Kronika Jana Z Czarnkowa

W 2020 r. ukazały się Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1572-16551. Wydawnictwo to było pierwszą z zaplanowanych trzech publikacji, których celem jest kompletna i nowoczesna edycja akt sejmiku bełskiego. We wstępie do tego tomu omówiono szczegółowo zarówno dzieje akt bełskich, jak i perturbacje związane z pierwszymi próbami ich edycji w zasłużonej serii „Akta Grodzkie i Ziemskie”. Dokonano tam również szczegółowej charakterystyki spuścizny zachowanej po niedoszłym wydawcy akt, Wojciechu Hejnoszu, która to spuścizna stała się pierwszą inspiracją do podjęcia na nowo próby edycji tego wielce interesującego i bardzo potrzebnego materiału źródłowego.
W 2021 r. udało się wydać kolejny tom akt sejmikowych, noszący tytuł Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1696-1772 (1792) . We wstępie do niego Czytelnik znajdzie krótko omówione przyczyny, które sprawiły, że jako drugi ukazał się tom obejmujący czasy saskie i stanisławowskie. Niniejszy tom jest trzecim i jednocześnie ostatnim z serii akt sejmiku bełskiego – obejmuje lata 1656-1695. Dzięki temu, że ukazuje się jako ostatni, jeszcze jesienią 2021 r. udało się wydawcom przeprowadzić uzupełniające kwerendy we Lwowie. Planowano wprawdzie dodatkowe kwerendy wiosną 2022 r., jednak na przeszkodzie stanęła bezprecedensowa i niczym nieuzasadniona napaść Rosji na Ukrainę.
Dzięki pomocy i zaangażowaniu jednego z recenzentów wszystkich tomów, dr. Oleksija Winnyczenki, oraz pracowników Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie udało się jednak przygotować ostateczną wersję niniejszego zbioru do druku.

Książka jest najnowszą syntezą historii Polski średniowiecznej, wydaną w nowej prestiżowej serii Historia Polski Wydawnictwa Naukowego PWN, komplementarną w stosunku do wydanego wcześniej podręcznika Urszuli Augustyniak Historia Polski 1572–1795.
Struktura pracy jest niezwykle przejrzysta i przystępna dydaktycznie. Autorzy zaczynają narrację od wstępu, następnie omawiają wykorzystane materiały źródłowe, a w kolejnych częściach w porządku chronologicznym barwnie opisują: pradzieje ziem polskich, pierwszą i drugą monarchię piastowską, okres rozbicia dzielnicowego, władztwo węgierskie, zjednoczenie królestwa polskiego i okres dynastii jagiellońskiej. Każdy rozdział rozpoczynają przydatnym ogólnym zarysem polityczno-społecznym danego okresu dziejów europejskiego średniowiecza. W swoim wykładzie prezentują m.in. relacje Polski z sąsiadami, organizację kościelną, rozwój miast i tworzenie się warstwy mieszczańskiej oraz problemy osadnictwa. Dzięki spójnej narracji pozwalają uchwycić ciągłość procesów cywilizacyjnych w Polsce, często stosując także perspektywę porównawczą i odpowiednie odniesienia do innych państw średniowiecznych. Ciekawie omawiają też tworzenie się świadomości narodowej ludności zamieszkującej ziemie polskie oraz wszelkie zmiany: terytorialne, demograficzne, ustrojowe, gospodarcze i kulturowe.
Nowoczesne ujęcie badawcze, ustalenia oparte na najaktualniejszych wynikach badań archeologicznych i historycznych oraz bardzo przystępny styl i język autorów sprawią też, że podręcznik zastąpi poprzednie, mniej aktualne syntezy dziejów Polski średniowiecznej funkcjonujące z braku nowszych ujęć w dydaktyce akademickiej.
Podręcznik polecany dla studentów i wykładowców historii i innych kierunków humanistycznych i społecznych, gdzie prowadzone są zajęcia z historii Polski: historii sztuki, kulturoznawstwie, filologii polskiej, politologii, dziennikarstwie, bibliotekoznawstwie i informacji naukowej, pedagogice czy socjologii. Rekomendowany również dla nauczycieli i ambitnych uczniów szkół średnich.

Tomasz Jurek – profesor, pracownik Instytutu Historii PAN. Specjalizuje się w historii Polski średniowiecznej. Autor i redaktor naukowy monografii, podręczników, haseł do słowników i leksykonów oraz artykułów naukowych, m.in.: Dziedzic Królestwa Polskiego książę głogowski Henryk (1274–1309) (2006), Panowie z Wierzbnej. Studium genealogiczne (2006).

Edmund Kizik – profesor, pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego i Instytutu Historii PAN. Specjalizuje się w historii nowożytnej, a zwłaszcza społecznej historii kultury i gospodarki regionu hanzeatyckiego. Autor książek, artykułów, recenzji, m.in.: Mennonici w Gdańsku, Elblągu i na Żuławach Wiślanych w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku (1994), Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej (1998).

Wznowienie poszukiwanej książki o legendarnych mieszkańcach dzisiejszej Suwalszczyzny. Zbierane przez długie lata ułamki faktów, hipotezy, polemiki, rozmowy, anegdoty. Szkic do portretu kultury, o której wszyscy słyszeliśmy, że była, ale nie wiemy o niej nic oprócz tego, że umarła. Zanurzona w odległej przeszłości – i paradoksalnie aktualna opowieść o tęsknocie za poczuciem przynależności i zakorzenienia, o szukaniu „małej ojczyzny? w globalizującym się świecie. Oto czym jest ta dziwna książka, której strukturą i porządkiem... jest chaos.

