Konflikty i napięcia w świecie arabskim

Od 2003 roku Irak kojarzy się z permanentną wojną. Gdy w 2014 roku przy niemal zerowym oporze armii irackiej dżihadyści zajęli Mosul i Tikrit, podniosły się liczne głosy, że Irak jako państwo jest już skończony, a rozpad na trzy regiony kontrolowane przez Kurdów, szyitów i sunnitów – pewny.

W 2017 roku sytuacja wyglądała już jednak zupełnie inaczej. Armia iracka stała się silna i wyparła Państwo Islamskie z Mosulu, a Kurdowie – nawet pomimo przeprowadzenia referendum niepodległościowego – nie zdecydowali się na secesję. Sytuacja w Iraku zaczęła się poprawiać, choć nie zawsze chciano to dostrzec za granicą.

Witold Repetowicz, znany dziennikarz i specjalista do spraw Bliskiego Wschodu, przez lata podróżował po Iraku, by poznać wszystkich liczących się graczy. Był na linii frontu z szyickimi milicjami Haszd asz-Szaabi, w Nadżafie, religijnym centrum szyitów, przyjął go sam mardża Muhammad Sa’id al-Hakim. Spotykał się też z turkmeńskimi uchodźcami z Niniwy i jako pierwszy zachodni dziennikarz pojawił się w wyzwolonej od dżihadystów starożytnej Hatrze.

„Allah akbar” to nie tylko opowieść o ostatnich etapach kampanii odbijania Mosulu, lecz także próba zmierzenia się z fałszywym obrazem Iraku – państwa, zdaniem Zachodu, sztucznego i skazanego na wojnę, gdzie na każdym rogu czai się terrorysta, szyici i sunnici skaczą sobie do gardeł, a między zniszczonymi budynkami przejeżdżają pancerne wozy stacjonujących wojsk.

Janusz Żebrowski, politolog i dyplomata, od wielu lat zajmuje się problemami krajów arabskich, zwłaszcza Bliskiego Wschodu. jego kolejna książka (poprzednie Libia i Maroko) to studium, w którym autor analizuje ponad cztery tysiące lat dziejów Syrii. Niezwykle ciekawie opisuje kultury, które na tych terenach odcisnęły swe ślady: fenicką, aramejską, babilońską, perską, hellenistyczną, rzymską, chrześcijańską i wreszcie arabską. Wykorzystuje bogata literaturę tematu: polską i zagraniczną, a także własne doświadczenia z pracy na Bliskim Wschodzie.

Książka została uzupełniona o opis ostatnich wydarzeń w Syrii. Prof. Katarzyna Pachniak, kierownik Katedry Arabistyki i Islamistyki na Wydziale Orientalistycznym UW, pokrótce przedstawia z perspektywy wewnętrznej i międzynarodowej okres rządów Asadów i arabską wiosnę 2011.

Historia Iraku obejmuje dzieje obszaru dzisiejszego państwa irackiego od czasów najdawniejszych po współczesność. Założeniem pracy jest jednak przede wszystkim ukazanie historycznego tła, koniecznego do zrozumienie problemów Iraku XX wieku, dlatego też dzieje starożytne potraktowane są raczej pobieżnie.
Z drugiej strony, ze względów poznawczych, szeroko omówione zostały problemy Iraku w czasach osmańskich, co do tej pory bywało albo pomijane, albo zbywane kilkoma zdaniami. Szczególnie istotny jest tu wiek XIX, który w znacznej mierze uformował kształt dziesiejszego państwa irackiego. Ważne miejsce obok historii politycznej i społecznej zajmują problemy rozwoju kultury irackiej oraz dzieje konfliktu kurdyjskiego. Oddzielny rozdział poświęcony został Irakowi po upadku Saddama Husajna.

Tak naprawdę większość tych wojen wygrał jeden człowiek. Gdy patrzy się na jego zdjęcie to przemiły starszy pan – Michaił Timofiejewicz Kałasznikow. Ma ponad 90 lat. Jest konstruktorem najbardziej niezawodnego produktu, jaki kiedykolwiek powstał w ZSRR. Znany jest jako AK-47. AK to skrót od Automat Kałasznikowa, a liczba 47 to rok, gdy został zaprojektowany. Po tylu latach wciąż jest doskonały. Widziałem go na fladze Hezbollahu w strefie Gazy i Bejrucie. W Iraku ma swój pomnik. Ogromna dłoń trzymająca karabin. Mali chłopcy, idąc boso przez dżunglę w Kongo i wioski w Rwandzie, przewieszali go sobie przez ramię. Sięgał im do kolan. Ale bardzo sprawnie się nim posługiwali. W ciągu jednego dnia wojny można się dowiedzieć więcej o ludziach niż przez wiele lat znajomości. Dla wielu z nich wojna jest całym życiem. Innego nie znają. Oni zawsze są w stanie wojny. Opowieść to wojnie w Iraku to wiele różnych historii. O tym, jak ośmioosobowy zespół Bravo Two Zero toczył walkę o przetrwanie z tysiącami żołnierzy Saddama. Kiedy w Iraku wojska koalicji zaczęto uważać za okupantów. Co można poczuć, kiedy na czole stojącego obok człowieka zobaczy się czerwony punkt z laserowego celownika. Jak podróżuje się na dachu samochodu z Kuwejtu do Bagdadu. W jakich warunkach odbywały się nocne patrole polskich żołnierzy. Jak wygląda życie w kamizelce kuloodpornej i hełmie przy 56oC w cieniu.

Ambicją autorek niniejszej publikacji było stworzyć podręcznik, który w kompleksowy i przystępny sposób przybliża tematykę ustrojów politycznych państw regionu Bliskiego Wschodu. Chociaż Bliski Wschód coraz częściej staje się tematem debaty naukowej i publicystycznej, jego problemy są na tyle złożone, że pozostaje jeszcze wiele miejsca na pogłębioną analizę. Ostatnimi czasy szczególne zainteresowanie budzą przemiany ustrojowe w państwach bliskowschodnich. Padają pytania o przyszłość reżimów autorytarnych, wyrażane są obawy związane z islamizacją życia politycznego.

W książce omówiono systemy polityczne wybranych państw regionu, z uwzględnieniem nurtujących je problemów gospodarczych i społecznych. Zastosowano szeroką definicję Bliskiego Wschodu, jako obszaru rozciągającego się wzdłuż południowych i południowo-wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, od Maroka przez Półwysep Arabski, po Iran. Książka może być nie tylko wartościową pozycją dydaktyczną służącą wykładowcom i studentom, lecz także informatorem wykorzystywanym przez polityków, dziennikarzy i pasjonatów. Została pomyślana jako naukowe uzupełnienie debaty medialnej na temat współczesnych państw Bliskiego Wschodu, przyczynek do lepszego zrozumienia ich podstawowych zasad i instytucji.

Autorka, przedstawiając genezę Arabskiej Wiosny, jej przebieg w różnych państwach (ze szczególnym uwzględnieniem Tunezji i Egiptu), udowadnia, że nowe media stały się istotnym elementem zachodzących przemian, a ich udział w budowie społeczeństwa obywatelskiego i sfery publicznej na Bliskim Wschodzie nie zakończył się wraz z ustaniem ulicznych protestów.
Książka przeznaczona nie tylko dla badaczy, lecz dla wszystkich interesujących się współczesną polityką, sytuacją społeczną oraz rolą nowych mediów w przemianach społeczno-politycznych na Bliskim Wschodzie. To pierwsza na polskim rynku wydawniczym tak dogłębna analiza krajobrazu medialnego świata arabskiego.