Metodologia pomiaru funkcjonowania sieci administracji publicznej

Przedmiotem analizy monografii są szczegółowe rozwiązania prawne zawarte w ustawach ustrojowych regulujących problematykę samorządu terytorialnego w świetle postanowień Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego (EKSL) oraz Konstytucji RP. Obszerne egzegezy tekstów prawnych prowadzą do wniosku, że chociaż same postanowienia Konstytucji RP są w zasadzie zgodne z postanowieniami EKSL – z wyjątkiem realizacji zasady proporcjonalności, która w dużej liczbie ustaw ustrojowych jest traktowana po macoszemu, a jej stosowanie bywa iluzoryczne zwłaszcza w kontekście instrumentów nadzorczych – to rozwiązania przyjęte w ustawach ustrojowych w wielu wypadkach nie spełniają kryteriów wskazanych w EKSL. Przyjmowane w pośpiechu i, zdaje się, bez głębszej refleksji kolejne zmiany ustawodawcze wskazują, że polski system nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego jest daleki od doskonałości

Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej to organizacja, która od początku przywrócenia samorządu w Polsce wspiera szeroko pojęte procesy decentralizacji. Fundacja i ludzie z nią związani opublikowali wiele znaczących raportów, monografii naukowych i ekspertyz, które często stanowiły podstawę do dyskusji o kierunkach rozwoju samorządu w Polsce. […] O wyjątkowym charakterze niniejszej publikacji decyduje zespół autorów: reprezentują oni różne dyscypliny i wszyscy mają ugruntowaną pozycję w środowisku naukowym i eksperckim zajmującym się władzą lokalną i regionalną. To uczeni, którzy przez cały okres funkcjonowania samorządu podejmowali problematykę władzy lokalnej w Polsce. Dla nich samorząd jest wielkim osiągnięciem ustrojowym Polski.

Z recenzji dra hab. Arkadiusza Ptaka, prof. IRWiR PAN, Burmistrza Miasta i Gminy Pleszew



Autorzy w sposób niezwykle merytoryczny, z uwzględnieniem naukowych metod badawczych, podeszli do problemu zmian w samorządzie terytorialnym. Śmiało można stwierdzić, iż wykazali się solidnością, sumiennością oraz rzetelnością warsztatu naukowego i badawczego, a także poprawnością metodologiczną przeprowadzonych analiz.

Z recenzji dra hab. Grzegorza Krawca, prof. Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie



Kryzys, w którym znalazła się samorządność terytorialna w Polsce, bez wątpienia wymaga działań. Potrzebne są zmiany, które odwrócą negatywne tendencje oraz wskrzeszą ład konstytucyjny w zakresie funkcjonowania samorządów terytorialnych – w tym rozwiązania i praktyki sprzyjające efektywnej decentralizacji władzy publicznej oraz funkcjonowaniu zasady pomocniczości.

Ze Wstępu dra Cezarego Trutkowskiego



Samorząd terytorialny jest koniecznym elementem struktury państwowej w zachodnioeuropejskim porządku publicznym. Europejskie wspólnoty terytorialne kierują się klasycznymi zasadami, które mówią, że wspólnoty samorządowe mają osobowość prawną, są właścicielami mienia komunalnego, dysponują odrębnymi od budżetu państwa własnymi budżetami, samodzielnie kreują własne władze, a ich działalność kontrolowana jest przez odpowiednie agendy rządowe wyłącznie pod kątem zgodności z prawem. […] Zasady te są jednocześnie koniecznym instrumentarium, gwarantującym wspólnotom realną samodzielność […] składają się na paradygmat ustrojowy, który w najbardziej ogólny sposób mówi, że […] to, co ma wymiar lokalny (regionalny), zależy w zasadzie od decyzji podejmowanych lokalnie (regionalnie), a możliwość i zakres ingerencji centrum w lokalność (regionalność) jest limitowana prawem.

