Kadry Prawdy Czyli Byłem Wyrobnikiem Tabloidu

Czy katastrofa w Czarnobylu przyczyniła się do upadku komunizmu? Skąd wziął się polski ruch ekologiczny i dlaczego po 1989 roku nie stworzył silnej politycznej reprezentacji? Niniejsza monografia umiejscawia antyatomowe protesty, które przetoczyły się przez Polskę w latach 1985–1990, w szerszym kontekście. Energetyka jądrowa była przez kilka dekad symbolem nowoczesności, jednak od początku budziła kontrowersje przez skalę związanego z nią ryzyka. Wybuch w Czarnobylu był iskrą, która zapaliła zupełnie nowe ognisko społecznego protestu wobec władz PRL. Autorzy, korzystając między innymi z drugoobiegowych źródeł i wywiadów z uczestnikami wydarzeń, pokazują, jak pozorna apolityczność ekologii, szeroki rezonans kwestii zdrowia obywateli, nośność antyjądrowych haseł i nowe formy protestu wytworzyły jakościowo nowe zjawisko na opozycyjnej scenie. Zielony wkład w rozmontowywanie systemu w drugiej połowie lat 80. pozostawał dotąd mało zbadany. Jednocześnie najostrzejsze protesty wokół budowy Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec” doczekały się kulminacji już po wyborach czerwcowych. Tym samym historia protestów ekologicznych wymaga opowieści o roku 1989 jako początku procesu, a nie błyskawicznym przejściu z komunizmu w demokrację. Każe też zadawać pytania o zderzające się wizje demokracji i jej jakość. Historia projektu jądrowego, który wznowiono po 2010 roku, pokazuje, jak silne pokusy autorytaryzmu idą w parze z tą specyficzną technologią energetyczną.

Wydarzenia kryzysu ukraińskiego stanowiły dla wielu zaskoczenie. Inni natomiast, wieszcząc upadek „jednobiegunowej chwili”, interpretowali je jako konieczność wynikającą z odwiecznej rywalizacji mocarstw. Bez wątpienia jednak kryzys ukraiński przyczynił się do przeobrażenia status quo bezpieczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej, a zmianami tymi w znacznym stopniu została objęta również Polska. Autor poprzez chłodną analizę zakotwiczoną w teorii realizmu strukturalnego i opierającą się o założenia geopolityczne ukazuje, w jaki sposób wydarzenia zza naszej wschodniej granicy wpłynęły na bezpieczeństwo Polski. Publikacja ta jest wnikliwą interpretacją polityki zagranicznej Polski kreowanej w obliczu kryzysu ukraińskiego, a także regionalnej gry interesów mocarstw. Od rewolucji Euromajdanu, poprzez aneksję Krymu i destabilizację wschodniej Ukrainy, aż do zamrożenia konfliktu autor przybliża czytelnikowi skomplikowany przebieg kryzysu, osadzając go w kontekście bezpieczeństwa Polski, wraz z rywalizacją zachodnio-rosyjską w tle.

Publikacja jest wyrazem uznania dla dorobku prof. dr. hab. Ireneusza Krzemińskiego z okazji jubileuszu 70-lecia tego znakomitego naukowca. Zawiera zarówno artykuły analityczne, prezentujące wyniki szczegółowych projektów badawczych, jak i prace o profilu bardziej teoretycznym, nawiązujące do klasycznych i współczesnych nurtów myśli socjologicznej oraz wydarzeń historycznych, które pozostawiły trwałe, widoczne do dziś ślady w polskim społeczeństwie i jego świadomości.

Prezentowana książka nawiązuje do dorobku naukowego i intelektualnego prof. Ireneusza Krzemińskiego, poczynając od rozwoju socjologii zmiany społecznej i transformacji, poprzez metodologię badań jakościowych, cykliczne badania nad NSZZ „Solidarność” jako ruchem społecznym, aż do równie szeroko zakrojonych badań nad antysemityzmem.

