional Court Jurisdiction.

Gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego realizuje szeroki zakres zadań publicznych, co wiąże się z określonymi zasobami pieniężnymi. Prawidłowe zarządzanie finansami stanowi elementarną determinantę jej prawidłowego działania. Konieczna staje się zatem bieżąca analiza i ocena sytuacji finansowej gminy oraz doskonalenie metod i narzędzi stosowanych do oceny jej gospodarki finansowej. W książce zawarto rozważania teoretyczne i przykłady badań empirycznych dotyczących opracowania modelu oceny gospodarki finansowej gminy z wykorzystaniem wielowymiarowej analizy porównawczej. Wyniki przeprowadzonych badań mogą przyczynić się do rozwoju metodyki sporządzania analiz finansowych opartych na metodach statystycznych. Prezentowane rozważania mogą być także zastosowane w sektorze finansów publicznych do analizy sytuacji finansowej gmin oraz w sektorze bankowym – w celu weryfikacji zdolności kredytowej gminy ubiegającej się o zewnętrzne źródła finansowania, takie jak kredyt lub emisja obligacji.

W książce dokonano analizy teorii dóbr publicznych, szczegółowo omówiono teoretyczne modele partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP), a także odniesiono się do rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego w Europie, opisując m.in. doświadczenia z udziału w wizytach studyjnych w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Francji.

Wśród zagadnień m.in.:
• możliwość ekonomizacji dostarczania dóbr publicznych poprzez zastosowanie partnerstwa publiczno-prywatnego.
• możliwość zwiększania finansowania dóbr publicznych oraz przyczyniania się do zaspokojenia
potrzeb obywateli na wyższym poziomie poprzez wykorzystywanie partnerstwa publiczno-prywatnego.
• kwestie związane z poszerzaniem zapotrzebowania na różne formy partnerstwa publiczno-prywatnego dzięki rozwojowi integracji europejskiej.

Finanse publiczne i ubezpieczenia społeczne są przedmiotem stałego zainteresowania zarówno ekonomistów, finansistów, jak i opinii publicznej, a chroniczna nierównowaga w finansach publicznych, w tym w budżecie państwa, stanowi jeden z poważniejszych problemów, z którymi boryka się polska gospodarka. Dostrzegamy, że coroczne występowanie deficytów w całym sektorze finansów publicznych, a co za tym idzie - powiększanie się ogólnego długu państwa, tworzy potrzeby pożyczkowe państwa. Jeśli deficyt budżetowy ma charakter chroniczny (jak to jest w przypadku Polski), potrzeby pożyczkowe wynikają nie tylko z nierównowagi pomiędzy dochodami i wydatkami budżetowymi w danym roku (potrzeby pożyczkowe netto), ale również z konieczności spłaty zaciągniętego w latach poprzednich długu publicznego (potrzeby pożyczkowe brutto).

W rozwiniętych krajach istnienie różnego rodzaju zabezpieczeń społecznych jest dla ich obywateli oczywistością. Mało które państwo pozostawia zabezpieczenie skutków ryzyka socjalnego tylko w gestii indywidualnych decyzji członków społeczeństwa. Chcąc zabezpieczyć się przed wystąpieniem różnych rodzajów ryzyka, takich jak choroba, starość czy śmierć, obywatele opłacają składki na ubezpieczenie społeczne, które dają gwarancję ochrony ubezpieczeniowej.

W monografii pokazano finansowe aspekty funkcjonowania powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego w Polsce, który obejmuje ubezpieczenie: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe. System ten nie jest doskonały, a proces starzenia się społeczeństwa nie ułatwia jego funkcjonowania, a wręcz przeciwnie, niesie za sobą kolejne wyzwania dla rządzących.

Książka stanowi solidne kompendium wiedzy z zakresu finansów publicznych państwa i samorządu, jak też ubezpieczeń społecznych, którego treści nie powinny być obce żadnemu obywatelowi. Skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, w tym pracowników administracji publicznej, pracowników administracji skarbowej oraz studentów na kierunkach ekonomii, zarządzania, finansów i rachunkowości.

Autorami poszczególnych części podręcznika są specjaliści z danych dziedzin – profesorowie, doktorzy habilitowani i doktorzy będący pracownikami Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
W książce autorzy omówili m.in.:
– pojęcie i funkcję finansów publicznych,
– zasady odpowiedzialności i kontroli w sektorze finansów publicznych (w tym: kompetencję i zadania NIK oraz audyt wewnętrzny),
– problematykę budżetu państwa i innych publicznych planów finansowych,
– procedurę budżetową stosowaną w zakresie budżetu państwa (zasady budżetowe, budżet zadaniowy, Wieloletni Plan Finansowy Państwa, budżet środków europejskich),
– dług publiczny i deficyt budżetowy państwa,
– specyfikę finansów publicznych w sektorze samorządowym (w tym zagadnienia takie jak: wieloletnia prognoza finansowa, procedura budżetowa),
– zagadnienia publicznych aspektów prawa bankowego i rynku finansowego, prawa walutowego i dewizowego, dochody i wydatki j.s.t., dług publiczny i deficyt budżetowy j.s.t, rolę oraz kompetencje nadzorcze i kontrolne Regionalnej Izby Obrachunkowej,
– odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
– publiczne prawo bankowe i prawo rynku finansowego,
– podstawowe elementy prawa walutowego i prawa dewizowego,
– wybrane problemy finansowania zamówień publicznych i ubezpieczeń społecznych,
– zasady i zakres gospodarki finansowej przedsiębiorstw państwowych.
W podręczniku ponadto znajdują się materiały pomocnicze niezbędne do nauki przed kolokwium lub egzaminem:
– kazusy, które Czytelnik może samodzielnie rozwiązać,
– zestaw pytań kontrolnych pomocnych w utrwaleniu wiedzy,
– spis polecanej literatury do pogłębionej analizy zagadnień.