Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Prezentowany tom komentarza poświęcony jest jednemu z najważniejszych przepisów Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., kształtującemu pozycję ustrojową Prezesa Rady Ministrów. Komentowany art. 148 Konstytucji zawiera regulacje w szczególny sposób oddziałujące nie tylko na przyjęty w Trzeciej Rzeczypospolitej model egzekutywy, ale rzutujące na cały system rządów, oparty na zasadzie podziału władzy i równoważenia się władz. Prezentowane w komentarzu ustalenia i interpretacje oparte są przede wszystkim na analizie obowiązujących aktów normatywnych, dorobku doktryny prawa oraz stanowisk orzeczniczych. Obejmują również aspekty praktyki ustrojowej, która determinuje rzeczywisty status premiera w aktualnym porządku ustrojowym Rzeczypospolitej Polskiej.

Niniejszy tom zawiera komentarz do trzech artykułów Konstytucji RP, które mają podstawowe znaczenie dla określenia gospodarczego ustroju Państwa. W art. 20 jako podstawę ustroju gospodarczego wskazuje się społeczną gospodarkę rynkową, opartą na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. W art. 21 sformułowana została gwarancja ochrony własności i prawa dziedziczenia, jak również określone przesłanki konstytucyjnie dopuszczalnego pozbawienia własności, czyli wywłaszczenia. Z kolei art. 22 zawiera przesłanki dopuszczalnego ograniczenia drugiego ze wskazanych w art. 20 filarów społecznej gospodarki rynkowej – wolności działalności gospodarczej. W komentarzu, w którym podjęta została próba szczegółowego wyjaśnienia treści tych przepisów w kontekście innych związanych z nimi przepisów ustawy zasadniczej i na tle odpowiednich treści przepisów konstytucji innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz aktów prawa międzynarodowego i unijnego, wykorzystana została obszerna literatura polska i międzynarodowa oraz orzecznictwo, w szczególności Trybunału Konstytucyjnego.

„Książka o konsekwencjach rewolucji w prawie wyborczym stanowiąca znakomity komentarz do wydarzeń z historii stosowania prawa wyborczego, a przede wszystkim do zmian wprowadzonych w ostatnich miesiącach, jest niezwykle potrzebna. Pokazuje bowiem te problemy, na które wyborca musi bardzo bacznie zwracać uwagę, by jego głos nie został wykorzystany w sposób nieuczciwy. Najważniejszy dla wyborów samorządowych, które odbędą się za kilka miesięcy, jest jednak udział Polaków w tych wyborach. Każdy z mieszkańców danej gminy, powiatu, województwa tworzy samorząd. Mamy jako samorządowcy wybierać naszych przedstawicieli do władz tego samorządu, a więc tych, którzy będą reprezentować nasze interesy. Nie ma żadnego usprawiedliwienia nieobecności w tych wyborach”.
prof. Andrzej Zoll

W tych rozważaniach nad konstytucją weimarską Carl Schmitt (1888–1985), najsłynniejszy w XX wieku – i najbardziej kontrowersyjny z racji epizodu nazistowskiego – niemiecki filozof prawa i konstytucjonalista, demaskuje w rzeczywistości organiczne niedomogi demokracji jako takiej. Krytyka jest przenikliwa i dla demokratów bolesna. System demokracji parlamentarnej ze swoim formalizmem „legalności” może rodzić nader niemiłe konsekwencje: wyklucza prawo do oporu, potrafi legalnie zdelegalizować wszelką mniejszościową opozycję i przegłosować najbardziej niedorzeczne przepisy. Jest doraźny, uzależniony od aktualnej większości i od „woli ludu”, który podczas referendów reaguje spontanicznie. Legalność nie potrzebuje ani nawet nie chce żadnego „legitymizowania”. Jej „prawomocnością” jest legalizm rządzącego prawa. Antyliberałowie jak Schmitt upatrują w tym deficytu prawomocności. Z prób „napełnienia” nią systemu wszakże rodziły się, jak wiemy z historii, inne demony. Książka została napisana w 1932 roku, przed przejęciem władzy przez Hitlera, i stanowi z tego względu niezwykle ważny i znamienny dokument rzucający też światło na samo zaangażowanie Schmitta w 1933 roku (ideologia nazistowska występuje tu jako jedna z wielu i nie widać oznak jej preferowania). Nieco złośliwą puentą wszystkich tych dyskusji jest fakt, że konstytucja weimarska z 1919 roku przetrwała cały okres nazizmu, a zastąpiła ją (1949) konstytucja oparta na takich samych demokratycznych zasadach.

Podręcznik zawiera szczegółowe omówienie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., a także ustaw i innych aktów normatywnych regulujących problematykę wolności i praw jednostki oraz organizację i funkcjonowanie naczelnych organów państwowych i samorządu terytorialnego.
W szóstym wydaniu zaprezentowano ostatnie ważne zmiany dotyczące m.in.:
– trybu wyboru Prezydenta RP, wynikające z ustawy o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. oraz
– możliwości prowadzenia posiedzenia Sejmu i głosowania z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
Ponadto w publikacji przedstawiono przemiany, które dokonały się w polskim prawie konstytucyjnym w latach 1918–1997, a także kwestię członkostwa Polski w Unii Europejskiej i wpływu, jakie ma ono na funkcjonowanie państwa.
Opracowanie jest przeznaczone dla studentów wydziałów prawa. Będzie stanowić również pomoc dydaktyczną dla studentów kierunków nieprawniczych (m.in. politologii, administracji, socjologii, europeistyki).
Książka zdobyła drugą nagrodę w X edycji Konkursu na Najlepszy Podręcznik Akademicki Uniwersytetu Łódzkiego.

Książka to zbiór kazusów z prawa konstytucyjnego wraz z rozwiązaniami, odnoszących się do wybranych problemów konstytucyjnych, m.in.: wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela, źródeł prawa, organów kontroli państwowej i ochrony prawa, finansów publicznych czy stanów nadzwyczajnych. Pozwalają one powiązać wiedzę teoretyczną z praktycznymi problemami, na tle zagadnień ustrojowych, a także ugruntować umiejętność wnioskowania i argumentowania prawniczego.

Publikacja jest efektem współpracy pracowników i doktorantów katedr prawa konstytucyjnego stołecznych uniwersytetów – Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Uniwersytetu Warszawskiego.

Będzie ona szczególnie pomocna studentom studiów prawniczych i administracyjnych podczas przyswajania wiedzy z zakresu prawa konstytucyjnego, jak i przygotowania się do egzaminu z tej gałęzi prawa.