Autorki i autorzy zamieszczonych w tomie artykułów, a także redaktorki i redaktorzy publikacji, pragną w ten sposób złożyć na ręce Profesora podziękowania za podejmowane przez niego próby „objaśniania świata”, za dogłębną i wnikliwą interpretację znaczenia wielu zjawisk i procesów społecznych w całej ich złożoności – czyli za to wszystko, co jest znakiem rozpoznawczym Profesora i jednocześnie tym, co zawsze próbował przekazać swym studentom.

W prezentowanym tomie znalazły się także osobiste życzenia oraz wyrazy uznania i wdzięczności od przyjaciół Profesora.

Wydawnictwo 2 kolory ujawnia „Taśmy prawdy” z 2003 roku. Dlaczego wydarzyła się katastrofa smoleńska? Dlaczego mogło dojść do sfałszowania wyborów samorządowych w 2014 roku? Lech i Jarosław Kaczyńscy, Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda, Antoni Macierewicz, Jan Olszewski, Jan Rokita, Ryszard Bugaj, Lech Dymarski, Maciej Zalewski– naoczni świadkowie i uczestnicy transformacji w rozmowach z Jerzym Zalewskim przeprowadzonych do filmu pt. „Dwa Kolory” odsłaniają kulisy polskiej transformacji. Rozmówcy autora to wybitni politycy, którzy w trakcie realizacji filmu opisują dwa nurty polskiej opozycji, które można by nazwać niepodległościowym i rewizjonistycznym, a także oceniają okres transformacji i przedstawiają warunki brzegowe III RP. Ponieważ ich losy są (były) bardzo różne, odmienna też jest interpretacja i pamięć, stąd książka ma charakter historycznego świadectwa. Wydaje się również, że przedstawiony przez nich opis świata polskiej polityki - opozycji w PRL- u i III RP - wyjaśnia bądź przybliża do wiedzy, dlaczego IV RP, która miała lada moment nadejść, nie była trwale możliwa i dlaczego mogło dojść do katastrofy smoleńskiej. Jednocześnie, ponieważ rozmówcy autora opowiadają tę samą historię, dotyczącą tych samych wydarzeń, a każda rozmowa jest integralną częścią książki, kolejnym jej rozdziałem, strukturalne Dwa kolory przypominają film Akire Kurosawy Rashamon, w którym to samo wydarzenie opowiada kilkoro świadków, pamiętając je inaczej i wyciągając z niego odmienne bądź różniące się wnioski. Ponieważ autor Jerzy Zalewski jest wrogiem rewizjonizmu w naturalny sposób wśród rozmówców przewagę mają politycy z nurtu patriotycznego.

ALERGIA NA ABSURD

Zebrane tu teksty są efektem moich spontanicznych reakcji na absurdy otaczającej nas rzeczywistości. Absurdy gospodarcze, społeczne, polityczne, a nawet sportowe. Nie ma tu jakiejś wyrafinowanej ideologii. Absurd nie ma barw partyjnych ani aksjologicznej proweniencji. Głupota jest transcendentna, wymykająca się zwykłemu ludzkiemu poznaniu. Świat zwierząt jest logiczny i uporządkowany. Świat homo sapiens jest wewnętrznie sprzeczny i zwariowany, często wręcz debilny.

Dlaczego rządzą nami także idioci i nieudacznicy, których sami wybraliśmy? Dlaczego grożą mi 3 lata więzienia za próbę wyrzucenia z własnego mieszkania kobiety, której wygasła umowa najmu, a i tak nie płaciła? Dlaczego od kilkudziesięciu lat kolejne rządy mówią o elektrowni jądrowej, zamiast ją zbudować? Dlaczego 500 plus dostają rodzice multimilionerzy? Dlaczego zakazuje się handlu w niedzielę, skoro ktoś chce sprzedawać, a ktoś kupować?