Z rozdziału autorstwa Jerzego Stępnia


Autorzy: Jerzy Bartkowski, Barbara Gąciarz, Grzegorz Gorzelak, Paweł Grzybowski, Hubert Izdebski, Tadeusz Markowski, Andrzej Piasecki, Marzanna Poniatowicz, Jacek Raciborski, Jerzy Regulski, Jerzy Stępień, Paweł Swianiewicz, Marek Szczepański, Anna Śliz, Cezary Trutkowski, Aldona Wiktorska-Święcka, Eugeniusz Wojciechowski, Krystian Ziemski

Autor skoncentrował swoją uwagę na relacjach między aktywnością administracji samorządowej, widzianej w perspektywie submiejskiej, metropolitalnej/aglomeracyjnej, państwowej i transnarodowej, a procesami urban governance z udziałem mieszkańców. (…)

Interesująca jest twórcza próba nawiązania do koncepcji przeskalowania państwa Neila Brennera w odniesieniu do aktywności miejskiej administracji samorządowej polskich miast wojewódzkich (…).

Walorem pracy jest przedstawienie „pozamiejskiej” interpretacji mechanizmów zaangażowania mieszkańców w lokalny proces decyzyjny w kontekście zadania wzmocnienia pozycji wspólnot samorządowych w strukturze państwa. (…)

Jest to opracowanie dojrzałe metodologicznie i ważne w zakresie poczynionych ustaleń badawczych.

prof. dr hab. Grzegorz Rydlewski, Uniwersytet Warszawski



W dorobku piśmienniczym polskiej politologii jest niewiele prac podejmujących problematykę przeskalowania urban governance (…). Ksiażkę Kamila Glinki należy więc przyjąć z zainteresowaniem, tym bardziej że sposób konceptualizacji poszczególnych zagadnień jest nowoczesny i oparty na właściwych założeniach metodologicznych.

Publikacja wpisuje się w coraz częściej podnoszone ostatnio postulaty upolitycznienia miast i próby odpowiedzi na pytania o miejsce miast we współczesnej przestrzeni politycznej. Książka może zainteresować zarówno badaczy (teoretyków), jak i praktyków. Szczególnie przydatna może być dla samorządowców, polityków miejskich, przedstawicieli organizacji trzeciego sektora, urzędników zaangażowanych w codzienne działania związane z przeskalowaniem, podejmujących wysiłek programowania i wdrażania polityk sektorowych.

prof. dr. hab. Wojciech Sokół, Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej

Autorka podejmuje problematykę roli sołtysów i sołtysek we współczesnych środowiskach wiejskich. Książka zawiera analizę mechanizmów obejmowania tej funkcji, działań i sieci współpracy sołtysów i sołtysek oraz oczekiwań społecznych wysuwanych wobec nich przez innych aktorów lokalnych. Kim są współczesne sołtyski i sołtysi i jakie przyjmują strategie działania? Jakie są przyczyny i konsekwencje wyraźnego wzrostu liczby kobiet wśród ogółu sołtysów w Polsce w ostatnich dekadach?
Książka została oparta na różnorodnym, jakościowym i ilościowym materiale empirycznym, zebranym przez Autorkę. Teorie kapitału społecznego i rekrutacji politycznej stanowią ramy prezentowanych tu analiz szeroko ujętych procesów przemian, jakim podlegają wzory współpracy oraz role społeczne kobiet i mężczyzn w polskich środowiskach wiejskich.

Książka zapełnia istotną lukę w wiedzy o polskiej wsi, o społeczeństwie obywatelskim w Polsce i samorządności lokalnej na tym szczeblu.
dr hab. Jerzy Bartkowski, prof. UW

Zwracam uwagę na benedyktyński wkład pracy autorki w zgromadzenie tak bogatego i różnorodnego materiału empirycznego.
prof. zw. dr hab. Janina Sawicka

