Kresy na Pomorzu

Książka Bartosza Kaliskiego reprezentuje zalety, którymi nie wszystkie prace o stosunkach pomiędzy państwem a Kościołem katolickim za czasów PRL mogą się pochwalić. Obok rozlicznych materiałów proweniencji państwowej autor wykorzystał bardzo dobre archiwum diecezjalne. Objął analizą praktycznie cały okres PRL. Szczęśliwie złamał ramy ściśle chronologiczne, idąc w kierunku analizy problemowej – przy stałym wszakże uwzględnianiu upływu czasu. Z bezpośredniego zbliżenia przyjrzał się wycinkowi rzeczywistości (jedna diecezja), by w powiększeniu i w konkretach zobaczyć fragmenty ogólniejsze. Zarysował, jak przełamywały się w terenie wielkie decyzje i konflikty polityczne. Pamiętał, iż ewolucja kraju, Kościoła, codziennego bytowania ludzi, form ich wiary, modelu kapłana, acz zawsze potężnie naznaczona w PRL przez politykę, była też warunkowana przez bieg czasu, zmiany cywilizacyjne oraz tendencje pojawiające się w Kościele katolickim jako całości.
Nawet jeśli temat sytuacji Kościoła w PRL nie jest nowy, to książka Bartosza Kaliskiego jest nowa.
Marcin Kula
Uniwersytet Warszawski
Akademia Leona Koźmińskiego

Zbiór jedenastu artykułów poświęconych Solidarności Walczącej, z wyróżnieniem Autonomicznego Wydziału Wschodniego. Autorzy opisali struktury Solidarności Walczącej, formy jej działalności i współpracę z opozycją antykomunistyczną w krajach bloku wschodniego. Odrębną część opracowania stanowią wspomnienia przedstawicieli organizacji gruzińskich, tatarskich, ukraińskich i litewskich dotyczące pomocy udzielanej przez Solidarność Walczącą ugrupowaniom antysowieckim działającym w ZSRS. Pierwszoplanowym celem kilkuosobowej grupy tworzącej Autonomiczny Wydział Wschodni była konsolidacja środowisk antykomunistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, zwłaszcza na terenie Związku Sowieckiego. Finalnym rezultatem prowadzonych działań miał być rozpad imperium sowieckiego, co nastąpiło w 1991 r. „Myślę, że byliśmy naprawdę porządną, polską dyplomacją. Nie mieliśmy za bardzo środków, doświadczenia, jedynie szczere chęci” — stwierdził po latach jeden ze współpracowników Autonomicznego Wydziału Wschodniego Solidarności Walczącej.

Chciałem być. jest nie tyle zwykłą biografią, co życiorysem osoby, która zawsze szukała światła pokoju i miłości dla duszy, siły dla ciała, ale całe życie poznawała najczęściej ciemną stronę życia człowieka, przez ponad połowę XX wieku przeżywała trudne chwile w czasach konfliktów i kryzysów. Autor prowadzi w niej narrację o zmieniających się okolicznościach, wynikających z postępu cywilizacyjno-kulturowego. Przedstawia obrazy katastrof, różnych form kryzysów: rodzinnych, środowiskowych, społeczno-politycznych i gospodarczych, a nawet zbrojnych, z którymi musiał się mierzyć na co dzień. Całość została opisana z perspektywy nie teoretyka, lecz świadka i uczestnika wydarzeń: "Karnawału >Solidarności<", stanu wojennego, przemian '89 i rzeczywistości III RP. Józef Janik - urodzony w 1935 roku w Starym Sączu. Emerytowany nauczyciel wychowania fizycznego, działacz "Solidarności", polityk. "Podziemne przyjaźnie nawiązuje się szybko. Nie zawsze wiążą się z gruntownym poznaniem życia drugiego człowieka. Wystarczy świadomość, że w najtrudniejszych momentach, które mogą się zdarzyć, można na siebie liczyć. Poznaliśmy się z Józkiem w II Programie Radia , ale wcześniej, nie znając się jeszcze, współpracowaliśmy już ze sobą w założonym przeze mnie i moich przyjaciół . Dziś, po latach, mogę wreszcie nadrobić braki z trudnych lat wojny polsko-jaruzelskiej. Czytam i poznaję ponownie znanego mi Józka. Tym razem jest to wiedza prawie kompletna i niezwykle ciekawa. I o człowieku. I o czasach. A także o tym, co zrobiliśmy źle, a co można zrobić lepiej. Polecam wszystkim tę lekturę. Bo warto". Jan Strękowski, dziennikarz, działacz opozycji w PRL, redaktor naczelny "Tygodnika Wojennego"

Biografia Kiszczaka to historia PRL w pigułce, ze zbrodniami, skrytobójczymi mordami, torturami, walkami bratobójczymi, pałowaniem, aresztami, więzieniami i innymi bezeceństwami, w tle, z udziałem bohatera niniejszej książki.
Generał Czesław Kiszczak to typowe dziecię enkawudowsko-ubeckie, wyrosłe na piersi czołowych zbrodniarzy z sowieckich służb specjalnych, których przysłano do powojennej Polski, by wespół z rodzimą bezpieką cywilną i wojskową oraz pepeerowskimi komunistami współtworzyli świat pełen iluzji ideologicznych i zakłamania bolszewickiego. „Cyngiel”, „najgroźniejszy egzekutor generała Jaruzelskiego”, jak określili go generałowie wojska ludowego, z którymi rozpocząłem rozmowy na początku lat 90. minionego wieku. Przyznaję, że uczyniłem to za wcześnie, Czesław Kiszczak jeszcze wówczas wiele znaczył, wielu z nich obawiało się, co może przynieść jutro, gdy za dużo powiedzą. Porozumienie okrągłostołowe – po obaleniu socjalizmu – gwarantowało mu przez dziesiątki lat bezkarność. Ścigany przez sądy, permanentnie wymykał im się z rąk, symulując chorobę, starczą niepoczytalność, unikając w ten sposób kary i odpowiedzialności W końcu Sąd Apelacyjny w Warszawie skazał go na dwa lata więzienia w zawieszeniu, w związku z wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce przez związek przestępczy o charakterze zbrojnym. To wyrok historyczny, a werdykt symboliczny.
Lech Kowalski

Wspomnienia Władysław Tatarkiewicza (1886-1980).

"Janek przejechał się po nim walcem” – tak komentowano artykuły autorstwa Jana Walca, czołowego publicysty opozycji w czasach PRL. Ta gra słów dobrze oddaje sposób, w jaki potrafił postępować z ludźmi, o których pisał. Ofiarami jego ostrego pióra padali działacze partyjni, milicjanci, prokuratorzy, luminarze polskiej literatury, przywódcy opozycji demokratycznej, dawni i aktualni koledzy, a nawet nauczycielki jego córki. Zawsze stawał w obronie skrzywdzonych, do upadłego bronił swoich racji, nawet za cenę konfliktu z własnym środowiskiem.
Jan Walc - sekretarz Jarosława Iwaszkiewicza, historyk literatury, opozycjonista, postać barwna i bezkompromisowa odszedł przedwcześnie, na początku polskiej transformacji. Może dlatego jest szanowany przez obie strony obecnego konfliktu politycznego. O czym dzisiaj pisałby, o co i z kim walczył?