Materiał jako wehikuł treści rytuału

“Nareszcie! Tym jednym słowem można najkrócej określić znaczenie edycji wspomnień Estery Racheli Kamińskiej. Nieliczni historycy teatru wiedzieli o ich istnieniu, ale dotarcie do nich nie było sprawą prostą (…). Mimo legendarnej sławy i powszechnego uznania, nigdy jednak nie ukazały się w formie książkowej” – tak prof. Janusz Degler określił w recenzji sensacyjność publikacji piątego tomu serii Żydzi. Polska. Autobiografia.
Memuary Kamińskiej zostały opublikowane w latach 1926–1927 na łamach warszawskiego dziennika jidysz „Der Moment”. Ramy chronologiczne wspomnień tworzą lata 1870–1897. Stanowią one niezwykle cenny dokument przedstawiający narodziny profesjonalnego teatru żydowskiego. W książce ukazane zostały przede wszystkim perypetie wędrownej trupy teatralnej, odwiedzającej miasta i miasteczka obecnej Polski. Wspomnienia dostarczają też cennych informacji na temat nieznanych faktów z początkowego okresu życia i kariery aktorki. Nosząc cechy autobiografii, wprowadzają w świat uczuć, przeżyć i dylematów kobiety z generacji „pionierek” na scenie jidysz. Przedstawiają upośledzenie społeczne i edukacyjne ubogich żydowskich dziewcząt. Ponadto pokazują na konkretnym przykładzie przebieg modernizacji młodych kobiet żydowskich. Umożliwiają wgląd w proces kształtowania się poczucia tożsamości litewskiej Żydówki, poddanej rosyjskiego cara, rodzinnie związanej z Warszawą. Wspomnienia te stanowią dokument przydatny do badania kontaktów kulturowych białorusko-rosyjsko-polsko-żydowskich i prawosławno-żydowskich oraz macierzyństwa w życiu i na scenie. Ukazują wpływ polityki na kulturę i sztukę „podporządkowaną” przez pryzmat sytuacji żydowskiej aktorki w Cesarstwie Rosyjskim w okresie zakazu teatru jidysz (1883–1905).
We wstępie do tomu Mirosława Bułat tworzy szerokie tło historyczne i biograficzne oraz warunki polityczne, społeczne, kulturowe i środowiskowe działalności pierwszych żydowskich trup teatralnych.
W serii ukazały się:
Moje wspomnienia, TOM I, Jacheskiel Kotik Moje wspomnienia, TOM II, Jacheskiel Kotik Obrazki z moich lat chłopięcych, Ludwig Kalisch Najstarsze pamiętniki Żydów krakowskich. Zwój pana Meira. Zwój nienawiści, Meir ben Jechiel Kadosz z Brodu, Jom Tow Lipmann Heller

Publikacja stanowi zbiór pism teatralnych Łesia Kurbasa — wybitnego ukraińskiego reformatora i twórcy teatru, aktora i reżysera, założyciela trzech teatrów: Młodego Teatru, Kyjdramte i Berezilu. Teksty źródłowe w większości stanowią stenogramy z posiedzeń sztabu reżyserskiego, wykładów o reżyserii i praktyce scenicznej, jak również artykuły publikowane przez Kurbasa w gazetach oraz teksty jego współautorstwa, a także zredagowane relacje osób trzecich. Zostały one ułożone według dominującego tematu, tak by ułatwić polskiemu czytelnikowi poruszanie się po arcybogatej, ale również arcytrudnej, spuściźnie Łesia Kurbasa. Teksty źródłowe są opatrzone przypisami i poprzedzone wstępem autorstwa Anny Korzeniowskiej-Bihun.

