Lęk nowoczesny Eseje o demokracji i jej adwersarzach

O konflikcie izraelsko-palestyńskim słyszymy nieustannie. To temat nośny – obecny w światowych mediach, w izraelskiej polityce wewnętrznej i zagranicznej. Tymczasem wybory parlamentarne w 2022 roku pokazały, że nie stanowi priorytetu ani dla polityków, ani dla izraelskiego społeczeństwa. Tak zwane rozwiązanie dwupaństwowe dla jednych jest hasłem wyborczym, pustym frazesem, dla innych stało się nieaktualne. Liberalni i lewicowi dziennikarze krytykują je, licząc na powstanie niezależnej Palestyny. Zwycięstwo prawicowej koalicji, konserwatywnych i ultraortodoksyjnych ugrupowań pod przewodnictwem Benjamina Netanjahu, nie daje nadziei na dialog. Umacniający się sojusz bliskowschodni zajmuje się większym zagrożeniem, które stanowi Iran ze swoimi ambicjami nuklearnymi. Czy w obecnym układzie geopolitycznym jest jeszcze miejsce na pytanie o wartość ludzkiego życia? Czy Izrael, stosujący taktyki prewencyjne chroniące ludność cywilną, jest dzisiaj wrażliwszy na cierpienie mieszkańców Strefy Gazy? Dlaczego prezydent USA Joe Biden podczas wizyty na Bliskim Wschodzie nie odwiedził rodziny Shireen Abu Akleh, dziennikarki prawdopodobnie postrzelonej przez izraelskich żołnierzy? Do jakiego stopnia współczesny Izrael jest demokracją? Autorka Anatomii nieobecności usiłuje odpowiedzieć na te i inne pytania, przypatrując się narracjom medialnym i politycznym, izraelskim, palestyńskim i zachodnim, lewicowym i prawicowym. Ale konfliktu izraelsko-palestyńskiego nie da się zawrzeć w jednej spójnej opowieści. Dlatego otrzymujemy obraz złożony i rozedrgany, coraz wyraźniej naznaczony zanikaniem: pozorną obecnością lub nieobecnością.

To najlepsza książka biznesowa roku 2021 według Financial Times & McKinsey. To thriller i zarazem przewodnik po zakamarkach cyberprzestrzeni. Prezentuje bogatą galerię szpiegów, hakerów, handlarzy bronią, naukowców, polityków i ludzi biznesu. Pokazuje kulisy działania NSA, GRU czy Mosadu. Wiele miejsca zajmuje w książce cyberbezpieczeństwo w odniesieniu do biznesu i ogromnych strat ponoszonych przez firmy, zwłaszcza banki, na skutek cyberataków.

Zagrożenia, które jeszcze dziesięć lat temu wydawały się jedynie hipotetyczne, teraz stały się jak najbardziej realne. Obecnie terrorysta z łatwością może zakłócić działanie oprogramowania wykorzystywanego w Boeingach. To o wiele prostsze niż porwanie samolotu i zderzenie go z drapaczem chmur. Rosja udowodniła, że jest w stanie wyłączyć prąd w środku zimy. Przekonaliśmy się, że Korea Północna potrafi na odległość siać chaos w amerykańskich szpitalach. Cyberprzestępcy wykorzystali fakt, że pandemia zatrzymała miliony ludzi w domu przy komputerach, by włamać się do niezliczonej liczby amerykańskich firm z listy Fortune 500. Ataki wydają się nie mieć końca.

Reporterka „New York Timesa”, Nicole Perlroth, opierając się na wieloletnich relacjach i setkach wywiadów, pozwala zajrzeć przez dziurkę od klucza do tajemnego, wręcz niewidzialnego świata przemysłu cyberbroni, dzięki czemu każdy z nas, żyjący w centrum cyfrowego tsunami, będzie miał szanse zabrać głos, zanim będzie za późno. Jej książka jest owocem siedmiu lat dziennikarskiego śledztwa i stanowi poważny sygnał ostrzegawczy, że nasze być albo nie być może zależeć od zbudowania potężnych mechanizmów obronnych w cyberprzestrzeni. A teraz, kiedy pandemia przeniosła nasze życie jeszcze głębiej w świat internetu, staliśmy się jeszcze bardziej narażeni na ataki. Wystarczy, że zostanie przeciw nam wymierzone jedno z najbardziej pożądanych narzędzi w arsenale każdego szpiega – błąd w oprogramowaniu – zero-day. Może on po cichu szpiegować naszego iPhone’a, zakłócić pracę systemu kontroli bezpieczeństwa w zakładzie chemicznym, zmienić wyniki wyborów czy sparaliżować system energetyczny. Bo bez względu na to, jak mocny jest sejf, zawsze znajdzie się ktoś, kto potrafi się do niego włamać.

Rewolucja francuska z 1789 roku doczekała się miana Wielkiej. Od początku wzbudzała kontrowersje, wokół niej i jej bohaterów toczyło się wiele dyskusji, a nawet sporów. Oliwy do ognia dolał marksizm, który w rewolucjach dostrzegł źródło postępu. Pomijano lub umniejszano jej negatywne aspekty, a szukano przyczyn klęski oraz próbowano znaleźć w niej „metodologię” przyszłej rewolucji, która zakończy się zwycięstwem „ludu”.


