Historie dziwnych samotności

Już od 30 lat nie ma Polski Ludowej (w skrócie PRL) i coraz mniej Polaków pamięta system władzy, którego istotą było upodlenie człowieka, pozbawienie go marzeń. A jednak ten PRL o wielu z nas, zwłaszcza o tych aktywnych w życiu publicznym, nie zapomniał. Jego funkcjonariusze, oficerowie służb specjalnych, którzy serca mają z kamienia, a na karku dziś przynajmniej sześć krzyżyków, od czasu do czasu wyciągają ze swoich archiwów i puszczają w obieg teczki. A dokładniej – pewne dokumenty przechowywane w tych teczkach, np. zobowiązania do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa lub pokwitowania odbioru pieniędzy za informacje o kolegach z pracy, znajomych, a nawet o rodzinie. W swojej książce świetny znawca służb specjalnych PRL płk H. Piecuch ukazuje środowisko i struktury, w których powstawały teczki, objaśnia, jakie były rodzaje teczek, w jakim celu je tworzono, gdzie się one znajdowały – i co się z większą częścią z nich stało. We wstępie P. Burchard pisze, że celem autora było: "Aby nikt już sobie nie wyobrażał, że pokwitowanie odbioru prawa jazdy było powodem założenia teczki". W tym miejscu natychmiast nasuwa się pytanie: dlaczego nadal, 30 lat po upadku komunizmu, uścisk oficerów bezpieki PRL tylko nieznacznie zelżał? Odpowiedź H. Piecucha jest prosta – ponieważ w Polsce nigdy nie przeprowadzono lustracji, nie ujawniono nazwisk większości tajnych współpracowników i donosicieli Służby Bezpieczeństwa. Dziś wiadomo, że wielu z nich po 1989 roku zajmowało eksponowane stanowiska w sferze polityki, nauki, kultury, w bankowości, w gospodarce i w Kościele katolickim. Był to skutek – jak wykazuje H. Piecuch – zmowy grupy kolaborancko-agenturalnej podszywającej się pod "Solidarność".

Akademia Ruchu był jednym z najważniejszych polskich teatrów eksperymentalnych ostatnich kilkudziesięciu lat, być może nawet najważniejszym. Wyraźnie różna od teatrów Jerzego Grotowskiego czy Tadeusza Kantora, osobna na tle innych grup wyrosłych z nurtu studenckiego, intensywnie czerpała z doświadczeń sztuk wizualnych, tańca współczesnego i awangardowej muzyki, nigdy nie tracąc z pola widzenia sfery polityki i życia społecznego. Z tej mieszkanki powstało kilkanaście przedstawień - dziś niestety nie dość dobrze pamiętanych. Akademia Ruchy. Teatr przynosi rekonstrukcje siedmiu najciekawszych spektakli zespołu - od Życia codziennego po Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1979) po Piosenkę (1995). Ten tom - kontynuacja zbioru Akademia Ruchu z 2003 roku - to próba uzupełnienia historii polskiego teatru o nowe wątki, a zarazem przywołania tradycji, która powinna stać się ważnym punktem odniesienia także dla najmłodszego pokolenia rodzimych teatralnych eksperymentów.

Prezentowany zbiór tekstów obejmuje felietony publikowane w 2012 roku na łamach tygodnika Nasza Polska. Dotyczą aktualnych problemów narodu i państwa polskiego: politycznych, społecznych, światopoglądowych.

Badanie preferencji politycznych, mechanizmów ich powstawania, stabilności i zmiany – to królewski temat politologii i socjologii. Poważne jego traktowanie wymaga kosztownych i wieloletnich badań empirycznych. Autorzy tej książki – jak nikt w Polsce – ten warunek spełnili. Przedstawiana praca opiera się na materiale empirycznym przez nich zgromadzonym w ramach kolejnych fal Polskiego Generalnego Studium Wyborczego. Tym razem uwagę badaczy przykuły nowe zjawiska, które ujawniły się w wyborach parlamentarnych 2011 roku, w szczególności fenomen sukcesu wyborczego Ruchu Palikota.

