Karl Dedecius Tadeusz Różewicz Listy 1961-2013 Tom 1/2

Gdańskie korespondencje Adama Czartkowskiego do „Kuriera Warszawskiego” z lat 1931–1939 to fascynująca lektura, w najlepszych momentach porywająca kronika Wolnego Miasta Gdańska zmierzającego do katastrofy. Autor, pracujący od 1928 roku w Polskim Gimnazjum Macierzy Szkolnej, okazuje się skrupulatnym obserwatorem wydarzeń wewnątrzgdańskich i okołogdańskich. Przez osiem lat nie tylko pisze o czystej faktografii wydarzeń w Wolnym Mieście, lecz także stara się je przybliżać i wyjaśniać polskim czytelnikom. Świetnie znający język niemiecki Czartkowski wykazuje się doskonałą orientacją zarówno w sprawach polsko-niemieckich, jak i przede wszystkim gdańskich. Wie, kto jest kim w tym małym państwie, które nie do końca jest państwem, ale jest również więcej niż tylko miastem. Czyta wszystkie ważniejsze niemieckie gazety wychodzące w Wolnym Mieście. Zna zarówno gdańskich Niemców, jak i Polaków, przy czym cechuje go perspektywa przybysza i człowieka o szerokich horyzontach, dzięki czemu jego obserwacje często bywają odkrywcze – Czartkowski nierzadko dobrze przewiduje przyszły bieg zdarzeń w rządzonym coraz bardziej autorytarnie Wolnym Mieście.

Peter Oliver Loew

W roku 1784 w Warszawie ukazała się drukiem powieść pijara Michała Dymitra Krajewskiego (1746-1817), pisarza i działacza oświatowego, członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nosząca tytuł „Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swe opisująca”. Powieść owa była wzorowana, ocierając się nieomal o plagiat, na utworze Henri Josepha Du Laurensa (1719-1793 lub 97) „Imirce, Ou La Fille de La Nature”(Londres 1776). Książka cieszyła się tak wielką popularnością i zainteresowaniem czytelników, że w samym 1784 roku nie tylko rozeszło się całe pierwsze wydanie, ale były i kolejne – i to aż siedem! Co było przyczyną tak wielkiej poczytności książki Krajewskiego? Wydaje się, iż przede wszystkim to, że nawiązywała ona do modnych wówczas nowatorskich filozoficznych i pedagogicznych koncepcji Jeana-Jacques'a Rousseau (1712-1778), wedle których wychowanie dziecka powinno ograniczyć się wyłącznie do tego, by miało ono niczym nie skrępowaną możność rozwoju, chronioną przed wpływami zewnętrznymi, przy odrzuceniu wszelkich celów i ideałów, które na owo wychowanie mogłyby mieć jakikolwiek wpływ. „Podolanka...” opowiada właśnie o takim eksperymencie wychowawczym, mającym na celu wychowanie „dzieci natury”.

Niejeden artysta słowa debiutujący na przełomie XIX i XX wieku pozazdrościłby startu literackiego Władysławowi Orkanowi. Gdy w 1898 roku ukazały się drukiem jego NOWELE, poprzedziła je PRZEDMOWA cieszącego się wówczas powszechnym uznaniem Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Dwa lata później w księgarniach pojawiły się: powieść KOMORNICY oraz NAD URWISKIEM. SZKICE I OBRAZKI, a w kolejnych latach powieści W ROZTOKACH i POMÓR. Równolegle czytelnik z przełomu wieków mógł zapoznać się z twórczością poetycką Orkana oraz jego dramatami. Lata 1862-1910 były więc dla gorczańskiego artysty okresem płodnym w dokonania literackie; na jego twórczości powstałej przed I wojną światową skupia też przede wszystkim swą uwagę krytyka literacka.

Ze Wstępu

„Jest w tej korespondencji nurt egzystencjalny, mistyczny, psychologiczny, malarski, literacki, polityczny, miłosny, przeplecione i zaświadczone życiem. To jest opowieść o otwieraniu się na rzeczywistość, o wierności w przemianie, o źródłach wewnętrznej siły, o wolności i sensie”.
Wojciech Karpiński

„Zostały nam tylko listy, a może aż listy, dwa tomy korespondencji między tymi, którzy «zapragnęli się objawić» sobie i światu. Hering i Czapski już nigdy się nie spotkają, ale nie przestaną mówić do siebie w listach wciąż żywych, w listach, w których wyraźnie słyszymy ich głosy. Będą mówić do siebie, ale i do nas – bo mówią z nadmiaru, z pełni, nie z ziemi jałowej”.
Adam Zagajewski

Listy to utwór literacki wydany w 1669 we Francji, zawierający pięć listów miłosnych portugalskiej Marianny d'Alcoforado zakonnicy do francuskiego oficera - prawdopodobnie do markiza Noëla Bouton de Chamilly - uznawany przez badaczy za arcydzieło literatury światowej oraz przykład wczesnej powieści epistolarnej. Od momentu wydania utwór cieszył się nadzwyczajną popularnością wśród czytelników, a kwestia ich autentyczności i autorstwa stała się przedmiotem zażartych dyskusji badaczy i myślicieli na przestrzeni kolejnych wieków.

Niniejsze wydawnictwo, chcąc przybliżyć hiszpański epizod z życia Wincentego Krasińskiego, prezentuje zespół listów pułkownika, pisanych w latach 1808-1809 z Hiszpanii i o Hiszpanii (także już z terenu Francji i Austrii), a więc w czasie, gdy dowodził tam polskim pułkiem szwoleżerów gwardii Napoleona I. Listy te stanowią jedne z wcześniejszych, dotychczas mało lub wcale nieznanych, a interesujących relacji Polaka o tym kraju i naszym udziale w tej krwawej wojnie.


Publikacja powstała we współpracy z Akademią Humanistyczną im. A. Gieysztora, Akademickim Towarzystwem Edukacyjno-Naukowym ATENA oraz Muzeum Romantyzmu w Opinogórze.