Książka „Danton i Robespierre…” ukazuje tę francuską rewolucję z odmiennej perspektywy. Autor dostrzega jej nieuchronność, wynikała bowiem z bankructwa – nawet w sensie dosłownym – poprzedniego systemu, ale ukazuje, że nie mogła przynieść pozytywnych zmian. Przez pryzmat jej głównych bohaterów, zwłaszcza Dantona i Robespierre’a zauważamy, że zarówno oni, jak i rewolucja wkraczali na drogę zbrodni. Stopniowa militaryzacja mas musiała w konsekwencji prowadzić do dyktatury, a później przywrócenia monarchii. Idee wolności, równości, propozycje zniesienia kary śmierci, próby odrzucenia wojen… Prawa Człowieka... Wszystkie te wartości zostały w trakcie tej rewolucji odrzucone. Czy w imię wyższych wartości, czy egoistycznych ludzkich ambicji…?

Sprawa Polski, podzielonej pomiędzy trzech zaborców, zajmuje szczególne miejsce w publicystyce Bakunia. Konsekwentnie domagał się niepodległości Polski. „Polacy to nasi najbliżsi sąsiedzi. Historia do tego stopnia
związała nas z nimi, że losy obu narodów stały się nierozdzielnymi: ich niedola to nasza niedola, ich jarzmo to nasze jarzmo, ich niezawisłość i wolność - nasza wolność" - pisał. „Polacy mają prawo nam niedowierzać i nas nienawidzić. My, wszyscy Rosjanie, od małego do wielkiego, w ich i we własnych oczach odpowiedzialni jesteśmy za podłe czyny, za czarne zbrodnie rosyjskich żandarmów i generałów, rosyjskich czynowników i oficerów, za monstrualnie barbarzyńską przemoc naszych oszołomionych wódką i pałkami sołdatów" - czytamy w eseju „Do Polski, Rosji, Słowian!". Wspierał Polaków zresztą nie tylko słowem. W 1863 roku próbował zorganizować armię, która miała wesprzeć powstanie styczniowe. Miał żonę Polkę, Antoninę Kwiatkowską, która towarzyszyła mu podczas jego ośmioletniego zesłania do Tomska na Syberii. Bakunin był też rzecznikiem utworzenia federacji pansłowiańskiej. Współorganizował Zjazd Słowiański w Pradze w 1848 roku.

Autor podjął się trudu dokonania ciekawej i bardzo potrzebnej analizy zagadnienia smart city i zmian, jakie nowe technologie komunikacyjne wprowadzają w lokalnym systemie komunikacyjnym. W celu oddania struktury, funkcjonalności, zakresu oddziaływania i wpływu ICT na komunikowanie w przestrzeni miejskiej autor poddaje analizie strategię realizacji założeń smart city w dwóch stolicach europejskich: Berlinie i Warszawie. Wnikliwa ocena roli, jaką pełnią media – zwłaszcza cyfrowe – w budowaniu dzisiejszego systemu komunikowania lokalnego, jest z pewnością atutem niniejszej książki.
Z recenzji prof. UMCS dr hab. Ilony Biernackiej-Ligięzy

W niniejszej książce autor podejmuje temat ważny i aktualny, a jego badania wpisują się w obszar studiów nad oddziaływaniem nowych mediów na zmiany zachodzące we współczesnym społeczeństwie. Problematyka ta jest jednocześnie w polskiej nauce o mediach i komunikacji społecznej terenem zdecydowanie nowym. Refleksja naukowa nad takim konstruowaniem przepływu komunikacji w otoczeniu człowieka, w tym w szczególności w otoczeniu miejskim, i takim wykorzystaniu istniejących technologii komunikacyjnych, aby możliwie wydajnie podnieść komfort życia ludzi/mieszkańców miast, jak dotąd podejmowana była głównie za granicą, a i tam jest to obszar względnie nowy.
Z recenzji prof. UJ dr hab. Agnieszki Szymańskiej

Bronisław Geremek był wybitnym historykiem i wybitnym politykiem niepodległej Polski. Zasiadając w Parlamencie Europejskim, odgrywał istotną rolę w polityce Unii. Te dokonania nie tłumaczą jednak, jak sądzę, poruszenia, jakie jego śmierć wywołała w Europie; hołdów, które składano, niezależnie od kolorów politycznych i ideowych, jego pamięci. Oczywiście, jak w przypadku zgonu każdej ważnej postaci międzynarodowej, hołdy były gestem czynionym wobec jego ojczyzny. Oznaczały: wyrażamy szacunek dla waszego kraju, uczestniczymy w waszej żałobie. Ale też hołdy Europy i nie tylko Europy wynikały z niezwykłego połączenia różnych przymiotów i cech osobistych, które czyniły z Geremka postać wybitną i zarazem dla Europy symboliczną. Bronisław Geremek, jak żaden inny polityk europejski, był w pełnym tego słowa znaczeniu Europejczykiem początku naszego wieku. Nie kwestionując historycznych zasług wielu wybitnych postaci z Polski i innych krajów regionu, tylko Geremek mógł być w pełni utożsamiany z ideą europejską po obu stronach historycznego, europejskiego podziału.

Aleksander Smolar, fragment Wstępu