Legendy toruńskie wierszem

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF.

Atalanta – w mitologii greckiej piękna uczestniczka łowów kalidońskich, której Meleager przyznał głowę dzika. Według arkadyjskiego mitu Iasos ojciec Atalanty chciał mieć tylko synów, rozczarowany narodzeniem się dziewczynki, porzucił ją więc na górze Partenion. Niemowlę wykarmiła niedźwiedzica, zesłana przez boginię Artemidę. Znaleźli ją potem myśliwi, którzy ją przygarnęli i wychowali. Po dojściu do pełnoletności Atalanta, wzorem swej ulubionej bogini, wędrowała po lasach, polując. Kiedy król Kalidonu w Etolii Ojneus zapomniał złożyć ofiary Artemidzie, zagniewana bogini zesłała na jego królestwo olbrzymiego dzika, by pustoszył jego ziemie. Król rozesłał heroldów, zapraszając najdzielniejszych wojowników na polowanie na dzika i obiecując skórę zwierzęcia temu, kto go zabije. Wraz ze swymi stryjami Ankajosem i Cefeuszem przybyła też do Kalidonu Atalanta. Stryjowie nie chcieli się początkowo zgodzić, by ich bratanica wzięła udział w polowaniu, syn królewski, Meleager ogłosił jednak w imieniu króla, że jeśli nie zmienią zdania, odwoła w ogóle polowanie. Meleager, chociaż był już wówczas żonaty z Kleopatrą, córką Idasa, zakochał się nagle w Atlancie i starał się jej przypodobać. Jego wujowie, słysząc, jak wzdycha: „Jakże szczęśliwy będzie ten, którego ona poślubi”, poczuli antypatię do dziewczyny. Podobno sama Artemida postarała się o to, by wśród myśliwych pojawiły się niesnaski. Pierwszą krew przelała podczas łowów właśnie Atlanta. Uzbrojona w łuk i strzały, zajęła miejsce na lewym skrzydle tyraliery myśliwych. Kiedy nieco się od nich oddaliła, zaatakowały ją dwa centaury, Hylajos i Rajakos, pragnąc ją zgwałcić po kolei. Gdy biegły ku niej, Atalanta zastrzeliła je z łuku. Po tym wydarzeniu polowała już jednak u boku Meleagra. Dzik wypłoszony ze strumienia zabił dwóch myśliwych, przewrócił trzeciego, a młodego Nestora zapędził na drzewo. Oszczepy wyrzucone przez Jazona i kilku innych myśliwych chybiły celu. W pewnym momencie walczący wspólnie z Peleusem, Telamon potknął się i gdy przyjaciel pomagał mu wstać, zaatakował ich dzik. Strzała z łuku wypuszczona przez Atalantę zmusiła go jednak do ucieczki. Wkrótce potem dzik stratował Ankajosa, Peleus w zamieszaniu zabił Eurytiona, wreszcie Meleager przebił wyrzuconą dzidą prawy bok dzika, a gdy zwierzę zaczęło kręcić się w kółko, próbując wyrwać oszczep, dobił go drugą dzidą. Zdjąwszy skórę z dzika, Meleager ofiarował ją Atalancie, twierdząc, że słusznie się jej ona należy, skoro to ona pierwsza zadała zwierzęciu ranę i gdyby inni jej nie przeszkodzili, niechybnie by go zabiła. Czyn ten wzburzył wujów Meleagra, który doprowadził do rodowej waśni, śmierci dwóch wujów z ręki zakochanego w Atalancie Meleagra, a wreszcie do śmierci samego Meleagra. (https://pl.wikipedia.org/wiki/Atalanta)

Gorgiasz z Leontinoi (ur. ok. 480, zm. ok. 385 p.n.e.) – grecki filozof, retor, teoretyk wymowy należący do 10 najwybitniejszych mówców w Starożytnej Grecji, prekursor teorii sztuki, jeden z czołowych sofistów. Pochodził z Leontinoj na Sycylii. Był uczniem Empedoklesa i nauczycielem Tukidydesa. W 427 p.n.e. przybył do Aten, by w imieniu ojczystej polis prosić o pomoc przeciw Syrakuzom. Zawarł tam wiele znajomości z ludźmi bogatymi i wpływowymi. Sam też wpływał na sprawy bieżące przez swoją siłę wymowy. Dyskurs był dla niego jedynie środkiem służącym do wpływania na ludzi i ich namiętności, pozwalający osiągnąć zamierzony cel (co w późniejszych czasach nazwane zostało erystyką). Jest bohaterem platońskiego dialogu Gorgiasz. (za: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gorgiasz)

