Historia Gazy

Centralną postacią tej opowieści autorzy czynią wielkiego muftiego Jerozolimy Amina al-Husajniego. Jako jedyny przywódca islamski otwarcie popierał on hitlerowską politykę eksterminacji Żydów, uznając ją za wartą wprowadzenia także na terenie Palestyny. W czasie II wojny światowej był częstym gościem w III Rzeszy. Według zachowanych dokumentów żywo interesował się na przykład obozami zagłady i zdaniem autorów nie tylko ulegał wpływom ideologii nazistowskiej, ale być może to właśnie gorliwie przez niego głoszony antysemityzm przyczynił się do ukształtowania hitlerowskiego "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Co więcej, wiele faktów przytoczonych i przeanalizowanych w książce świadczy o tym, że mufti zachował swoje wpływy także po klęsce Hitlera i odegrał ważną rolę w powstaniu państwa Izrael. Także zupełnie współczesne zjawiska zachodzące na Bliskim Wschodzie, jak choćby Arabska Wiosna Ludów, mogą mieć swoją genezę w tym, co wydarzyło się w 1. połowie XX wieku.

Prace moje w tej książce dotyczą różnych spraw i powstały w różnych czasach – pierwsza, najstarsza, 40 lat temu, ostatnia w 2021 r. Tematyka to w większości świat arabski, do którego sam należę z powodu swojego libańskiego pochodzenia i który jest przedmiotem mojej stałej osobistej i intelektualnej uwagi – także ze względu na moją specjalizację akademicką. W zbiorze tym jednak są również prace z zakresu moich szerszych zainteresowań: artykuły o nędzy Trzeciego Świata w czasach COVID-19 oraz o tym, co dziś znaczy antyimperializm, a więc internacjonalizm.
Czerwona nić łączy te kilkudziesięcioletnie refleksje: jest to wątek etyki rewolucyjnej, którą się kieruję, a polega ona na odrzuceniu wszelkich form ucisku i wyzysku oraz na równie silnym przywiązaniu do wolności i równości – etyki, którą najlepiej reprezentuje w moich oczach ta wielka polska osobowość, jaką była Róża Luksemburg. Wiedziała, jak połączyć marksizm jako środek poznania z niepodzielnymi wartościami indywidualnej i zbiorowej emancypacji ludzkości jako przewodnikiem w działaniu.

Iran postrzegany jest obecnie jako kraj niedemokratyczny, antyzachodni nieprzyjazny przybyszom, a irański islam traktuje się jako zagrażający światu system polityczny, który należy zweryfikować. Autorka podejmuje trud zaprezentowania współczesnej kultury Republiki Islamskiej Iranu, zwłaszcza jej sfery politycznej, dla której inspiracją był charyzmat Chomeiniego; wyjaśnia znaczenie religii w życiu społecznym i politycznym kraju. Stara się ukazać Iran oczami Irańczyka, by w miarę możliwości najdokładniej przybliżyć Czytelnikowi jego światopogląd, tok myślenia i hierarchię wartości. Dociekania autorki, wsparte analizą dwóch konstytucji irańskich, zainteresują grono orientalistów, a także mogą stanowić ciekawe źródło wiedzy dla polityków, prawników i wszystkich tych, którzy interesują się sprawami ustrojowymi, mechanizmami sprawowania władzy, czy po prostu uczestniczą w życiu politycznym.

19 sierpnia 1953 roku w wyniku przewrotu politycznego w Iranie obalony został rząd Mohammada Mosaddegha. Zamach stanu był wspólną, brytyjsko-amerykańską tajną operacją wywiadowczą o kryptonimie „TPAJAX”, zaplanowaną i wykonaną przy udziale grupy irańskich rojalistów. Wydarzenie to przekreśliło szansę na demokratyzację i liberalizację państwa oraz zdeterminowało jego stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią, ale także z innymi państwami na arenie międzynarodowej. Operacja stanowi punkt zwrotny w historii Iranu i jest uznawana za jedno ze źródeł obecnych napięć między Teheranem a Waszyngtonem

Niniejsza książka przedstawia wyniki analizy zamachu stanu z 1953 roku, w tym jego uwarunkowań, głównych aktorów oraz skutków. Odpowiada również na pytania kluczowe dla zrozumienia zaangażowania służb wywiadowczych w politykę obcego państwa, dotyczące odpowiedniego kontekstu społeczno-politycznego, planowania tajnych operacji i ich konsekwencji.

Kluczową rolę w zaplanowaniu i przeprowadzeniu przewrotu odegrała Centralna Agencja Wywiadowcza (Central Intelligence Agency, CIA), która dokonała tego przy udziale brytyjskiej służby wywiadowczej (Secret Intelligence Service, SIS, MI6). Opisywana tajna operacja wynikała z interesów narodowych Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, a jej główną determinantę stanowiła realizacja celów strategicznych tych państw w regionie Bliskiego Wschodu. Motywem podjęcia działalności z użyciem niejawnych środków i metod było dążenie do utrzymania wpływów politycznych w Iranie bez ujawniania swego zaangażowania.

Po arabsku słowo sura, w zależności od tego, czy rozpoczniemy je od litery sad czy sin, brzmi trochę inaczej i znaczy kolejno: obraz oraz fragment. W Syrii prośbę sura, sura! słyszeliśmy tysiąc i jeden raz. O fotografię dopraszali się młodzi wojacy, rodzice rannych w bombardowaniach, rozśpiewane dzieci z twarzami wymalowanymi kolorami rebelii. Więc migawka spadała jak gilotyna i odcinała cieniutki plasterek tamtego świata - jeszcze przez chwilę jakimś zapachem, dźwiękiem, nicią spojrzenia związany z całą resztą. Tak naświetlało się zdjęcie. Ale ta zdjęta z rzeczywistości skórka, szybko zaczynała blaknąć, marszczyć się, zasuszać w oderwaniu od dawnego towarzystwa. W kilku słowach, by całkiem nie umarła, musieliśmy więc nakreślić jej minione życiodajne tło, powtórzyć zasłyszane ludzkie historie i wskrzesić zwiędłe emocje. Tak z kolei powstały literackie fragmenty. i oddaliśmy to, o co nas wtedy proszono: sury przez sin i sury przez sad. Rafał Grzenia

Jakkolwiek sprawy się potoczą, w Syrii nic już nie będzie jak dawniej. Przemoc będzie wygasała latami - zbyt wiele broni znalazło się w tym kraju, zbyt wielu ludzi za nią chwyciło. Zachodzi ryzyko, że cały region - Turcja w szczególności, lecz także bliska przecież Europa, jeszcze długo będą borykały się z konsekwencjami konfliktu.
Po zniesieniu stanu wyjątkowego w 2011 roku i po zakończeniu epoki jednej partii w 2012, mało co pozostało – jak się wydaje – z planów ideologa partii Baas Michela Aflaka. Tak naprawdę już teraz widać, że w sytuacji tlącego się konfliktu Syria rozpada się na wyraźnie zarysowane strefy, czasem wyłonione na bazie etnicznej. Ale czy da się rządzić Syrią w formule lokalnych autonomii? W rzeczywistości baasizm to już przeszłość. Syrią jutra będą rządzili ci, którzy utrzymali siłę zbrojną, spychając na margines cywilów i pokojowych opozycjonistów. Zachód nie miał politycznej wizji syryjskiego konfliktu i w konsekwencji nie wywarł wpływu na wydarzenia. Tym trudniej przewidzieć, jaka będzie przyszłość tego kraju. Jedno jest pewne - trzeba będzie ułożyć sobie życie z nową Syrią.