Trzon monografii stanowią jednak dwa inne zagadnienia. Pierwsze, to wielce skomplikowany problem stosunku Polaków do partii politycznych, podjęty w perspektywie porównawczej i analizowany w ramach paradygmatu identyfikacji partyjnej, gdzie udało się daleko wyjść poza banalną tezę o powszechnej w społeczeństwie polskim niechęci do partii. Drugim, gruntownie zbadanym tematem jest kwestia głosowania ekonomicznego. Mamy dowód: w Polsce tego rodzaju determinanty preferencji wyborczych też mają znaczenie. Problem ten dał też Autorom okazję podjęcia prawdziwie ważkiej i ogólnej kwestii związków między polityką a gospodarką – problematyka klasyczna, ale rzadko empirycznie badana.
Oddawana do rąk Czytelników książka z pewnością wejdzie na trwale do kanonu lektur politologów, socjologów, psychologów społecznych i ekonomistów. Znaczenia ujawnionych prawidłowości nie pomniejszą takie czy inne wyniki przyszłych wyborów, bo to nie jest rzecz o marketingu politycznym i doraźnych społecznych nastrojach.

Książka podejmuje temat roli dyplomacji obronnej w kształtowaniu i realizacji polityki bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej. Jest on istotny ze względów tak naukowych, jak i praktycznych, zważywszy na względnie nowy rodowód pojęcia „dyplomacja obronna” oraz słabe rozpoznanie zagadnienia w toku badań naukowych. Podjęty w książce wysiłek ma w znacznym stopniu charakter pionierski i nie doczekał się do tej pory w Polsce monograficznego opracowania w obszarze polskiego segmentu nauk o bezpieczeństwie. Również w literaturze obcojęzycznej opracowania dotyczące bezpośrednio dyplomacji obronnej prezentują się nad wyraz skromnie. Rola dyplomacji obronnej w kształtowaniu i realizacji polityki bezpieczeństwa RP ujęta została w dwóch aspektach – pierwszy to ewolucja dyplomacji obronnej jako narzędzia, a z drugiej strony – jej rola w procesie kształtowania i realizacji polityki bezpieczeństwa RP. W publikacji uwzględniona została historyczna ewolucja tej problematyki oraz jej współczesne wymiary i dylematy. Przedstawione wnioski i propozycje mogą być użyteczne dla działań państwa, które powinny służyć lepszemu zrozumieniu roli i znaczenia dyplomacji obronnej w kształtowaniu i realizacji polityki bezpieczeństwa RP.

„Wolność jest wielkim darem, ale ma ono swoje granice, poza którymi rozpościera się anarchia i nieład społeczny. Jeśli więc w jednym zdaniu chciałbym zawrzeć przesłanie, stanowiące wspólną myśl wszystkich publikowanych tu artykułów, to można by je sformułować następująco: trafne rozpoznanie granic wolności ,otwiera przed narodem szanse na rozwój kraju i pomyślne perpektywy życiowe obywateli; świadome lub nieświadome przekroczenie owych granic może stanowić zagrożenie dla narodu jako całości, ale także dla zwykłych ludzi. Książka niniejsza jest nie tylko próbą zarysowania takich granic, lecz także tropieniem zjawisk, które - choćby tylko w symptomatycznej formie - sygnalizują niebezpieczne zbliżanie się do nich, lub nawet ich przekraczanie. Żyjemy w okresie wielkiej zmiany, ale przecież istnieje kontynuacja pewnych elementów przeszłości, z których jedne są naturalnym budulcem, czerpanym ze skarbnicy polskiej kultury i cywilizacji, inne są rezultatem inercji silnie przyswojonych nawyków, które utrudniają poprawne odczytywanie nowych czasów” (ze Wstępu).