Listy 1939-1982 Tom 2

Korespondencja między Romanem Witoldem Ingardenem a Kazimierzem Twardowskim stanowi szczególny rodzaj uprawianej przez nich epistolografii. W tym przypadku jest to sztuka nie tylko pięknej kaligrafii, lecz umiejętność i potrzeba wymiany stosownej w danej chwili informacji, zgodnej z obyczajami panującymi w tamtym czasie oraz środowisku naukowym Lwowa, Getyngi, Fryburga, Warszawy, Torunia, Lublina i wielu innych miejsc. List pełnił wówczas swoją niezwykle ważną funkcję informacyjną. Odgrywał znacznie większą rolę komunikacyjną niż dzisiaj. Był miejscem wyrażania poglądów, prowadzenia dyskusji, sporów filozoficznych, załatwiania stosownych próśb, a wiele z nich można uznać za dzieła z pogranicza filozofii i literatury. (…) Epistolografia Ingardena i Twardowskiego ujawnia istotne sprawy naukowe, organizacyjne, dydaktyczne, warsztatowe, a także te dotyczące wydarzeń związanych z życiem codziennym. Mieści w sobie także coś więcej, a mianowicie charakterystyczną i jedyną w swoim rodzaju relację, którą stworzył mistrz, nauczyciel i uczeń. Mistrzem młodego Ingardena był bez wątpienia Profesor Edmund Husserl. Było tak, jak pisał on w jednym ze swoich listów do Ingardena: „Niech Pan pozdrowi ode mnie serdecznie Profesora Twardowskiego. Wierzę, że znajdzie Pan z nim łatwo platformę porozumienia. Pan jest wszakże wnukiem Brentany, on zaś jego bezpośrednim uczniem”. Co ciekawe, relacja ta nigdy nie uległa zmianie. Profesor Husserl był dla Ingardena mentorem i powiernikiem wszelkich jego planów naukowych. Spełniał jednocześnie rolę nauczyciela i doradcy, wysyłającego swego ucznia w świat po sławę. Kim natomiast był dla niego Profesor Twardowski? Wysyłał młodego studenta pierwszego roku filozofii we Lwowie w podróż w nieznany świat wielkiej filozofii w poszukiwaniu złotego runa fenomenologii do Getyngi. Posyłał go tam w celu studiowania prawdziwej filozofii u najlepszego znawcy problemu.

(fragment Wstępu redaktorów)

Niejeden artysta słowa debiutujący na przełomie XIX i XX wieku pozazdrościłby startu literackiego Władysławowi Orkanowi. Gdy w 1898 roku ukazały się drukiem jego NOWELE, poprzedziła je PRZEDMOWA cieszącego się wówczas powszechnym uznaniem Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Dwa lata później w księgarniach pojawiły się: powieść KOMORNICY oraz NAD URWISKIEM. SZKICE I OBRAZKI, a w kolejnych latach powieści W ROZTOKACH i POMÓR. Równolegle czytelnik z przełomu wieków mógł zapoznać się z twórczością poetycką Orkana oraz jego dramatami. Lata 1862-1910 były więc dla gorczańskiego artysty okresem płodnym w dokonania literackie; na jego twórczości powstałej przed I wojną światową skupia też przede wszystkim swą uwagę krytyka literacka.

Ze Wstępu

„Listy do Brata” to zbiór felietonów kierowanych do przebywającego na emigracji krewnego.

Czy miłość może zabić? U źródeł intrygi leży urażona ambicja pięknej markizy de Merteuil. Aby zemścić się na mężczyźnie, który przedłożył nad jej wdzięki świeżość i niewinność wychowanego w klasztorze dziewczęcia, namawia dawnego kochanka, wicehrabiego de Valmont, aby uwiódł Cecylię de Volanges - właśnie ową cnotliwą i naiwną pannę. Pragnie, aby młody małżonek znalazł w swoim łożu zamiast zawstydzonej dziewicy wyrafinowaną kochankę. Valmont początkowo odmawia, gdyż nudzi go perspektywa łatwej zdobyczy, zwłaszcza że zafascynowany jest niedostępną pięknością - prezydentową de Tourvel. W przeciwieństwie do markizy, która jedynie udaje cnotliwą i pobożną damę, pani de Tourvel rzeczywiście zasługuje na swoją znakomitą reputację; dlatego też cyniczny Valmont traktuje ten podbój jako wielkie wyzwanie. Markiza musi więc działać innymi sposobami: jako przyjaciółka matki Cecylii często widuje młodą dziewczynę. Stopniowo zdobywa zaufanie dziewczyny, staje się powiernicą i doradczynią. Widząc odwzajemnione zainteresowanie młodej panny kawalerem Danceny, podsyca je i steruje wydarzeniami, by wzniecić ogień uczucia Cecylii…

Ks. Beyzym, syn obywatelskiej rodziny, znanej i cenionej na Wołyniu, od pierwszej młodości miał sposobność hartować swą duszę. Gdy po r. 1863 jego rodziców majątek uległ konfiskacie, a liczna rodzina została naraz bez dachu i środków utrzymania: przyszły misjonarz, jako najstarszy z rodzeństwa, zaprzągł się do robót przewyższających jego siły, i sam będąc dzieckiem, utrzymywał braci w szkołach kijowskich. Praca, głód, zimno, nie złamały w nim ducha. Po ukończeniu gimnazjum w Kijowie, gdy widział, że przy zmianie stosunków materialnych rodziny, nie będzie jej już koniecznym, wstąpił do Zakonu. Najulubieńszym jego zajęciem było oddanie się wychowaniu młodzieży w konwiktach tarnopolskim i chyrowskim. Tam kilkanaście lat przebył jako prefekt, i jako profesor języka rosyjskiego i francuskiego. O ile mu czas pozwalał, spędzał go w infirmerii wśród słabych chłopców, chcąc swą opieką zastąpić im matkę i ojca. Raz po raz dolatywały do nas echa prac O. Damiana De Veuster na Molokai wśród trędowatych, to O. Wehingera w Birmie. Wielu podziwiało poświęcenie tych misjonarzy, niektórzy szli im z pomocą; O. Beyzym postanowił sam złożyć się trędowatym w ofierze. W tym celu napisał list z prośbą do Generała Zakonu, aby go wyznaczył do obsługi trędowatych.

Przekład francuskiej powieści sentymentalnej Barbary Juliany de Krüdener (Valérie, wyd. 1804), autorstwa Marii Ciostek, wraz z opracowaniem naukowym i wstępem tłumaczki, w którym dokonuje ona obszernej prezentacji życia i twórczości autorki dzieła. Powieść miała znaczący wpływ na rozwój światowej literatury przełomu XVIII i XIX wieku, w tym polskiej, nawiązania do niej obecne są w dziełach A. Mickiewicza, Marii z Czartoryskich Wirtemberskiej, J. Lipińskiego, J.U. Niemcewicza. Bardzo dobre, jednorodne stylistycznie tłumaczenie, cenne dla literaturoznawców i badaczy powieści sentymentalnej okresu oświecenia i romantyzmu europejskiego.

The translation of Barbara Juliana de Krüdener’s French sentimental novel (Valérie, ed. 1804) made by Maria Ciostek. The publication contains the research essay and the preface written by the translator, providing the comprehensive overview of the life and work of the author. The novel had a significant influence on development of the world literature, also Polish, at the turn of the 18th and the 19th centuries. The references to the book can be found in the works of A. Mickiewicz, Maria Wirtemberska née Czartoryska, J. Lipiński, J.U. Niemcewicz. A very good, stylistically uniform translation, valuable for the literary scholars and researchers in the sentimental novel of the Enlightenment and the European Romanticism.