Karnawał czy post?

Mimo swych niewątpliwych sukcesów i osiągnięć odczuwanych niemal przez każdego z nas, kapitalizm nie cieszy się wzięciem. Żaden inny ustrój, na czele z socjalizmem, który miał być optymalnym rozwiązaniem problemów materialnych ludzkości, nie jest w stanie równie tanio, z równą obfitością i bez jakiejkolwiek dyskryminacji dostarcza ludziom żywności, odzieży, dachu nad głową, elementarnych i wyszukanych usług, przyczyniających się do duchowego i fizycznego rozwoju człowieka.

Na tytułowe pytanie odpowiadają w tej interesującej książce pod redakcją Toma G. Palmera intelektualiści, pisarze, uczeni z całego globu – od Chin po Peru, od Południowej Afryki po Stany Zjednoczone -wśród nich laureaci Nagrody Nobla: Vernon Smith (ekonomia), Mario Llosa Vargas (literatura).

W „Etyce ponowoczesnej” Zygmunt Bauman wypowiedział to, co najistotniejsze dla charakteru naszych czasów: opisał naturę współczesnych zjawisk moralnych. Możliwe, że „nowoczesność” nigdy nie istniała i jest tylko konstrukcją, zwykle negatywnym antywzorem ponowoczesnego wyzwolenia. Bauman (ur. 1925), znany w świecie teoretyk i komentator ponowoczesności lub „płynnej nowoczesności”, nie głosi jednak łatwych diagnoz. Przyjmuje za fakt kres etyki kodeksowej, ale sferę moralną postrzega jako z istoty przedracjonalną i zindywidualizowaną. Nie ma to wszakże oznaczać relatywizmu, często imputowanego ponowoczesności. Ze swoim wyborem moralnym muszę się zmagać sam, pozbawiony oparcia w instytucjach i normach, które stały się „płynne”. Jednocześnie żyjemy w czasach, gdy uważana dawniej za margines autonomiczna, niepoddana regulacji jednostkowa wola stanowi dziś główną instancję wyborów moralnych. W taki świat trudnych wyborów opartych na jednostkowej odpowiedzialności wprowadza ta fascynująca i chyba najważniejsza z książek Baumana – socjologa ponowoczesności, który zabiera tu głos w fundamentalnej kwestii filozoficznej.

Etyka praktyczna wobec głośnych spraw medialnych
Codzienne wiadomości zawierają sensacyjne historie z całego świata – historie, które prowokują do zadawania sobie złożonych pytań moralnych. W tej książce zespół filozofów związanych z Centrum Etyki Praktycznej Uehiro, działającym przy Uniwersytecie w Oksfordzie, podejmuje szeroki zakres spornych zagadnień etycznych – od zabawnych po szokujące – w przystępnych, choć nieraz kontrowersyjnych artykułach. W przeciwieństwie do klasycznej metodologii filozofii, zamiast abstrakcyjnych eksperymentów myślowych za punkt wyjścia do rozważań służą autorom rzeczywiste wydarzenia, najczęściej znane czytelnikom z sensacyjnych doniesień medialnych. Książka omawia też zupełnie nowe zagadnienia moralne wynikłe wskutek rozwoju technologii, jak oczernianie w Internecie, dzieci mające troje rodziców, blokowanie reklam czy bycie nieuprzejmym wobec telemarketerów.
Aktualność i oryginalność zawartych tu przemyśleń sprawią, że ponownie zastanowisz się nad osądami moralnymi, które – najczęściej bezrefleksyjnie – wydajesz na co dzień.
„Filozofia kontra świat to książka pełna dowodów na to, że bez filozofii nie sposób zrozumieć wyzwań, dylematów i kontrowersji współczesnego świata i najbliższej przyszłości. Wśród autorów znajdziemy sporo głośnych nazwisk, takich jak Ch. Korsgaard i J. Savulescu. Książka jest tak zasobna w pytania i argumenty, błyskotliwe wywody i hipotezy, że przyda się każdemu wykładowcy i studentowi filozofii, posłuży też z pewnością za podręcznik adeptom wielu innych nauk, od prawa i socjologii po nauki o życiu i nauki eksperymentalne, od ekologii po gender studies. Będzie przydatna również nauczycielom filozofii i etyki. Powinna trafić do każdej biblioteki uniwersyteckiej”.
Prof. zw. dr hab. Ewa Nowak
Kierownik Zakładu Etyki Wydziału Filozoficznego UAM
„Książka jest bardzo ciekawa i realizuje w sposobie prezentacji tematów tę samą metodę szybkiego i krótkiego omawiania trudnych spraw, której broni w teorii. Jest to świeże i obiecujące podejście. […] Nie znajdziemy tu gwarantowanych rozwiązań, ale książka roi się od ciekawych pomysłów i zachęca, by sprawdzić, który z nich zasługuje na poważne potraktowanie. Czasem to są niebezpieczne pomysły, ale nie powinny nikogo zrażać, ponieważ autorzy nie proponują, by ich pomysły stosować natychmiast. Proponują, abyśmy zechcieli je przemyśleć i przedyskutować, zanim je odrzucimy.”
Prof. zw. dr hab. Jacek Hołówka
Autor Etyki w działaniu (Prószyński i S-ka, 2002),
Redaktor naczelny “Przeglądu Filozoficznego”

