Klucze i Kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych, 1939-1950

„Średniowiecze Polskie i Powszechne” jest jednym z niewielu w Polsce czasopism prezentujących teksty poświęcone tylko tej epoce, za to w bardzo szerokiej formie, obejmującej zarówno historię średniowieczną Polski, jak i powszechną. Na jego łamach publikują mediewiści z prawie wszystkich ośrodków naukowych w kraju oraz z zagranicy (Czechy, Ukraina, Niemcy), a także doktoranci, których świeże spojrzenie na poszczególne problemy pozwala niejednokrotnie ukazać je w całkiem innym świetle. Dzięki temu wszystkiemu potencjalny czytelnik ma możliwość zapoznania się z przeglądem badań i różnorodną tematyką, ograniczoną jednak do interesującej go epoki, a każdy mediewista znajdzie tu coś dla siebie.

W niniejszym tomie pomieszczono teksty dotyczące m.in.: wieloosobowego zarządzania parafią; obrazu Franciszka z Asyżu i franciszkanów w czternastowiecznym traktacie dominikańskim; pobytu schizmatyków na dworze pierwszych Jagiellonów; roli patronów Polski w geografii sakralnej Krakowa; bractwa Najświętszej Marii Panny w Krakowie; badań późnośredniowiecznych polskich elit polityczno-społecznych, w tym możnowładztwa i rycerstwa; problematyki wojskowej; historii kulinarnej. Tom zamykają dwa artykuły recenzyjne.

Autorka w publikacji podejmuje jeden z trzech "prądów wewnętrznych" w publicystyce Bolesława Prusa, jakim obok "kwestii chłopskiej" i "kwestii żydowskiej" była "kwestia niemiecka". Na podstawie analizy drukowanych przez niego tekstów publicystycznych autorka dokonuje rozróżnienia między Niemcami a Prusakami, pisze o stereotypie Niemca i myśli politycznej Prusa. Ukazuje, że na tle publicystyki drugiej połowy XIX wieku Prus wyróżniał się swoimi poglądami na temat "problemu niemieckiego".

Publikacja zainspirowana obchodami setnej rocznicy urodzin Profesora Aleksandra Gieysztora (2016). Zawiera zarówno teksty wspomnieniowe, jak i szkice, które są efektem pogłębionej refleksji naukowej na temat działalności tego wybitnego uczonego.

Niezwykła aktywność Aleksandra Gieysztora widoczna była w wielu dziedzinach: w badaniach naukowych, w kierowaniu instytucjami nauki i kultury, we współpracy z jednostkami administracji państwowej i organizacjami społecznymi. Przeważająca część tekstów poświęcona została Aleksandrowi Gieysztorowi jako dyrektorowi Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Uczony sprawował tę funkcję przez 20 lat, co stanowiło ważną epokę zarówno w jego historii osobistej, jak i w dziejach Instytutu.

W tomie zawarte zostały m.in. rozważania dotyczące roli Profesora w kształtowaniu ceremoniału Uniwersytetu Warszawskiego. Nie zabrakło także refleksji o jego wkładzie w rozwój badań nad historią Zamku Królewskiego – jednego z najważniejszych obiektów symbolizujących ciągłość i trwanie państwa polskiego.

The publication was inspired by the celebrations of the hundredth anniversary of the birth of Professor Aleksander Gieysztor (2016). It contains memoir texts and essays written as a result of the deep scientific reflection on the work of this outstanding scholar. Most papers are devoted to Aleksander Gieysztor as the director of the Institute of History at the University of Warsaw. The book also discusses Professor’s role in shaping the ceremonial of the University of Warsaw.

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF.
Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu

REPRINT. Z przemowy: Pragnąć zastąpić tak u nas rozpowszechnione Almanachy Gotajskie wydawnictwem polskim, ułożyłem niniejszy „Almanach błękitny”, który zawiera na sposób ogólnoeuropejski zestawienie członków żyjących utytułowanych rodzin polskich. Chociaż w Polsce tytuły nie miały właściwie urzędowego znaczenia, a nawet używanie ich kilku konstytucjami wprost było zabronione, jednak gdy obecnie większa część wybitniejszych rodzin polskich otrzymała tytuły honorowe, przeto w zestawieniu są one uwzględnione. Za polskich bowiem czasów znaczenie rodziny nie w tytule, ale w ilości senatorów po największej części spoczywało. Dlatego też oznaczam gwiazdkami, a mianowicie jedną, rody które wybitną odgrywały rolę w swojej prowincji czy województwie, dwoma rody ogólnego znaczenia w całej Rzeczypospolitej, czyli magnackie...

Praca ma niewątpliwie charakter nowatorski. Jest bardzo dobrze udokumentowana. Autor monografii wykazał się bardzo dobrą znajomością problematyki żydowskiej w tym okresie nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Poruszając tak drażliwe tematy, ustrzegł się przed pochopnymi wnioskami, generalizowaniem i uprzedzeniami. Dużym walorem książki jest też ukazanie sytuacji ludności żydowskiej w szerszym kontekście, w tym podanie wielu informacji nieznanych polskiemu czytelnikowi o położeniu Żydów w USA w latach dwudziestych zeszłego stulecia.

Monografia ta jest próbą przedstawienia Bożego posłańca na przestrzeni wieków. Uwzględnia najstarsze tradycje obrazowania dobrego ducha (hebrajską, judeochrześcijańską, egipską), których ślady zachowały się w postrzeganiu anioła w kulturze dawnej Europy - od średniowiecza po kres XVII stulecia. Pisarze i malarze niezwykle ufnie odnosili się do duchowej tradycji w zakresie mówienia o świecie anielskim jako sferze sacrum. Przywoływali utrwalone w dziełach filozoficznych, teologicznych, religijnych, a szczególnie ascetycznych i mistycznych wizje aniołów jako pośredników między sferą ziemską a niebiańską.
Mieszkańcy dawnej Europy z dumą spoglądali w przeszłość biblijną, umieszczając imiona aniołów w swych modlitwach, na kartach żywotów i legend, wprowadzając zwiastunów dobra do poezji maryjnej i pasyjnej, widząc w nich wreszcie sprzymierzeńców na trudnej drodze do dobrych zaświatów. Filozofowie i mistycy odczytywali wszechświat jako sensorium Boga przepełnione anielskim śpiewem (musica mundana, musica coelestis). Uważali, że mieszkańcy Bożego domu oddają mu nieustającą chwałę śpiewem, a człowieka czynili kandydatem do dziesiątego chóru anielskiego. Spoglądali na jednostkę jak na kosmos w miniaturze (micros cosmos) i doszukiwali się w niej podobieństwa do doskonałego Boga.