W swoich felietonach nie staram się znaleźć odpowiedzi na te pytania. Nie wyleczę rzeczywistości z chronicznej choroby absurdu. Mogę tylko diagnozować problemy, cynicznie zwalczając głupotę. Czy ograniczę jej rozmiary? Nie. Bo nie ma w Polsce mody na liberalne, zdroworozsądkowe myślenie. Poklask zdobywają za to socjalne fanaberie realizowane za kasę, którą Polacy wypłacają sami sobie w postaci kolejnych projektów typu „plus”.

Życzę miłej lektury, a zwłaszcza wyciągnięcia wniosków.

Jerzy Wysocki


O AUTORZE

Jerzy Wysocki - absolwent filozofii na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W latach 80. XX w. był działaczem opozycji demokratycznej i dziennikarzem prasy podziemnej (m.in. tygodnika „Wola”). Pracował jako reporter podczas strajków robotniczych. Był także sprawozdawcą obrad Okrągłego Stołu. Za działalność podziemną został odznaczony przez prezydenta Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011).

W wolnej Polsce kojarzony z Forum Prawicy Demokratycznej i Kongresem Liberalno-Demokratycznym. Dziennikarz i publicysta tygodników: „Ład”, „Spotkania” i „Młoda Polska”. W latach 1990-1996 zastępca redaktora naczelnego dziennika „Życie Warszawy”, potem jeden z twórców i wydawca dziennika „Życie” oraz prezes Domu Wydawniczego „Wolne Słowo” i Agencji Reklamowej „Życie”. Od 2001 r. dyrektor generalny Business & Media Consulting, partner agencji AM Art-Media, ekspert w obszarze public relations.

Był amatorskim piłkarzem, nadal jest tenisistą, ale bez większych osiągnięć. Mieszka w Warszawie od 1962 r., czyli od urodzenia.

Książka Jolanty Ambrosewicz-Jacobs stanowi interesującą lekturę z dziedziny studiów nad polską pamięcią Holokaustu, a zwłaszcza jej kształtowania w procesie edukacji. Niemal w całości oparta została na wynikach ogólnopolskich badań, które w 2008 roku przeprowadzone zostały wśród młodzieży. Ich celem było przede wszystkim rozpoznanie, co uczniowie wiedzą na temat Holokaustu, jakie jego reprezentacje dominują w ich świadomości, ale także jaki jest ich stosunek do Żydów oraz skala podzielanych antysemickich przekonań. Na zadane pytania respondenci odpowiadali już po publikacji książki Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka Jana Tomasza Grossa, która zaowocowała nie tylko burzliwą debatą na temat współudziału Polaków w Holokauście, lecz również postępem badań na ten temat. Czy te nowe ustalenia o czarnych kartach w polskiej historii, których stale przybywa, przenikają do programów nauczania i treści podręczników szkolnych? Czy mają swój refleks w świadomości młodzieży? Na te pytania Jolanta Ambrosewicz-Jacobs również odpowiada. Jej książka to swoisty raport ze stanu wiedzy polskiej młodzieży przed i po debacie jedwabieńskiej zanim jeszcze agresywna polityka historyczna w obronie polskiej niewinności na dobre zaczęła siać spustoszenie, które nie ominęło edukacji. Jednakże autorka nie ograniczyła się wyłącznie do analizy wyników badań sondażowych. Na podstawie licznych wywiadów z nauczycielami i edukatorami, wniosków płynących z obserwacji uczestniczących, analizy programów nauczania, wytycznych ministerialnych oraz wielu innych materiałów źródłowych, napisała wnikliwą książkę o meandrach polskiej edukacji o Holokauście. Formalnej, upaństwowionej i przenikniętej duchem polonocentryzmu, ale także otwartej, eksperymentalnej i niezależnej. Książka Islands of Memory. The Landscape of the (Non)Memory of the Holocaust in Polish Education from 1989 to 2015 może być zatem również czytana jako dowód uznania dla niekonwencjonalnych form nauczania o Holokauście, lokalnych inicjatyw jego upamiętniania i edukowania o nim poza murami szkół przez samozwańczych strażników pamięci. Ich nazwisk nie znajdziemy na pierwszych stronach gazet, ale to także o nich jest ta książka. Dr hab. Piotr Forecki, prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu