Getto warszawskie w literaturze polskiej Antologia

Książka jest antologią tekstów krytycznych Andrzeja Kijowskiego dotyczących literatury polskiej pierwszych dwóch dekad po II wojnie światowej oraz wybranych najznakomitszych zjawisk literatury wcześniejszej – zarówno polskiej, jak i światowej.

Wśród omawianych w porządku chronologicznym pisarzy są między innymi Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, Jarosław Iwaszkiewicz, Tadeusz Borowski, Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Witold Gombrowicz, Sławomir Mrożek, Zbigniew Herbert, Kazimierz Brandys, ale także Stefan Żeromski, Stanisław Wyspiański, Henryk Sienkiewicz czy Charles Baudelaire.

Dzieje literatury pozbawionej sankcji to głównie historia polskiego pisarstwa pierwszego powojennego dwudziestolecia (lat 1945–1965), jednak z antecedencjami sięgającymi korzeni polskiego piśmiennictwa.
Zakreślona periodyzacja historycznoliteracka lat 1918–1968 to, naznaczone po II wojnie światowej piętnem okupacji, pół wieku przede wszystkim beletrystycznej twórczości, która powstawała od momentu odzyskania przez Polskę niepodległości w roku 1918, aż po rok 1968: czas polskich Wydarzeń Marcowych, Praskiej Wiosny, ale i majowej rewolty paryskich studentów.

Ekshumacje stanowią przedmiot publicznych debat we wszystkich rejonach świata i opisywane są przez naukowców reprezentujących różne dyscypliny. Perspektywa społeczna i wydźwięk polityczny ekshumacji stał się jednym z głównych tematów dyskusji prowadzonych we współczesnej humanistyce i naukach społecznych, zwłaszcza na fali zainteresowań pamięcią, polityką historyczną i kryminalistyką, ale nadal odczuwa się niedostatek istniejących definicji i brak usystematyzowania wiedzy na ten temat, zwłaszcza w perspektywie globalnej. Na tę potrzebę odpowiada niniejsza antologia, która zawiera artykuły zarówno znanych i uznanych polskich i zagranicznych naukowców, jak i badaczy młodszego pokolenia. Podejmują oni próby zdefiniowania politycznych zależności wywoływanych przez ukryte pod ziemią ciała i szczątki, podejmowane wobec nich działania oraz związane z nimi reakcje.

Teksty w antologii zostały dobrane tak, by pokazać bogactwo i pomysłowość gatunku – greckiego opowiadania kryminalnego. Dwa pierwsze, z początku lat 60. XX wieku, są już klasyczne, pozostałe jedenaście powstało najwyżej dwie dekady temu. Większość pisarzy jest wciąż aktywna, znaczna część nieznana polskiemu czytelnikowi. Aby zapewnić różnorodność stylu, właściwie każdy tekst został przełożony przez inną tłumaczkę bądź innego tłumacza.

"Zwraca uwagę fakt, że zdecydowana większość spośród prezentowanych w tomie zbrodni odbywa się w kontekście rodziny. Nie rodu czy całej sieci krewnych, które zgodnie z ustaleniami antropologów kultury tradycyjnie wyznaczają tak prywatną, jak i publiczną sferę życia Greków, ale rodziny nuklearnej, postrzeganej często w kategoriach freudowskiego trójkąta ról: rodziców i dziecka. W antologii wyróżniają się zwłaszcza rodzinne zbrodnie międzypokoleniowe: matka zabija syna, który publicznie ją upokorzył, inna córkę, gdy ta – w jej mniemaniu – splamiła honor rodziny."
(z posłowia Ewy Róży Janion)

Antologia "Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839–-1989" mieści w sobie największy i najbardziej przekrojowy zbiór polskojęzycznych tekstów źródłowych z obszaru fotografii. Tom opracowany przez trzech poznańskich historyków sztuki (Witolda Kanickiego, Dorotę Łuczak, Macieja Szymanowicza) tom obejmuje łącznie ponad 260 tekstów (lub ich fragmentów), napisanych przez kilkudziesięciu autorów i autorek. Całość została podzielona na trzy osobne części, z których pierwsza (Początki fotografii w dyskursie publicystycznym, artystycznym i naukowym 1839–-1903) skupia się na wypowiedziach z XIX wieku, druga (Podstawowe paradygmaty polskiej teorii fotografii w latach 1900–1955) śledzi rozwój refleksji o fotografii od piktorializmu do socrealizmu, natomiast trzecia (Fotografia w dyskursywnej sieci w latach 1955–1989) obejmuje czasy najnowszych dyskusji teoretycznych dotyczących tego medium. Osobną częścią liczącej 848 stron antologii jest Aneks, w którym znalazły się trzy rozdziały poświęcone problematyce awangardy (ze szczególnym uwzględnieniem fotomontażu), a także fotografii kolorowej i reklamowej. Pogrupowane w ten sposób wypowiedzi poprzedzone zostały obszernymi tekstami naukowymi, napisanymi przez zespół badaczy odpowiedzialnych za wybór i opracowanie źródeł.
Antologia stanowi doskonałe uzupełnienie publikacji historycznych poświęconych historii fotografii w Polsce, ułatwiając badaczom pracę nad różnymi epokami, zjawiskami i nurtami. Lektura skierowana jest również do popularnych odbiorców spoza środowiska akademickiego, zainteresowanych różnymi aspektami fotografii. Zamieszczone w niej artykuły dotyczą zarówno istoty medium, jak i jego relacji ze sztuką, kulturą czy polityką. Pośród wielu autorów wyselekcjonowanych tekstów znalazły się liczne wypowiedzi klasyków polskiej sztuki, nauki, publicystyki i literatury (w tym m.in. Zdzisława Beksińskiego, Jana Bułhaka, Zbigniewa Dłubaka, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Natalii LL, Bolesława Prusa, Józefa Robakowskiego, Mieczysława Szczuki czy Stanisława Witkiewicza). Oprócz wypowiedzi funkcjonujących w świadomości badaczy fotografii, w tomie opublikowane zostały rzadkie i nieznane artykuły, a nawet maszynopisy.

Książka została sfinansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2014–-2018, projekt 11H 13 0125 82 pod kierownictwem dra Witolda Kanickiego

Zdarzyło się to w pewnym kraju, którym rządził niezwykle bogaty sarki Abdurrahman. Sława jego bogactwa sięgała daleko poza granice królestwa i można ją porównać tylko z tym, co zostawił w pamięci potomnych legendarny bogacz Karun.
Tak rozpoczyna się księga Magana Jari Ce, której polskiemu tłumaczeniu nadano tytuł Skarb w słowach zaklęty. To monumentalny zbiór baśni zachodnioafrykańskiego ludu Hausa, spisanych przez nigeryjskiego pisarza Abubakara Imama w latach 30. XX wieku. Księga, opisywana jako afrykański odpowiednik Baśni tysiąca i jednej nocy, to niezwykły, baśniowy skarbiec, w którym słowa lśnią niczym drogocenne kamienie. Zawiera nie tylko opowieści ludu Hausa; autor wplata tu również wątki znane z baśni arabskich, indyjskich czy europejskich – osadzone w kulturowym kontekście afrykańskim.
Księga dosłownie wciąga Czytelnika w świat orientalnych opowieści, gdzie przy okazji pozna on zwyczaje, przysłowia, mądrości ludowe czy tradycyjne potrawy ludu Hausa. Niektóre opowieści przekazują uniwersalne prawdy i wartości, inne ukazują specyfikę kulturową Hausa, jeszcze inne – po prostu doskonale bawią. Przewodnikiem po tej niezwykłej krainie jest Aku – papuga-narrator baśni, która dzięki swej mądrości otrzymała godność wezyra.

Włoski, włosy. Plecie się je, tak jak i fabuły, można też wspomnieć o języku włoskim. Te opowiadania mówią nam o przeróżnych aspektach i rozumieniach tego pojęcia, nie uciekając w pułapkę tematyzmu. Od ich najdawniejszych pierwocin do nadmiaru wręcz transcendentalnego, ale i – bardziej przyziemnie – o ich traceniu, o niechcianych lokatorach oraz o fryzjerach i barberach. Nie zapominajmy też o możliwości zupełnego braku w tekście zarówno Włochów, jak i włosków. Można powiedzieć, że każdy z autorów wyplótł (heh) z tego słowa własną opowieść!

Filip Matwiejczuk