Ikonoklazm bizantyński w latach 754-787

Porywająca panorama imperium bizantyjskiego – od 330 roku aż do jego upadku w 1453 roku. Starałam się przekazać choć w części, co znaczyło być Bizantyjczykiem, i dać wyobrażenie o kosmopolitycznym, miejskim społeczeństwie, którego członkowie, obdarzeni historyczną świadomością własnej tożsamości i pobożną wiarą w życie przyszłe, byli tak różni od nas, a zarazem tak bardzo do nas podobni. - Judith Herrin Przez tysiąc lat niezwykłe imperium sprawiało, że Europa mogła stać się tym, czym jest obecnie. Śmiałe i prężne, ale słabo dziś znane państwo, łącząc ortodoksyjną wiarę chrześcijańską z pogaństwem, klasyczne greckie wykształcenie z rzymską siłą oraz sprawnością administracyjną, stworzyło wielką, twórczą cywilizację, która przez całe wieki stawiała opór nawale islamu. Zwięzła, a zarazem fascynująca książka Judith Herrin odchodzi od standardowego, chronologicznego ujęcia dziejów Bizancjum. Każdy z krótkich rozdziałów koncentruje się na określonym temacie, takim jak budowla (imponujaca świątynia Hagia Sophia), spór religijny (ikonoklazm), płeć i władza (rola kobiet oraz eunuchów), wybitna postać (historyk Anna Komnena), symbol cywilizacji (widelec) czy walka o terytorium (krucjaty). Dzięki takiemu podejściu długie dzieje cesarstwa bizantyjskiego, począwszy od założenia wspaniałej stolicy, Konstantynopola (dzisiejszy Stambuł) w roku 330, aż po jej zdobycie przez Turków osmańskich w roku 1453, stają się łatwiejsze do ogarnięcia. Barwna, a przy tym wiernie oddana panorama sił i wierzeń kształtujących owo bizantyjskie milenium stanowi zarazem oryginalny wkład w nauki historyczne. Oparta na wynikach najnowszych badań ukazuje przeciętnemu czytelnikowi żywy obraz mało znanej epoki, kładąc kres stereotypowym wyobrażeniom o bierności i dekadencji Bizancjum.

If all the portable artifacts of Ancient Rome were in a single location, the lives of students, historians, and connoisseurs would be immeasurably simpler. But the masterpieces are in museums all over the world. This book identifies 200 of the most important of these works, and describes them vividly and informatively in ways that reveal how each is a key object in its own right - a creation that commemorates a great event or heralds the start of a new era in creativity or politics.

From coins of the fifth century bce to pottery made at the time of the fall of the Western Roman Empire in 476 ce, each object reveals an important insight into this highly influential ancient civilization.

Napisana charakterystycznym, epickim stylem profesora Aleksandra Krawczuka historia 24 władców Cesarstwa Wschodniego (począwszy od Arkadiusza aż po czasy Justyniana II), ukazuje nie tylko sylwetki samych cesarzy, ale również niezwykle barwne stosunki polityczne, społeczne i obyczajowe tego okresu. Wielkie wyprawy i zderzenia kultur, dyplomacja, wojna i dworskie rozrywki – wszystko profesor Krawczuk przedstawił wiernie, nie stroniąc od subtelnych analogii wobec współczesności.

Zaskakująca, napisana ze swadą historia starożytnego Rzymu.

SPQR to skrót, którym Rzymianie określali swoje państwo: Senatus PopulusQue Romanus (senat i lud rzymski). Starożytny Rzym w dalszym ciągu definiuje nasze wyobrażenia o świecie i o nas samych, od szczytnych teorii po wulgarne żarty. Stanowi fundament zachodniej kultury i polityki.

SPQR to świeże spojrzenie na rzymską historię. Mary Beard, zaliczana do czołowych filologów klasycznych na świecie, zgłębia nie tylko, w jaki sposób niewiele znacząca italska wioska zdołała podporządkować sobie olbrzymie terytoria na trzech kontynentach, ale też – co sami Rzymianie myśleli o sobie i swych dokonaniach i dlaczego wciąż są dla nas ważni. Autorka w niniejszej opowieści, zakończonej na roku 212, kiedy to cesarz Karakalla obdarował wszystkich wolnych mieszkańców imperium obywatelstwem rzymskim, ukazuje sylwetki Rzymian słynnych i zapomnianych rzuca nowe światło na podstawy rzymskiej kultury, od niewolnictwa po kwestię bieżącej wody, w szerszym kontekście imperium analizując tak ważne i dziś zagadnienia, jak demokracja, spory religijne, migracje, mobilność społeczna i wyzysk.

