Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku

Podręcznik stanowi syntetyczne opracowanie zagadnień z zakresu doktryn dominujących we współczesnym dyskursie politycznym oraz doktrynalnych źródeł instytucji politycznych i prawnych, właściwych demokracji konstytucyjnej.

Wykład dotyczy również aksjologicznych podstaw systemu prawa obowiązującego w Polsce w ramach standardów prawa europejskiego i prawa innych państw Europy.

Podręcznik został podzielony na trzy części, w których przedstawiono kolejno:
• podstawowe ideologiczne kierunki współczesnego myślenia o społeczeństwie, państwie i prawie;
• kategorie podstawowych dla europejskiego i polskiego porządku prawnego wartości, zasad i praw (praw podmiotowych) oraz ich źródła;
• wykład na temat podstawowych wartości, zasad i praw, ukierunkowany na wyjaśnienie ich genezy, rozwoju, aktualnej treści oraz roli w systemie prawa – od godności człowieka jako wartości podstawowej i źródła praw począwszy, a na prawie do dobrej administracji w ramach prawa do dobrego rządzenia skończywszy.

Publikacja przeznaczona jest dla studentów prawa, może również służyć studentom administracji, nauk politycznych i innych nauk społecznych. Powinni po nią sięgnąć wszyscy zainteresowani podstawami współczesnego ustroju i prawa ze względu na swą aktywność polityczną, administracyjną czy prawniczą.

W publikacji omówiono zagadnienia rzymskiego prawa publicznego w ujęciu chronologicznym: od założenia Rzymu, poprzez okres królewski, republikański, pryncypat i dominat, aż do czasów cesarza Justyniana I Wielkiego.

Rzymskie prawo publiczne stanowi nieocenione źródło wiedzy na temat różnych ustrojów, zasad administrowania państwem, organizacji armii, a także relacji między państwem a jednostką i państwem a rodziną.
Rzymscy juryści stworzyli definicje, podziały i typologie stosowane do dzisiaj. Dzięki nim wykształciły się też zasady, stanowiące podstawę dzisiejszego państwa prawnego. To Rzymianie sformułowali zasadę kontradyktoryjności procesu, nieretroakcji prawa czy domniemania niewinności.

Opracowanie zawiera przejrzysty układ treści, jest opatrzone wyborem tekstów źródłowych w polskim przekładzie, a także kazusami, które pokazują praktyczne zastosowanie przedstawianych zagadnień.

Książka zainteresuje studentów prawa i administracji, a także prawników, historyków, filologów klasycznych oraz miłośników antyku.

Zomerski zarzuca edukacji prawniczej w Polsce przyczynienie się do alienacji prawników i współkonstruowanego przez nich prawa w stosunku do otoczenia społecznego i politycznego, a w efekcie doprowadzenie do delegitymizacji prawa. Nie poprzestaje jednak na krytyce, ale podsuwa rozsądne recepty. (…) Pokazuje przyczyny, dla których w Polsce dyskurs prawniczy i ogólny dyskurs publiczny na temat prawa – w szczególności ten, powiedzmy, „ludowy”, w mediach i w prywatnych rozmowach nieprawników – zatraciły w pewnym momencie punkty styczne. Uzmysławia czytelnikowi, w jaki sposób możliwe stało się w ostatnich latach dokonanie tak głębokich zmian ustrojowych i społecznych o niedemokratycznym charakterze.
prof. dr hab. Sylwia Wojtczak

Kategorie naukowości i apolityczności były dyskursowi dogmatycznemu narzucone w sposób sztuczny i nie oddawały rzeczywistego sprzężenia dogmatyki ze światem polityki, ideologii i otoczeniem społecznym, a wręcz (…) miały ją od niego odciąć. Tym samym na długi czas pozbawiły prawników zdolności adaptacji do zachodzących zmian społecznych. Owej adaptacji sprzyjać ma za to skonstruowany przez autora projekt tzw. demokratycznej nauki prawa, który – operując w zasadzie instrumentami obecnymi od dawna w filozofii prawa w postaci teorii komunikacyjnych, argumentacyjnych i teorii dyskursu prawniczego – skupia się na najwcześniejszym etapie kontaktu z prawem, czyli na prawniczej edukacji.
prof. ucz. dr hab. Tatiana Chauvin

Autor niezwykle kompetentnie, w formie eseju, omawia filozoficzne założenia analizy prawa. Rekonstruuje filozofię analityczną na dwa sposoby: przedstawiając historię instytucji zaangażowanych w tworzenie dzieł zaliczanych do tego nurtu (podejście historyczno-instytucjonalne), a także poszukując minimum założeń podzielanych przez jego przedstawicieli (podejście epistemiczno-metodologiczne). Analizę tę należy uznać za przedsięwzięcie pionierskie w polskiej literaturze prawniczej. Ostatecznie o przyszłości polskiej filozofii analitycznej zadecyduje, zdaniem Autora, rozstrzygnięcie sporu między fundacjonalizmem i antyfundacjonalizmem. Zaletą odrzucenia fundacjonalizmu jest oparcie pojęcia znaczenia na kontekście społecznym oraz politycznym, w którym używany jest język. Takie ujmowanie prawa wykracza poza poziom lingwistyczny i zwraca się ku życiu społecznemu. Język i prawo okazują się działaniem społecznym. Dzięki niezwykłej pomysłowości badawczej i erudycji Michała Stambulskiego jego rozważania dostarczają czytelnikowi wielkiej satysfakcji
Marek Zirk-Sadowski, profesor nauk prawnych, kierownik Katedry Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytetu Łódzkiego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego

