Kamienista droga

Sofokles to żyjący w V wieku p.n.e. wybitny grecki tragik, polityk i dowódca wojskowy, a także reformator teatru. Jego dzieła już przez starożytnych uznawane były za wybitne, a dziś, niemal dwa i pół tysiąca lat po ich napisaniu stanowią kanon literatury europejskiej. Antygona to obok Króla Edypa najbardziej znana tragedia Sofoklesa. Porusza ona tematy zawsze obecne w tragedii greckiej: konflikt dwóch racji, fatum oraz walkę z nim, a także zbrodnię i karę, które są udziałem każdego z bohaterów.

Powstałe w latach siedemdziesiątych XX wieku sztuki: "Siła przyzwyczajenia", "Minetti. Portret artysty z czasów starości" i "Przed odejściem w stan spoczynku" składają się na pierwszy tom "Dramatów" Thomasa Bernharda (1931–1989), czołowego wybitnego niemieckojęzycznego powieściopisarza i dramaturga.
Głównymi postaciami trzech dramatów są dyrektor cyrku, stary aktor i sędzia. W otaczającym ich świecie, jak w teatrze, odgrywają wymyślone przez siebie role. Przemocą narzucają innym swoje ambicje, wizje i zamiłowania. W utworach scenicznych Bernhard rozwija znane z prozy motywy: nierozerwalność tyranii i przemocy, niekończący się perfekcjonizm, bliskie obłędu uwielbienie dla sztuki oraz społeczne zakłamanie Austriaków. Zaskakuje dynamicznym stylem i precyzją lakonicznych wypowiedzi.
Thomas Bernhard jako dramaturg fascynuje nie mniej niż jako prozaik. Niezmiennie obnaża ludzkie ułomności. Bezkompromisowo obraża społeczeństwo, piętnując jego wyobrażenia i mniemania o sobie. I mimo upływu czasu wciąż ostrzega. Przesłanie jego dramatów bowiem jest przerażająco aktualne.

Akcja Niezwalczonych sztandarów toczy się na Syberii. Jej bohater, Wojciech Niwiński, którego należy utożsamiać z samym autorem, bierze udział w walkach dywizji czeskich z bolszewikami wzdłuż trasy Kolei Transsyberyjskiej od Samary do Władywostoku. Zostaje wiceprezesem Polskiego Komitetu Wojennego i organizuje wojsko polskie na Syberii. Autor realistycznie przedstawia okrucieństwo walk i zawiłe zabiegi dyplomatyczne mające na celu utworzenie polskich jednostek wojskowych
na Syberii. Polskiemu współczesnemu czytelnikowi ta tematyka jest prawie nieznana, więc książka Bandrowskiego wypełnia tę lukę.

Noc listopadowa to rozrachunek z powstaniem, zawierający jednak pochwałę bohaterstwa i nadzieję na przyszłe wyzwolenie narodu.
Podstawą przedruku tekstu "Nocy listopadowej" jest wydanie: S.Wyspiański, "Dzieła zebrane", redakcja zbiorowa pod kierownictwem Płoszewskiego, t.VII, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959.

Serbska ruletka to wybór współczesnych dramatów serbskich. Znalazło się w nim 9 tekstów 9 autorów w następującej kolejności: w tomie pierwszym: Svetislav Basara Dolce vita; Miroljub Nedović Kraina ciemności; Mirjana Ojdanić Ślad ludzkich zębów; Nebojša Romčević Karolina Neuber; w tomie drugim: Goran Marković Willa Sachino; Milena Marković Statek dla lalek; Milena Minja Bogavac Czerwona. Seks i konsekwencje; Marija Karaklajić Twarz ze szkła; Maja Pelević Może jesteśmy Myszką Miki. Wszystkie utwory powstały po 1995 roku i żaden z nich nie był wcześniej ani w Polsce wydany, ani na język polski przetłumaczony. W wyborze uwzględniono zarówno teksty autorów średniego pokolenia, tych o ugruntowanej już pozycji, jak i młodych twórców, czasem zaledwie przed kilkoma laty debiutujących, ale już zauważonych i docenianych, teksty zróżnicowane tematycznie i gatunkowo. Ich autorzy nie są bynajmniej dla polskiego odbiorcy zupełnie anonimowi, trudno bowiem nie rozpoznać chociażby w osobach Gorana Markovicia, Svetislava Basary czy Mileny Marković artystów o międzynarodowej sławie. Wybrane dramaty to sztuki znane w Serbii, ale często też już poza jej granicami, nagradzane, zarówno za tekst, jak i za jego realizację sceniczną, na licznych festiwalach i konkursach teatralnych.

Ten tzw. komediodramat to satyryczne odbicie w krzywym zwierciadle polskiej rzeczywistości minionych lat, ukazującej w knajackiej, dość frywolnej rozmowie dwóch typowych prostackich prowincjuszy, komentujących swe osobiste przeżycia, które w rzeczywistości są wplecionymi wątkami autobiograficznymi autora. Siermiężność, zaściankowość i dystans, jakie dzieliły nasz kraj od świata postępowej zachodniej cywilizacji, tak bliskiej, a jednocześnie tak odległej, wskutek zniewalającego totalitarnego systemu, charakteryzującego się głównie totalnym dziadostwem. Jedynym pocieszeniem w tej szarzyźnie życia, w otoczonym granicznymi zasiekami obozie – było to, że w naszym polskim „baraku” było trochę weselej.