Jerozolima. Nowa biografia starego miasta

Prezentowana monografia stawia sobie za cel ukazanie literackich wizerunków Arabek i Persjanek z IV–VIII w., które odnaleźć można w utworach cerkiewnosłowiańskich (przede wszystkim – proweniencji staroruskiej) z XI–XVI w. W trzech pierwszych rozdziałach znajdzie Czytelnik omówienie obrazu kobiet, żyjących na Bliskim Wschodzie w erze przedmuzułmańskiej: mieszkanek perskiego imperium Sasanidów (224–651), ale nade wszystko – członkiń wielu plemion arabskich, znajdujących się we wspomnianym okresie na różnym stopniu rozwoju społecznego i cywilizacyjnego, będących wyznawczyniami tradycyjnych bóstw pogańskich, chrześcijaństwa, judaizmu lub zoroastryzmu. Rozdział czwarty poświęcony został pierwszym muzułmankom, tj. żonom i córkom proroka Mahometa, a piąty – małżonce jednego z kalifów z dynastii Umajjadów (661–750).
Materiał badawczy stanowią teksty, powstałe kilka stuleci po opisywanych w nich wydarzeniach i na odmiennym kulturowo obszarze, tj. w środowisku Słowian, którzy przyjąwszy chrześcijaństwo w obrządku wschodnim, weszli w sferę bezpośredniego oddziaływania cywilizacji bizantyńskiej (Bułgarzy, Serbowie, Rusini). Podstawą analizy są przede wszystkim teksty staroruskie, zebrane przez autorkę w znacznej mierze w latach 2017–2021, w toku bezpośrednich badań nad materiałem rękopiśmiennym, prowadzonych w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w St. Petersburgu oraz w zbiorach trzech instytucji moskiewskich: Rosyjskiej Biblioteki Państwowej, Państwowego Muzeum Historycznego i Rosyjskiego Państwowego Archiwum Akt Dawnych.
*
Książka Zofii A. Brzozowskiej odsłania przed Czytelnikiem praktycznie nieznany świat literackiego postrzegania – przez chrześcijańskich, średniowiecznych greckich i ruskich pisarzy – kobiet kręgu orientalnego w okresie poprzedzającym nastanie islamu oraz po jego ukształtowaniu na Półwyspie Arabskim i poza nim. Historie tych kobiet, pod piórami greckich i ruskich pisarzy miały posiadać także walor dydaktyczny dla ówczesnego czytelnika lub słuchacza. I niewątpliwie posiadały, Autorka to właściwie wydobyła. Transmisja tych przekazów źródłowych – nierzadko zdeformowanych z różnych względów – do Bizancjum, potem na Ruś, ukazuje stopień zainteresowania zdawałoby się egzotycznym, odmiennym wyznaniowo, odległym światem.
Dr hab. Zdzisław Pentek, prof. UAM Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

„Tego dnia życie opuściło moje ciało”(…) „Czy można zapomnieć dzień swojej śmierci?”
słowa bohaterki książki

Marie przez dwa lata byłą niewolnicą dwunastu mężczyzn, wykorzystywana przez dziesiątki innych, sprzedawana i odsprzedawana - od Karakosz w Iraku aż po Ar-Rakkę w Syrii. Jej historia jest wpleciona w dzieje Państwa Islamskiego i odzwierciedla jego teologię, która głosi, że „wszystkie grzechy mężczyzn wcielone zostają w kobiece ciało”. Jej przekleństwem okazały się blond włosy, zielone oczy i to, że była chrześcijanką, ponieważ chrześcijańskie kobiety były rzadkimi perłami, zarezerwowanymi dla dowódców i najbardziej zasłużonych sprzymierzeńców. Przez dwa lata jej życie podporządkowane było regułom wydanego przez Państwo Islamskie Podręcznika do niewolnictwa seksualnego.

Kiedy jej krewni dowiedzieli się, że Marie nadal żyje, nie byli zachwyceni. Nie chcieli nawet pomóc w zebraniu okupu, który przywróciłby jej wolność. Jej siostra, szwagier i dalsza rodzina wstydzili się tego, co ją spotkało. Mieli nadzieję, że jej historia nigdy nie ujrzy światła dziennego.

Po uwolnieniu z rąk oprawców Marie chciała zniknąć z zasięgu wzroku tych, którzy ją torturowali, tych, którzy znali ją wcześniej i tych, którzy zamierzali opisać jej historię.
W 2017 złożyła swoje zeznania przed komisją ONZ, aby uzyskać wizę i wyjechać do Europy lub Stanów Zjednoczonych. Jej historia wstrząsnęła członkami komisji ale wizy nie otrzymała. W końcu amerykańska organizacja Mercury One pomogła jej wydostać się z Iraku do bezpiecznej Jordanii.

W tle osobistej tragedii bohaterki przewija się historia powstania Al- Kaidy i Państwa Islamskiego oraz licznych krwawych rzezi i prześladowań chrześcijan w Iraku, w których życie straciły całe rodziny. Opowieść Marie sprawia, że inaczej patrzymy już na statystyki i doniesienia z tych regionów – za każdą liczbą i za każdym newsem kryje się dramat kolejnej „Marie”.