Autorka dokonała opisu polskiej grimmosfery w latach 1865–2015. Praca ta to kamień milowy w polskich badaniach nad obecnością braci Grimm w Polsce. Przeprowadzona analiza staje się tutaj rodzajem kulturowej i literackiej autodiagnozy, ponieważ polskie literackie reakcje na baśnie braci Grimm – jak pisze w recenzji książki prof. Eliza Pieciul-Karmińska – ujawniają nie tylko coś z natury tekstu oryginalnego, ale także wiele mówią o nas samych i naszym podejściu do innej kultury i tradycji. Należy podkreślić, że fragmenty pracy traktujące o polskich renarracjach Grimmowskich, zwłaszcza opis najwcześniejszej twórczości, to teksty absolutnie źródłowe dla kolejnych naukowców zajmujących się recepcją Grimmów w Polsce.

Minimia moralia Andreia Pleşu to traktat etyczny w najlepszym znaczeniu tego słowa. Pisany z żarliwością, utrzymany w stylu eseistycznym, daleki od suchej, spekulatywnej etyki uniwersyteckiej, korzystający zarówno z filozoficznej tradycji zachodniej – od Platona po Heideggera i Noikę – jak i z sapiencjalnego pisarstwa wschodnich ojców Kościoła, zarówno z filozofii, jak i z wielkich dzieł literatury, jest, zgodnie ze słowami autora, „poradnikiem dla syna marnotrawnego, nieaktualnym dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla porządnego syna, który pozostał w domu”. Tytułowe pojęcie odstępu, bliskie ponowoczesnej różnicy, oznacza tu obszar pośredni, rozciągający się pomiędzy absolutem a przygodnością, instynktem a świętością, immanencją a transcendencją, absolutyzmem a relatywizmem, bezpośredniością pulsującej tkanki życia a sztywnością czystych, „odcieleśnionych” pojęć. Obszar ten, jak dowodzi autor, to właściwa dziedzina człowieka, jedyna, w której może on zamieszkać, i jednocześnie jedyna, w której możliwa jest etyczność. Stąd tytułowa propozycja minimalizmu etycznego, pojętego nie jako uchylanie się od moralnych decyzji, ale jako życie codzienną, drobną moralnością, którą jednak można uczynić sprawą wielką. Książka zrobiła międzynarodową karierę, przełożono ją na język niemiecki, francuski, szwedzki, węgierski i słowacki. Cytaty: „Etyka zaczyna się tam, gdzie zdrowy rozsądek wkracza w kryzys i stwierdza, że wszystkie zasady, które mechanicznie recytował w imię swej złudnej moralnej kompetencji, przestały już obowiązywać”. „Etyka więc to heroiczna próba odtworzenia absolutu z fragmentów jego milczenia, znalezienia prawa, w imię którego można z godnością przeżywać ukrycie prawdziwego prawa. Etyka jest dyscypliną zrodzoną z oddalenia od absolutu, jest sposobem administrowania tym oddaleniem”. „Etyka to poradnik dla syna marnotrawnego, nieaktualny dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla porządnego syna, który pozostał w domu”. „Etyka żywej prawdy (prawdy wyboru, nie zaś prawdy rozumowania) to etyka, w której przenikają się cnoty intelektualne i cnoty moralne tak, aby ani ścisłość pojęć nie rozmywała się w obliczu z trudem dającego się klasyfikować życiowego konkretu, ani też proliferacja konkretu, afektów, tego, co bezpośrednie, nie zaćmiewała „poprawnego myślenia”. Zmierzamy w ten sposób ku etyce ciepłego światła, różnej od lodowej, błyszczącej zimnym światłem etyki filozofów uniwersyteckich”.

W "Mitach" udało się autorowi połączyć żywy, oryginalny język z głębokim przesłaniem dotyczącym tajemniczości ludzkiego istnienia i górowania dobra nad złem.