Pamiętniki, które Pasek spisywał najprawdopodobniej pod koniec życia (w latach 1690–1695), zostały wydane drukiem w 1836 r. przez Raczyńskiego na podstawie uszkodzonego rękopisu. Stanowią one znakomity dokument szlacheckiej obyczajowości i mentalności w XVII w. Dzielą się na dwie części: lata 1655–1666 – żołnierska służba Rzeczypospolitej, lata 1667–1688 – żywot ziemiański (sprawy domowe i publiczne). Bezpośrednie obserwacje, wspomnienia i przeżycia autora dają odzwierciedlenie jego zachowań i przemyśleń, konfrontując sarmackie myślenie z nieznanymi mu obyczajami i ludźmi. Relacja Paska jest barwna, pełna anegdot i przygód, łączy elementy autobiografii i wspomnień, zbliżając się do formy powieści historyczno-obyczajowej. Nie bez powodu nazywano Pamiętniki epopeją Sarmacji polskiej. Stały się one źródłem pisarskiej inspiracji w XIX w. (np. Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Henryka Sienkiewicza, Zygmunta Krasińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Henryka Rzewuskiego) i w literaturze XX w., np. w poezji Jerzego Harasymowicza, Ernesta Brylla, w powieści Witolda Gombrowicza Trans-Atlantyk (parodia gawędy szlacheckiej). Niniejsza edycja oparta jest na wydaniu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich z roku 1979 w opracowaniu edytorskim ze wstępem i przypisami Władysława Czaplińskiego. Publikację wzbogaca przedmowa prof. Janusza Tazbira oraz kolekcja XIX-wiecznych rycin autorstwa Jana Nepomucena Lewickiego.

Kiedy przenikliwy dźwięk kościelnych dzwonów obwieścił poddanym śmierć księcia Bolesława Krzywoustego, w Polsce nastały czasy, o których średniowieczni kronikarze pisali, że „Chrystus i jego święci spali”. Krążące wówczas po Europie widmo wielkiego bezkrólewia budziło uzasadnioną trwogę, zwiastując nadejście ery bezprawia i chaosu.
Dzieje Polski doby rozbicia dzielnicowego to historia skłóconej rodziny. Piastowscy epigoni, synowie i wnukowie tych, którzy pamiętali jeszcze zjednoczone królestwo, rzucili się sobie do gardeł. Książęta wydzierali sobie ziemię ojców, synowie występowali przeciw rodzicom, bracia przeciw braciom, wygnani seniorowie rodu z kolei skazani zostali na tułanie się po Europie jako szukający sławy rycerze. Początek wszystkiemu dała zaś braterska waśń zakończona zbrodnią. Dawny królewski ród Piastów rozpadł się na wrogie sobie klany, przy czym każdy z nich rozgrywał własną partię szachów. Przekonani o swojej wyższości Piastowie wielkopolscy; pragmatyczni, ale snujący dalekosiężne plany Piastowie śląscy oraz ambitni, a zarazem nieprzewidywalni Piastowie kujawscy. Wszyscy oni przez niemal dwa stulecia wszczynali niszczycielskie wojny, zdradzali przyjaciół i podawali rękę wrogom, nie cofając się przed niczym.
Książka zabiera czytelnika za kulisy XIII-wiecznej polityki, pokazuje tajniki i narzędzia sprawowania władzy: od brutalnej siły, poprzez relikwie męczenników, klątwy, zafałszowane kroniki, na zrabowanych koronach kończąc. Przy okazji na światło dzienne wydobyci zostają pozostający dotąd w cieniu mniej znani uczestnicy walki o tron: Kościół i jego biskupi, komesowie i dostojnicy z możnych rodów, papiescy legaci i inkwizytorzy, rosnące w siłę miasta oraz pozbawione pana rycerstwo, rozbójnicy i renegaci. Wszystko to mieszało się w polskim tyglu, a ogień pod nim wciąż podsycali czescy Przemyślidzi, niemieccy cesarze, ruscy kniaziowie, a nawet mongolscy koczownicy.

Zajrzyjcie do świata przepychu, skandali i ogromnych majątków ziemskich!
Radziwiłłowie – ród, który trząsł dawną Rzeczpospolitą, opisany w Sienkiewiczowskiej Trylogii, przedstawiony w filmach i serialach historycznych. Jego członkowie uczestniczyli w wielu ważnych wydarzeniach również w czasach nam bliższych. Dzięki interwencji Janusza Radziwiłła wypuszczono Józefa Piłsudskiego z więzienia, jego rozmowa z Göringiem przyczyniła się do uwolnienia krakowskich profesorów. Stanisław Radziwiłł jako delegat Polskiego Czerwonego Krzyża zabiegał o zbadanie okoliczności mordu katyńskiego, a po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych brał udział w kampanii prezydenckiej swojego szwagra Johna Kennedy’ego.
Radziwiłłowie byli obywatelami świata w najpełniejszym tego słowa znaczeniu. Swoje majątki posiadali w Polsce, Rosji, zachodniej Europie i Stanach Zjednoczonych. Przyjaźnili się z królami, cesarzami, carami i prezydentami. W książce czytelnik znajdzie postacie szlachetne, ale nie zabraknie też dziwaków i skandalistów, politycznych wolt i skandali obyczajowych.
WITOLD BANACH – pisarz i publicysta, dyrektor Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, autor wielu książek dotyczących historii tego miasta oraz „Czartoryskich”.