Celem autorki jest dotarcie do najstarszych warstw tureckich wierzeń, mitów i obrzędów zawartych w eposach i legendach. Znajdziemy więc w książce obszerne fragmenty hymnów szamańskich i innych dokumentów literackich, opisujących życie ludów tureckich, zamieszkujących tereny południowej Syberii. Oryginalne teksty uzupełnione fachowym komentarzem sprawiają, że książka Małgorzaty Łabędzkiej-Koecherowej jest lekturą cenną nie tylko dla orientalistów i etnologów ale i dla religioznawców, antropologów kultury, historyków i badaczy literatury ludowej oraz dla wszystkich zainteresowanych kształtującym się od nowa światem ludów środkowej Azji.

Prometeusz skowany, zwany także jako Prometeusz w okowach, jest klasykiem tragedii greckiej i literatury światowej. Autor utworu, Ajschylos, jeden z najwybitniejszych obok Sofoklesa i Eurypidesa tragików ateńskich, uważany jest za ojca gatunku. Tragedia inspirowana jest mitem o tytanie Prometeuszu, który wykradł bogom olimpijskim ogień, by podarować go ludziom. Akcja rozpoczyna się w momencie, kiedy ogarnięty żądzą zemsty Zeus przykuwa Prometeusza do skały i wydaje na wieczne potępienie. Czy tę boską karę da się odwrócić? Czy Prometeusz zmieni los ludzi, choć działa wbrew boskiej woli? Czy władza największego z bogów jest nieograniczona, czy i ona może ulec nieprzewidywalnym zrządzeniom losu? Dzieło Ajschylosa dotyka odwiecznych problemów ludzkiej egzystencji.
Lektura w szkole średniej

Legendarne dzieje Sandomierza były już tematem kilku opracowań, wśród których wymienić mogę "Legendy sandomierskie: podania, przypowieści, anegdoty i przysłowia Ziemi Sandomierskiej" Krzysztofa Seligi (Lublin 1974), "Legendy i opowieści sandomierskie" Andrzeja Sarwy (Sandomierz 2005). Kilka z nich opisał również Oskar Kolberg w swoich pracach "Radomskie"(Wrocław-Poznań 1964) oraz "Sandomierskie" (Wrocław-Poznań 1976), a Jarosław Iwaszkiewicz włączył do powieści "Wycieczka do Sandomierza" (Warszawa 1953). Nie są więc zupełnie nieznane dla szerszego grona czytelników, a ich literackie opracowania zachęcają do lektury nie tylko specjalistę, ale i zwykłego czytelnika. Jednak w przeciwieństwie do, przykładowo legend krakowskich, nie doczekały się do tej pory opracowania, którego celem byłaby ich szczegółowa analiza etnologiczna i religioznawcza. Sandomierz mityczny jest do pewnego stopnia próbą wypełnienia owej luki. Moim celem nie była jednak analiza samych tekstów, ale również zbadanie topografii miasta i jego historii, a zwłaszcza dziejów miejsc kultu religijnego, a następnie odpowiedź na pytanie, gdzie należałoby szukać ich najdawniejszych źródeł, sięgających czasów jeszcze przedchrześcijańskich, a może nawet przedsłowiańskich, jeśli odrzucić coraz bardziej wątpliwe teorie mówiące o pustce osadniczej w okresie zajmowania terenów obecnej Polski przez plemiona posługujące się językami słowiańskimi. Historia pobytu człowieka na Ziemi Sandomierskiej jest frapującą podróżą w głąb czasu, w przeszłość sięgającą okresu neolitu. Jedne z najstarszych znalezisk archeologicznych na Wyżynie Sandomierskiej datowane są na około 3800 rok p.n.e...

„Wśród polskich syren, rusałek, meluzyn, świtezianek i innych wodnych panien” Bartłomieja Grzegorza Sali to bogate kompendium przedstawiające 63 najsłynniejsze polskie syreny, nimfy i rusałki, które znane są z dzieł literackich i ludowych podań.
Autor poświęca każdej bohaterce jeden rozdział – oprócz opisu i analizy postaci podaje jej pochodzenie, ewolucję i wpływ, jaki wywarła na kulturę. Dzięki lekturze możemy szczegółowo prześledzić losy Goplany, Juraty, Meluzyny czy też najpopularniejszej w Polsce wodnej panny – syrenki warszawskiej.