Edycja Pism teatralnych Łesia Kurbasa jest książką niezwykłą z dwóch powodów. Po pierwsze opowiada o dziele, które w polskim kręgu kulturowym jest mało znane. Po drugie jest to fascynująca opowieść o procesie twórczym: polska edycja opiera się bowiem nie na zamkniętym, zbadanym i kanonicznym dziele, lecz na dorobku rozproszonym, interpretacjach niedomkniętych. Warto zauważyć, że język Kurbasa nie jest językiem jasnym, a poszczególne wywody cechuje nie zawsze przejrzysta wewnętrzna struktura i logika. Zważywszy na to, że niektóre fragmenty jego dzieła nie są klarowne, przygotowanie polskiej edycji, przedzieranie się przez gąszcz źródeł oraz tworzonej na użytek wewnętrzny terminologii musiało być żmudną pracą. […] Materiał źródłowy przysparza bowiem problemów kilku rodzajów — translatologicznych (zrozumienie i przetłumaczenie nie zawsze zrozumiałych pojęć i terminów, którymi posługiwał się artysta), edytorskich (ustalenie tekstów źródłowych, na które w czasie swych wykładów powoływał się reżyser) oraz erudycyjnych (zidentyfikowanie osób, o których wspominał). […] Redaktorka definiuje status tekstu, osadzając go w tradycji polskich edycji teatrologicznych, oprowadzając czytelnika po zestawie materiałów źródłowych. Cały aparat edytorski, w tym starannie opracowany indeks osobowy, nie tylko ułatwia orientację w tomie i poruszanie się po bogatej spuściźnie Łesia Kurbasa, lecz świadczy też o uwzględnieniu interesów polskiego odbiorcy mniej obeznanego z historią teatru ukraińskiego.

Z recenzji dr hab. Iriny Lappo

Publikacja ukazuje się w ramach serii Odzyskana awangarda, i jest finansowana w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą "Narodowy Program Rozwoju Humanistyki".

Oto oficjalna, najpełniejsza, rzęsista, absolutnie-odmienna-od-czegokolwiek-dotąd autobiografia Pythonów.

Ponad czterdzieści lat temu pięciu Brytyjczyków – plus jeden kuriozalny Amerykanin – zmieniło zasady komedii telewizyjnej. Pewnego późnego wieczoru w 1969 roku LATAJĄCY CYRK MONTY PYTHONA, nieprzewidywalny, niespodziewany półgodzinny program, wypełniony skeczami, bredniami i filmami animowanymi, zadebiutował na antenie BBC. Od tego momentu świat już nie był taki jak przedtem. Skromne początki wykreowały w efekcie najbardziej znaczący nurt współczesnego kabaretu.

MONTY PYTHON autobiografia według MONTY PYTHONA to wyjątkowa okazja, by z nadzwyczajnej perspektywy spojrzeć na – być może – najważniejszą trupę komediową naszych czasów. To także 400 stron zdjęć pochodzących w dużej mierze z prywatnych archiwów i opublikowanych po raz pierwszy w tej oto książce.

Główna wartość książki leży nie tyle w oryginalności stawianych tez, ile w prezentacji nieznanych faktów i ich powiązań, w rysowaniu zapoznanego pejzażu kulturowego, którego obecność była niezwykłe ważna także dla polskiego teatru XX wieku. [...] Jest to bardzo cenna publikacja. Autorka opisuje zarówno twórczość pierwszorzędnych postaci dwudziestowiecznego teatru, wciąż słabo u nas znanych (Reinhardt Schlemmer), jak i proponuje nowe spojrzenie na zjawiska i osoby prezentowane u nas wielokrotnie (Brecht, Turrini). Ponadto ukazuje mało dotąd poznane wątki polsko-niemieckie – wczesne role Poli Negri, niemieckie interakcje Leona Schillera czy Ryszarda Ordyńskiego.
Prof. dr hab. Tomasz Kubikowski
Książka składa się z trzech logicznie skomponowanych części. Pierwsza dotyczy aktywności Maxa Reinhardta jako wybitnego artysty i skutecznego menedżera. W zakres tego kręgu tematycznego wchodzą wyjątkowo cenne artykuły dotyczące kontekstów polskich. […] Drugi korpus tekstów składa się z dogłębnych analiz twórczości Oskara Schlemmera połączonych z doskonałymi opisami rekreacji Baletu triadycznego i Tańców Bauhausu. Trzecia część ma charakter „eklektyczny” (Piscator, Wolf, Brecht, Bausch, Jonke, Turrini, Nestroy). [...] Atrakcyjność publikacji wynika z nowego naświetlenia wielu aspektów historii teatru niemieckojęzycznego oraz wprowadzenia do polskiego dyskursu naukowego działalności artystycznej takich twórców, jak Reinhardt Schlemmer czy Gert Jonke.
Dr hab. Marek Podlasiak, prof. UMK