Nowe wydanie w przekładzie z języka hebrajskiego Ze wstępem Pawła Smoleńskiego
Pustynne światło pada na kamienne domy. Pomiędzy nimi unosi się kurz i woń kiszonej kapusty. Słychać cienkie głosy dzieci śpiewających w jidysz. Ortodoksyjna Żydówka pakuje do wózka butelkę z oliwą i ryby owiniętą w gazetę. Wielu z tych, którzy kiedyś tu żyli, umarło. Tylko Hitler i Mesjasz są żywi, widać ich na murach i słychać między słowami niemal w każdej odpowiedzi na pytanie pisarza: „Czy i kiedy nastanie tu pokój?”. Amos Oz z notatnikiem w ręku przemierza Jerozolimę i Zachodni Brzeg, by zadawać pytania o skomplikowaną tożsamość Izraela. Rozmawia z robotnikami, żołnierzami, nauczycielami, dziennikarzami, imigrantami i wizjonerami, a wśród nich odnajduje zarówno religijnych fundamentalistów, jak i piewców świeckości. Wsłuchuje się uważnie w głosy o bolesnej przeszłości i niepokojącej teraźniejszości, by stworzyć ponadczasową opowieść o niepewnym jutrze. Pisząc o kraju pełnym światopoglądowych, etnicznych i ekonomicznych kontrastów, tworzy uniwersalną opowieść o winie i karze, odkupieniu i przebaczeniu, w końcu – o tak żywym dziś starciu wartości i interesów. „Gniew i bunt. Na początku lat osiemdziesiątych Amos Oz pokazał Izraelczykom nieopisane oblicze ich kraju. Wielki pisarz w roli mistrza reportażu.” Włodek Goldkorn

Wise, often funny, sometimes heartbreaking, Persepolis: The Story of a Childhood tells the story of Marjane Satrapi's life in Tehran from the ages of six to fourteen, years that saw the overthrow of the Shah's regime, the triumph of the Islamic Revolution and the devastating effects of war with Iraq. The intelligent and outspoken child of radical Marxists, and the great-grandaughter of Iran's last emperor, Satrapi bears witness to a childhood uniquely entwined with the history of her country. Persepolis paints an unforgettable portrait of daily life in Iran and of the bewildering contradictions between home life and public life. Amidst the tragedy, Marjane's child's eye view adds immediacy and humour, and her story of a childhood at once outrageous and ordinary, beset by the unthinkable and yet buffered by an extraordinary and loving family, is immensely moving. It is also very beautiful; Satrapi's drawings have the power of the very best woodcuts.

Persepolis ends on a cliffhanger in 1984, just as fourteen-year-old Marjane is leaving behind her home in Tehran, escaping fundamentalism and the war with Iraq to begin a new life in the West. In Persepolis 2: The Story of a Return we follow our young, intrepid heroine through the next eight years of her life: an eye-opening and sometimes lonely four years of high school in Vienna, followed by a supremely educational and heartwrenching four years back home in Iran. Just as funny and heartbreaking as its predecessor - with perhaps an even greater sense of the ridiculous inspired by life in a fundamentalist state - Persepolis 2 is also as clear-eyed and searing in its condemnation of fundamentalism and its cost to the human spirit. In its depiction of the universal trials of adolescent life and growing into adulthood - here compounded by being an outsider both abroad and at home, and by living in a state where you have no right to show your hair, wear make-up, run in public, date, or question authority - it's raw, honest, and incredibly illuminating.

Publikacja jest jednym z nielicznych opracowań dotyczących relacji polsko-irańskich w XX w. Stanowi zbiór unikatowych obecnie dokumentów (źródła oryginalne zostały bowiem wykradzione z archiwum) wytworzonych przez placówkę wywiadowczą na Bliskim Wschodzie funkcjonującą pod kryptonimem „Nabuchodonozor” w latach 1932–1937. Powstała ona z inicjatywy Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, a jej zadaniem było zbadanie możliwości prowadzenia z tego terenu działalności wywiadowczej przeciwko ZSRS, a także przygotowanie siatek wywiadowczych na wypadek wojny. Placówką kierował płk dypl. w stanie spoczynku Jerzy Grobicki. Możliwości funkcjonowania wyczerpały się w momencie dekonspiracji współpracowników w wyniku aresztowań w 1935 r. „Nabuchodonozor” zakończył działalność w kwietniu 1937 r., gdy Grobicki został odwołany do Warszawy. Niniejsza publikacja z pewnością wzbudzi zainteresowanie w gronie historyków dyplomacji i badaczy historii państw Bliskiego Wschodu (zwłaszcza Persji oraz Iraku).

Najnowsze, długo oczekiwane wydanie bestsellerowego albumu Adama Bujaka o Ziemi Świętej.
Dwa tysiące lat temu po spalonej słońcem Samarii, Galilei, Judei wędrował Chrystus. Teraz te same szlaki przeszło dwóch artystów. Twórca słowa i twórca obrazu. Poeta i fotografik – Marek Skwarnicki i Adam Bujak. Wędrowali przez Nazaret, Betlejem, Jerozolimę, Kafarnaum, wspinali się na Górę Oliwną i Syjon, przemierzali brzegi Jeziora Galilejskiego… Te i inne ślady życia oraz nauczania Jezusa tworzyły ich pielgrzymi szlak. Plonem tych peregrynacji stał się niezwykły album zatytułowany znamiennie: „Tajemnice Ziemi Świętej”. To relacja artystyczna, w której słowo splata się z obrazem, a obraz z modlitwą. Konstrukcja albumu jest niezwykła, została bowiem zbudowana według porządku… tajemnic różańcowych! Wśród miejscowych kapłanów i pielgrzymów z całego świata spotykamy nawet samego papieża, Jana Pawła II.

Można zapytać, czy są jeszcze tajemnice, które nie zostały odkryte? Czy są takie miejsca, w których jesteśmy bliżej Boga? Dwaj wybitni artyści odpowiadają na te pytania. Warto zagłębić się w „Tajemnice Ziemi Świętej”, aby samemu odkryć piękno surowej przyrody i starożytnych zabytków, poznać magię świętych miejsc, zagłębić się w modlitwę… Album ze wszech miar urzekający!