W podjętych rozważaniach Autorowi wciąż towarzyszy główna teza pracy – kontrowersyjna, choć moim zdaniem prawdziwa – że tradycyjna formuła analitycznej teorii prawa wyczerpała swój potencjał i należy poszukiwać nowego spojrzenia, które mogłoby przezwyciężyć jej ograniczenia. Michał Stambulski zasadnie przekonuje, że tradycyjna teoria analityczna jest jak kojot z kreskówki, który, goniąc strusia, wpada w przepaść i nawet tego nie zauważa. Jeszcze przez jakiś czas biegnie w powietrzu, lecz kiedy tylko orientuje się, że stracił grunt pod nogami, zaczyna spadać.
Uważam, że w dzisiejszej tzw. wojnie o państwo prawa próby obrony dorobku „ancien regime’u” przy pomocy argumentów ze starego świata (kompleks pozytywizmu i liberalnej metafizyki) są skazane na porażkę. Polityczność dawnych rozwiązań jest zbyt oczywista, by można było skutecznie przekonać audytorium, że nie jest ona problemem. Teoria postanalityczna wydaje się w tym kontekście potencjalnie bardziej użyteczna i chwytliwa.

Adam Sulikowski, profesor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa konstytucyjnego i teorii prawa, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego


Michał Stambulski — doktor nauk prawnych, post-doc na Uniwersytecie Erazma w Rotterdamie, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz dyrektor wykonawczy w Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu teorii i filozofii prawa oraz interwencji medialnych. Jego zainteresowania naukowe obejmują kwestię polityczności prawa, w szczególności problemy z zakresu ontologii i estetyki prawa, konstytucjonalizmu oraz edukacji prawniczej.

Seria Prawo i Teoria Prawnicza
Seria wydawnicza zainicjowana w Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Celem serii jest konfrontowanie wiedzy prawniczej z jej politycznymi i społecznymi podstawami. Prawo jest wielowymiarową praktyką społeczną, w której ogląd prawniczy jest uprzywilejowany, lecz nie jedyny. Dlatego, nawiązując do współczesnych dyskusji filozoficznych i politycznych, autorzy i autorki książek publikowanych w serii dążą do poszerzenia granic wyobraźni prawniczej w duchu demokratycznego pluralizmu.

Książka jest skoncentrowana na dwóch klasycznych problemach filozofii prawa: co to jest prawo i jak jest ono poznawane.

Autor wyróżnił dwie perspektywy uprawiania filozofii prawa. Pierwsza jest spojrzeniem od wielkich systemów filozoficznych ku prawu. Drugą stanowi refleksja nad prawem, która od zawodowego namysłu prawników nad zjawiskami prawnymi podąża ku filozofii. Oba sposoby uprawiania filozofii prawa są względnie niezależne i mają własne listy głównych problemów i stanowisk.
Celem opracowania jest zainspirowanie czytelnika do wyboru własnego stanowiska filozoficznego.
Publikacja przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów prawa i filozofii. Zainteresuje także praktyków oraz osoby, które chcą poszerzyć swoją wiedzę w zakresie filozofii prawa.

Siódme wydanie pierwszego w polskiej literaturze podręcznikowego opracowania wykładni prawa łączy podbudowę teoretyczną z dyrektywami praktycznej interpretacji tekstów prawnych. Dyrektywy te są tak powiązane, że wskazując zarówno kolejność czynności interpretacyjnych, jak i sposób ich realizacji, pozwalają skutecznie urzeczywistniać proces pozyskiwania (odtwarzania) jednoznacznych norm postępowania z różnorakich przepisów prawnych.

Publikacja skierowana jest zarówno do tych czytelników, których interesuje warstwa teoretyczna zagadnienia, jak i do tych, którzy szukają w wykładni prawa warstwy praktycznej, a zatem do: studentów, aplikantów i prawoznawców (zwłaszcza przedstawicieli dyscyplin szczegółowych), legislatorów, sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy; również do nieprawników (w tym także urzędników), którym znacznie przybliża złożoną istotę wykładni prawa i wspomaga sam proces rozumienia tekstów prawnych.

W roku 2002 książka została wyróżniona najwyższą nagrodą przyznawaną przez Wydział I Polskiej Akademii Nauk - nagrodą im. Leona Petrażyckiego.