Polską administrację usprawniano walcząc. Zmagania były częste, nierówne, a „przeciwnicy” – wewnętrzni i zewnętrzni – zróżnicowani: oporni decydenci, przeciwne zmianom i wpływowe lobby zachowawcze, niewykwalifikowani urzędnicy, trudności techniczne i aprowizacyjne, wreszcie – sytuacja ekonomiczna oraz polityczna. Od początku istnienia XX-wiecznej państwowości polskiej istniało jednak przeświadczenie o konieczności zmodernizowania aparatu publicznego. Zadanie to poruczono w dużej mierze specjalnie powołanym ciałom kolegialnym zwanym komisjami dla usprawnienia administracji, których w latach 1918–1956 funkcjonowało aż czternaście. Każdemu z nich poświęcono oddzielny podrozdział, w którym przeanalizowano okoliczności powołania, podstawy prawne, składy osobowe oraz działalność. Najważniejszym jednak efektem analizy było wyodrębnienie tych aspektów prac, które dały się wpisać w ramy zarządzania dokumentacją: opracowanie normatywów kancelaryjno-archiwalnych, instrukcji dla referentów, zaproponowanie rozwiązań z zakresu architektury i wyposażenia wnętrz oraz metod pracy biurowej. Uchwycono ponadto obraz wyjściowy dla późniejszych reform – funkcjonowanie kancelarii różnych szczebli po odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz po 1945 r., a także zweryfikowano wdrażanie komisyjnie wypracowanych rozwiązań i ustalono swoisty „bilans zamknięcia” dla biurowości po wygaszeniu działań kolegiów. Osobny rozdział poświęcono komisjom zagranicznym– amerykańskim, brytyjskim, francuskim, austriackim, belgijskim, niemieckim oraz włoskim.

Praca doktorska, która była podstawą do napisania tej książki, została wyróżniona w XIV edycji konkursu im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na „Najlepszy Debiut Historyczny Roku w zakresie historii najnowszej” za rok 2021.

Ze względu na kompleksowy sposób podejścia do tematyki oraz wagę dobrze skonstruowanych badań empirycznych, książka jest ważnym głosem w dyskusji naukowej dotyczącej wielkości jednostek podziału terytorialnego. Z pewnością jest też najbardziej wszechstronnym opracowaniem, jakie ukazało się na ten temat w języku polskim. Stanowi kompendium wiedzy, które zapewne stanie się punktem odniesienia, czyli swoistą klasyką gatunku dla badaczy zajmujących się tytułowym zagadnieniem. Z uwagi na swoje walory aplikacyjne ma również szansę kształtować dyskusję nad kierunkami reform terytorialnych nie tylko na poziomie naukowym, ale także i w sferze praktycznej.
Układ książki sprzyja klarowności prowadzonych wywodów. Pomimo poruszania skomplikowanych i wielowątkowych w swym charakterze zagadnień, książkę czyta się bardzo dobrze, nie gubiąc się w jej narracji.
Autorzy unikają też utartych, uproszczonych wniosków, m.in. do „popularnych wierzeń” związanych z kierunkami reform terytorialnych należy powszechne przekonanie, że konsolidacja może przynieść jedynie korzyści. Prezentowana książka wyraźnie zwraca uwagę, że rzeczywistość jest o wiele bardziej skomplikowana.
dr hab. Marian Kachniarz, prof. nadzw. UE (Wrocław)

Autorzy są badaczami z Zakładu Rozwoju i Polityki Lokalnej Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.

Paweł Swianiewicz – profesor nauk ekonomicznych, kierownik projektu. Od prawie 30 lat zajmuje się badaniem samorządów lokalnych w Polsce, a także badaniami porównawczymi systemów samorządowych w Europie. W kręgu jego zainteresowań znajdują się m.in. procesy decentralizacji, polityka lokalna i organizacja terytorialna kraju. W latach 2005–2010 był przewodniczącym zarządu European Urban Research Association.
Adam Gendźwiłł – doktor socjologii, adiunkt. Specjalizuje się w badaniach demokracji lokalnej, polityki samorządowej, partii politycznych i systemów wyborczych, a także w metodologii badań społecznych. Ekspert Fundacji Batorego, stypendysta Fulbrighta i Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Laureat Nagród Naukowych „Polityki” 2016.
Julita Łukomska – doktor nauk o Ziemi, magister ekonomii, adiunkt. Jej zainteresowania ogniskują się wokół zagadnień rozwoju lokalnego i regionalnego, w szczególności w kontekście finansów lokalnych, a także wykorzystania metod ilościowych w naukach społecznych.

Anna Kurniewicz – magister gospodarki przestrzennej, doktorantka. Bada ścieżki rozwoju miast, zwracając szczególną uwagę na wpływ podziału terytorialnego na sytuację lokalną.