Przedstawione badania zapełniają ważną lukę w polskich studiach nad recepcją teatru weneckiego komediopisarza w naszym kraju. Istotnym atutem książki jest niezwykle trafnie wybrany tekst, a przede wszystkim korpus jego polskich przekładów powstałych na przestrzeni długiego okresu, od lat 20. XX wieku aż po dziś dzień. Autorka wiedzie czytelników w sposób bardzo uporządkowany poprzez meandry teorii przekładu, prezentuje dość specyficzną historię włoskiego teatru zawodowego, a także najważniejsze sceniczne realizacje komedii Goldoniego (w tym przede wszystkim Maxa Reinhardta oraz Giorgia Strehlera). Trzeba podkreślić niezwykłą umiejętność Badaczki do klarownego wywodu, a także – w mojej ocenie bardzo przydatnego zważywszy na złożoność wielu poruszanych kwestii – funkcjonalnego, co nie znaczy upraszczającego, podejścia w omawianiu zagadnień teoretycznych czy teatrologicznych. Powiedzmy sobie szczerze, można by napisać odrębne rozprawy na temat przekładu utworu dramatycznego czy też konwencji komedii dell'arte, Autorka zaś w sposób bardzo kompetentny kreśli niezbędne tło dla swoich badań nad polską recepcją najczęściej w Polsce granej sztuki Goldoniego.
Jolanta Dygul

Monografia Justyny Budzik wprowadza do historii sztuki (nie tylko polskiej) postać nietuzinkową, wyraźnie niedocenioną, skromnie pozostającą poza modnymi nurtami współczesności. Twórczość Elżbiety Wittlin Lipton jest przykładem oddziaływania inspiracji wielokulturowych, interdyscyplinarnych, wyjątkowo złożonych i jednocześnie gotowych do nieustannego dialogu. Dzięki temu dzieła artystki stają się uniwersalne, inspirujące i poruszają wyobraźnię. […] Analizy i interpretacje projektów są najlepszą częścią całej monografii. Celne, znakomicie napisane, osadzone w kontekście historii sztuki i dziejów wielu krajów, zdradzają znakomitą wiedzę i erudycję Autorki, a także jej szczególną wrażliwość wizualną i plastyczną. Badaczka świetnie radzi sobie z analizą dzieł plastycznych i potrafi wydobyć z nich niezwykle interesujące i cenne znaczenia. Książka Justyny Budzik W teatrze świata. Ojczyzny artystyczne Elżbiety Wittlin Lipton to praca wartościowa, która w sposób oryginalny, twórczy i kompetentny poszerza naukowy opis ważnego problemu badawczego.
Z recenzji prof. dr. hab. Janusza Pasterskiego, Uniwersytet Rzeszowski
Justyna Budzik – doktor literaturoznawstwa, adiunkt w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ. Prowadzi wykłady z polskiej literatury emigracyjnej i literatury wielokulturowej w Ameryce Północnej. Autorka monografii Zadomowieni i wyobcowani – o sytuacji pisarzy polskich w Kanadzie. Interesuje się polską literaturą i sztuką emigracyjną XX i XXI wieku. Szkice krytycznoliterackie publikowała m.in. w „Kontekstach Kultury”, „Tyglu Kultury”, „Stronach”, „Frazie”, „Akcencie” i „The Polish Review”.