Klucze do literatury

O Jak odmówić, by nie urazić i nie narazić się innym, często możniejszym tego świata? Z tym problemem mierzyło się wielu ludzi pióra. A zatem utwory, w których autorzy mniej lub bardziej zręcznie bronią się przed stworzeniem dzieła, na przykład chwalącego czyny patrona, władcy lub innej wpływowej postaci, czy też szerzej, korygują żywione wobec nich oczekiwania co do treści, formy i stylu utworu, mają wielowiekową tradycję. Zwykle w pierwszej kolejności wymienią się wiersze Anakreonta i jego naśladowców (fragm. 2, 9, 23, 26 West) oraz prolog Aitiów Kallimacha (fragm. 1 Pfeiffer). Literacka odmowa przybiera różne postacie, odmiennie definiowane i nazywane w traktatach teoretycznoliterackich — recusatio, praeteritio, accismus, priamel. ze Wstępu

Istnieją w naszej kulturze wybitni uczeni, których praca nie może zostać przeceniona. Do takich osób należy bez wątpienia Feliks Koneczny (1862-1949), wielki historyk, teoretyk cywilizacji, humanista i filozof, który całe swe pracowite życie poświęcił służbie Polsce i jej kulturze (...). Koneczny był i jest nauczycielem realizmu, a ten wymaga liczenia się z tym, co faktyczne, realne, istniejące. Sądził, że poznanie tego, co jest dzisiaj nie może dokonać się bez nauki historii (...). Pragnę wyrazić głębokie przekonanie, ze lektura prac naszego wielkiego historyka i filozofa stanie się dla nas tak potrzebną nauką, dzięki której nastąpi autentyczny postęp w naszej narodowej kulturze.
Minister Edukacji i Nauki, dr hab. Przemysław Czarnek, prof. KUL

"Fizjonomika była stosowana w literaturze i malarstwie jako ważny środek służący do charakteryzowania postaci. Z tego narzędzia w największym zakresie na krajowym gruncie korzystała Eliza Orzeszkowa, która udowodniła, że jest prekursorką i wyborną polską portrecistką fizjonomiczną. Skoro jednak fizjonomika łączy pisarzy i malarzy, to warto było pokazać integrację sztuk w szczególny sposób: sprawdzić, jak literackie portrety fizjonomiczne Orzeszkowej czytają i interpretują artyści. Tego zadania podjął się Tomasz Wełna – grafik, projektant i artysta, który obrazy pisarki przełożył na język malarsko-plastyczny.

Ze wstępu

Ewa Skorupa – profesor tytularny na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorka książek: Lwowska satyra polityczna na łamach czasopism humorystyczno-satyrycznych epoki pozytywizmu (Kraków 1992), Polnische Druckschriften in Deutschland (Liechtenstein 1996), Polskie symbole kulturowe przed sądem pruskim w latach 1871–1914. O podburzanie do gwałtów… (Kraków 2004), Polski bez tajemnic. Język polski dla studentów niemieckojęzycznych, cz. 1–2 (współautorka, Kraków 2010), Twarze – emocje – charaktery. Literacka przygoda z wiedzą o wyglądzie człowieka (Kraków 2013), Zaułki literatury. Interpretacje tekstów kultury XIX i XX wieku (Kraków 2015), Kroniki tygodniowe Bolesława Prusa. Edytor – recenzent – czytelnik (współautorka, Lublin 2017).

Tomasz Wełna – doktor w dziedzinie sztuk pięknych. Urodzony w Krakowie w 1980 roku. Artysta grafik, wykładowca. Autor polskiego kroju pisma „Apolonia”. Prowadzi w Krakowie własną szkołę rysunku i grafiki OKO. W swojej twórczości artystycznej łączy różne media, m.in. rysunek, grafikę cyfrową, film, fotografię, muzykę, szczególnie interesuje się tematyką portretu.

Tom ten zawiera wybór szkiców pisanych między 1929 i 1960. Większa ich część traktuje zagadnienia litera­tury, od Tukidydesa do najnowszych prądów literackich. Esej tytułowy mówi o proroctwach i prorokach. W kilku szkicach autor wspomina dawną Warszawę, z początku obecnego stulecia i z lat trzydziestych. Brydżyści znajdą w nim wspomnienie o młodości Ely Culbertsona – tak o zbiorze „Eseje dla Kassandry” pisał sam Stempowski.

Praca ma niepodważalną wartość materiałową i poznawczą. Przede wszystkim godny wyeksponowania jest dobór, a następnie poprowadzony ze znawstwem opis problematyki, lingwistycznie do tej pory niezgłębionej, milcząco wręcz przez lata pomijanej. Nie bez powodu zatem możemy mówić o innowacyjności i unikatowości badań podjętych przez Ewę Bulisz. Dokonana przez nią analiza genologiczna współczesnych czasopism kobiecych, z uwzględnieniem całego bogactwa typologicznego tego segmentu prasy, ma wymiar wysoce interesujący zarówno ze względu na bogactwo zgromadzonego materiału egzemplifikacyjnego, jak i sposób prezentacji rozpatrywanych zagadnień.
Ewa Bulisz w odpowiedzialny sposób wysnuwa wnioski i – co istotne – w swoich komentarzach daleka jest od postaw oceniająco-wartościujących. Jej lingwistyczne wykładnie nacechowane są obiektywizmem i „przezroczystością”, które wynikają z dobrej znajomości aparatu pojęciowego oraz technik metodologicznych przynależnych językoznawczym rozprawom naukowym. Trzeba zauważyć erudycyjność naukowego opisu, badawczą skrupulatność i konsekwencję metodologiczną Autorki, a także idące w ślad za tym wszechstronne, dobrze uzasadnione wnioski. Ewa Bulisz ze znawstwem i dużą swobodą powołuje się na bogatą literaturę przedmiotu (nie tylko w zakresie językoznawstwa, ale również literaturoznawstwa, filozofii czy psychologii). Zachowuje przy tym rozwagę i analityczną odpowiedzialność w re-ferowaniu zawiłej, trudno uchwytnej często problematyki.

Z recenzji prof. dr hab. Urszuli Sokólskiej

Książka Nadany-Sokołowskiej przynosi satysfakcjonujące poznawczo, eklektyczne ujęcie przekrojowe, z nakładających się kilku perspektyw: obejmujących dzieło pisarskie, ukazywane w perspektywie reinterpretacyjnej współczesnej sandologii, tekst „życia” jako tekst kultury oraz recepcyjne nawiązania. (…) Na kartach książki nieustannie (i nieuchronnie) prowadzą ze sobą swoisty dialog: Sand jako pisarka (zdaniem autorki, o wiele ciekawsza niż wskazuje trwały stereotyp historycznoliteracki, poddany władzy legendy biograficznej) i Sand jako ikona kobiety wyzwolonej. Te dwie formuły sandyzmu tworzą swoisty splot recepcyjny, wytwarzający w kulturze polskiej sieć nieoczywistych odniesień i relacji, ze znawstwem i subtelnością interpretacyjną odtwarzanych w książce.
— prof. dr hab. Arkadiusz Bagłajewski, UMCS

George Sand czekała na taką książkę.
— dr hab. Monika Rudaś-Grodzka, prof. IBL PAN