Być może wielu perskich i arabskich pisarzy również zdecyduje się to samo opisać i przekazać potomnym. Są ze wszystkim dobrze zaznajomieni i nierzadko byli też naocznymi świadkami, ale nie można ich prac porównać z językiem greckim, cieszącym się i wszystkich wielkim szacunkiem. Ich sprawozdania dotrą jedynie do Persów i Arabów i tych, którzy rozumieją ich język. Natomiast to dzieło nie będzie czytane jedynie przez Greków, lecz także przez wszystkie ludy na zachodzie, nawet przez te, które mieszkają poza Słupami Herkulesa, przez tych, którzy mieszkają na Wyspach Brytyjskich i chwalone przez tych, na których język zostanie przełożone, ponieważ oni interesują się Hellenami. To tym bardziej zachęca mnie do tego przedsięwzięcia i wyobrażam sobie, że moje dzieło będzie mieć wielu krytyków i świadków.[...]

Podzieliłem ją na pięć części i rozpocząłem sprawozdanie od momentu, w którym pożegnałeś się z ojcem i przeniosłeś się z Azji do Europy.

Księga zawiera opis wojny przeciw Rzymianom i zdobywanie polis, mówi o wyprawie przeciwko Ainos, przeciwko mieszkańcom Fokali i Tryballom, o tym jak została przeprowadzona, o całkowitym pokonaniu i zniewoleniu tych ludów, o pierwszym i drugim napadzie na Peloponez i o tym, jak został podbity ze wszystkimi miastami i twierdzami i zmuszony do płacenia trybutu. Potem mówię o wydarzeniach wokół Sinope i Trapezuntu, o znaczących i znanych miastach, o tym jak one i ich otoczenie skapitulowało i zostało poddane sułtanowi.

(fragment książki)

Prezentowana książka dzieli się na dwie podstawowe części, co jest konsekwencją faktu, że jest ona owocem dwóch paneli (W cieniu starego cesarstwa: bizantyńskie Bałkany od VII do końca XIV wieku oraz Islam i jego założyciel w kulturze europejskiego Wschodu i Zachodu w średniowieczu) zorganizowanych w ramach VI Kongresu Mediewistów Polskich, który odbył się w dniach 20–22 sierpnia 2018 roku we Wrocławiu.
W części pierwszej Czytelnik znajdzie teksty poświęcone różnorodnym aspektom historii cesarstwa bizantyńskiego i jego oddziaływań na Bałkanach, w drugiej zaś obrazowi Mahometa w kulturze średniowiecznej zarówno łacińskiej Europy Zachodniej, jak i Bizancjum oraz ludów słowiańskich, znajdujących się w orbicie jego wpływów cywilizacyjnych.
Autorzy zamieszczonych w książce tekstów wywodzą się z kilku ośrodków naukowych, tak polskich: Kraków (Jan Witold Żelazny), Lublin (Piotr Kochanek), Łódź (Zofia A. Brzozowska, Maciej Dawczyk, Karolina Krzeszewska, Mirosław J. Leszka, Małgorzata Skowronek, Szymon Wierzbiński, Teresa Wolińska), Poznań (Zdzisław Pentek), Wrocław (Aleksander Paroń), Zielona Góra (Jarosław Dudek), jak i zagranicznych: Sofia (Tsvetelin Stepanov).
Wszystkie teksty opracowane zostały na wysokim poziomie, z zachowaniem zasad charakteryzujących literaturę naukową (metodologia, logika i sposoby wnioskowania). Zaopatrzono je w kompetentnie zebraną, obszerną podstawę źródłową i literaturę, [...] Znakomitym zabiegiem jest wprowadzenie w niektórych tekstach dodatków źródłowych (zwraca choćby uwagę świetne tłumaczenie z artykułu Z. A Brzozowskiej) oraz materiału ilustracyjnego (artykule P. Kochanka).
dr hab. Dariusz Dąbrowski, prof. UKW
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy