Łódź, której nie ma

W roku 1864 rosyjscy policjanci, podwładni generalnego policmajstra Płatona Aleksandrowicza Fredericksa, naczelnika Warszawskiego Okręgu Żandarmerii podarowali mu pięknie oprawiony album z fotografiami Polaków. To unikatowy dokument powstania styczniowego, zawierający ponad 700 fotografii przedstawiających Polaków poszukiwanych, zaginionych, aresztowanych, straconych... To przede wszystkim ich zdjęcia portretowe, rekwirowane przez Rosjan podczas rewizji i aresztowań.

Żaden z naszych twórców nie budził w minionym ćwierćwieczu równie wielkiego zainteresowania, co Witkacy. Tom poświęcony jego życiu podzielony został na trzy części. Pierwsza to "Dzieje rodziny Witkiewiczów" oraz historia rodu Marii z Pietrzkiewiczów, matki Witkacego. Druga i najważniejsza to kronika: ułożony chronologicznie obszerny przegląd
wydarzeń z jego życia prywatnego i twórczego. W kronice uwzględniono aktualny stan badań nad życiem i twórczością autora "Szewców". W trzeciej części tomu pomieszczono artykuły
i rozprawy, poświęcone kluczowym wątkom w biografii Witkiewicza. Dopełniają one i konkretyzują to, co zawiera kronika. Całość tomu dopełnia bogaty materiał ilustracyjny.

Książka jest spojrzeniem na dzieje polityczne i militarne Księstwa Warszawskiego, dokonujące się w nim procesy gospodarcze i społeczne oraz przemiany mentalności. Autor stara się odpowiedzieć na pytanie, czy państwo to było czymś więcej niż dramatycznym i barwnym, lecz pozbawionym większego znaczenia epizodem polskiej historii. Włącza się tym samym w wieloletnią debatę historyków. Przywołuje dotychczasowe ustalenia, niekiedy je uzupełniając bądź weryfikując na podstawie różnorodnych źródeł z epoki. Jednocześnie proponuje nowe interpretacje i sporządza bilans dziejów państwa, które niektórzy traktowali jako pograniczną marchię napoleońskiego cesarstwa, wielu innych – jako pierwszy krok na drodze do odbudowy polskiego państwa – bilans dodatni, gdyż mimo wszystkich ofiar, zniszczeń, błędów czy zaniechań w wielu sferach nastąpiły wówczas ważne zmiany modernizacyjne, które przyniosły owoce w następnych dekadach. Autor omawia przy tym zachodzące wówczas zjawiska, nie tracąc z oczu perspektywy jednostkowej – człowieka uczestniczącego w opisywanych wydarzeniach lub uwikłanego w nie, czasem kreującego nową rzeczywistość, zawsze podlegającego jej oddziaływaniu. Czytelnik poznaje więc wszechstronną panoramę epoki napoleońskiej w polskich dziejach.

Tytuł „Kształtowanie koncepcji hospicyjnej w warszawskiej medycynie …” odsłania jej trudne początki od połowy XIX w. , pod brzemieniem zaboru rosyjskiego. Heroiczne starania o zorganizowanie opieki nad bezdomnymi, nieuleczalnie chorymi, dotyczyły szczególnie działalności Sióstr Franciszkanek. Ich codzienne zmagania z cierpieniem chorych, z głodem z brakiem odpowiednich warunków sanitarnych, słowem - zabieganie o poprawę ich marnej jakości życia, odsłania zarazem realia opieki nad ciężko chorymi i umierającymi w tamtym okresie. Praca odsłania realia spontanicznego zrywu ludzi wrażliwych, borykających się z problemami, wykraczającymi niejednokrotnie poza ludzką wytrzymałość. Wszelkie inicjatywy utrudniała restrykcyjna polityka zaborcy, brak środków finansowych, codzienna walka z głodem. Wszelka działalność o znamionach konspiracji, wymuszała ścisłą współpracę i wymagała sporej odwagi. Tłem tych działań był więc szczególnie trudny dla społeczeństwa Warszawy okres, któremu na imię była wszechogarniająca bieda a wraz z nią różne patologie społeczne. Praca ukazuje problem niesienia podstawowej pomocy chorym, zarówno z punktu widzenia konkretnej osoby, jak i szpitali. Przedstawia wysiłki lekarzy, literatów, społeczników, filantropów by podźwignąć z zapaści najbiedniejsze warstwy społeczeństwa, zapewnić im niezbędne minimum do przeżycia. Można więc przyjąć, że dzisiejsza opieka hospicyjna zanim przyjęła odpowiedni standard, okupiona była poświęceniem altruistów oraz cierpieniem chorych. Leki tego okresu nie likwidowały bólu w pożądanym zakresie. Ponadto uważano w duchu wiary katolickiej, że cierpienie „nie idzie na marne”, bo stanowi wartość jako odkupienie za grzechy. Stąd mogło stanowić pocieszenie dla chorego, który w swym bólu był bliżej Boga, miał swój udział w Bożej męce. Tym samym dar ostatniego namaszczenia uważano za najcenniejszy, za przepustkę do lepszego świata. Poglądowi temu przeciwstawiano prawo człowieka do uśmierzania cierpienia, jako czynnika szkodliwego, nieprzydatnego do niczego. Podejmowano liczne próby walki z bólem, prowadząc doświadczenia na pacjentach. Praca ukazując problemy społeczne drugiej połowy XIX w. przedstawia ważne postacie tego okresu, ich bogate osobowości, poglądy, dokonania, wrażliwość na krzywdę, ale i na piękno. Przy okazji zgłębiania wiodącego problemu, tworzenia się zalążków opieki hospicyjnej, ukazuje (jak to w życiu) - dobro i zło: egocentryzm i bezduszność warstw uprzywilejowanych, a tuż obok ludzi przepełnionych szczytnymi ideałami i siostry, zapracowane, służące pomocą, które warto bliżej poznać.

Luigi Dei jest rektorem Uniwersytetu Florenckiego, profesorem zwyczajnym chemii i znanym na całym świecie naukowcem w dziedzinie chemii materiałów. Ma na swoim koncie wiele publikacji naukowych w międzynarodowych czasopismach. Oprócz działalności badawczej jest też zaangażowany w popularyzację nauki. Dei pisze również książki z gatunku, który sam stworzył i nazwał „naukowym fantasy” (science fantasy). Sięgając po elementy fantastyczne i odwołując się do wyobraźni, jego dzieła przekazują czytelnikowi prawdziwą wiedzę naukową. Dei jest też aktywny w mediach społecznościowych, które uważa za istotne narzędzie do przekazywania treści związanych z kulturą i nauką. Co więcej, stworzył wiele conference presentations przedstawień konferencyjnych na temat nauki i muzyki, a także, zainspirowany przez Primo Leviego, napisał scholarly-ciyilian drama. Niedawno wydał drugi tom swojego dziennika Diario social di un Rettore. La chimica nel paese di Facebook, w którym zawarł swoje rozważania na temat pojęcia uniwersytetu. Siła ducha Marii, owa wytrwałość i niezłomność dochodzą w niej do głosu. Dwudziestego piątego października 1888 roku pisze w liście do przyjaciółki Kazimiery Przyborowskiej: „Przeszłam bardzo ciężkie dni i jeżeli mi co pamięć ich osładza, to tylko to, że bądź co bądź, wyszłam z tego wszystkiego uczciwie i z podniesioną głową”. W innym miejscu wyznaje z jeszcze większą siłą: „Zasada numer jeden: nigdy nie dać się podporządkować ludziom lub sytuacjom”. Fragment książki

Cóż za barwny i bogaty żywot! Historia prawdziwego romantyka, jakim był Harro Harring (1798–1870). Duńczyk z urodzenia, niemieckojęzyczny pisarz, z wyboru Polak, był zarówno niebywale popularnym w swej epoce poetą, jak i niepospolicie odważnym bojownikiem o wolność narodów, prześladowanym do końca swoich dni przez… carską policję. Mając niespełna 30 lat został ułanem, oficerem gwardii przybocznej wielkiego księcia Konstantego w Warszawie. W zamian za świetną służbę zaproponowano mu tam stanowisko… międzynarodowego szpiega carskiego na dworach europejskich. Kiedy oburzony odmówił, przedstawiono mu alternatywę: kazamaty na Syberii. Niewiele czekając czmychnął z Warszawy; ścigano go do granicy, a potem – niemal do końca życia. W każdym kraju, gdzie zjawiał się Harro Harring, ambasadorzy carscy żądali wydalenia go. Ich żądaniom czyniono (już wtedy…) zawsze zadość! Gdzież nie był ten poeta zawadiaka… Poza niemal całą Europą dotarł do Rio de Janeiro, do Ameryki Północnej, nawet do Australii. Często pod przybranymi nazwiskami. I zawsze walczył. Najpierw podwójnym orężem, czyli bronią i piórem; wielokroć raniony i kontuzjowany, przez 34 lata z kulą pistoletową w piersi, która ugrzęzła tam w wyniku pojedynku. Potem posługiwał się tylko piórem. Jego porywające wiersze uwielbiano na wszystkich kontynentach; wiele z nich poświęcił bohaterom Powstania Listopadowego i uciemiężonej Polsce. Zakochany w pięknej polskiej arystokratce, związał się na zawsze z jej ojczyzną i przybrał polskie nazwisko Kazimirowicz. Harro Harring najbardziej zasłynął oskarżycielskimi tekstami wobec rosyjskiego despotyzmu pt. Pamiętnik o Polsce pod rosyjskim panowaniem. Obnażył brutalność oraz cynizm carskiej władzy i ostrzegał przed nią, otwierając oczy wielu osobom w Europie i Ameryce. Kiedy na dodatek zdemaskował ważnego moskiewskiego szpiega na Zachodzie, barona von Schweizera, nie mógł już zaznać spokoju ze strony tajnych służb. Czując stałe niebezpieczeństwo, nigdy nie wychodził z domu bez pistoletu i sztyletu. Przepędzany, aresztowany, uwalniany w wyniku interwencji porządnych ludzi, trwał niezłomnie przy swoich ideałach. Bardzo płodny pisarz i publicysta, władający dziewięcioma językami. Opublikował ok. stu tomów swoich utworów, a mimo to żył nieraz w skrajnej nędzy, ratowany od śmierci głodowej przez przyjaciół. Uznawany za rewolucjonistę stał się jednak obiektem ostrej publicystycznej napaści Karola Marksa, ponieważ zwalczał rodzący się właśnie komunizm, który uważał za „bałamutny filozoficzny materializm i ateizm”. Ostatni tekst publicystyczny z 1869 roku poświęcił (po angielsku) swej przybranej ojczyźnie i zatytułował znamiennie Do wrogów Polski. Krystyna Szayna-Dec, posługując się znakomitą polszczyzną i opierając się tylko na faktach, napisała biografię, którą czyta się jak powieść awanturniczą. Nic dziwnego, taki bowiem był żywot tego wielkiego Polaka z wyboru.