Miasto Przestrzeń Tożsamość Studium trzech miast Gdańsk, Gliwice, Wrocław

„Przedstawiamy tom 8. „Górnośląskich Studiów Socjologicznych. Seria Nowa”, przygotowany przez prof. Andrzeja Niesporka z Instytutu Socjologii Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Każdy tom naszego czasopisma ma swoją specyfikę tematyczną nakreśloną przez redaktora naukowego. Andrzej Niesporek zaprosił Autorów reprezentujących różne kierunki zainteresowań badawczych, akcentujących jednakże teoretyczny i teoretyzujący wymiar podejmowanych przez siebie analiz.
Spektrum publikowanych zagadnień jest szerokie: od prowadzonych przez Marię Banaś poszukiwań literackich śladów w socjologii (pomiędzy Królową śniegu a Don Kichotem) po „współuzależnienie jako rodzaj funkcjonowania”, analizowanego w perspektywach teorii socjopsychomedycznych (artykuł Rajmunda Morawskiego); od refleksji skupionych wokół kategorii utopii jako narzędzia teorii społecznej (Waldemar Czajkowski) po socjologię historyczną Raymunda Arona (Marcin Gacek); od sporów wokół konfliktu i teorii konfliktu (Anna Adamus-Matuszyńska) po socjologiczną analizę dyskursu wolności i bezpieczeństwa w kontekście liberalizmu i biopolityki (Piotr Kępski).
Otwiera tom „Górnośląskich Studiów Socjologicznych” artykuł Pawła Ćwikły, noszący znamienny tytuł: O wyższości socjologicznej teorii nad materią, podejmujący między innymi pytanie o to, „czy zagadnienie teorii w naukach społecznych odnosi się do jej praktycznej funkcjonalności, prawdziwie służącej rozumieniu społecznego świata, czy też część racji należałoby przyznać sceptykom, szepczącym, że tego rodzaju uprawianie nauki (gdzie fakty zmieniają swe znaczenie w zależności od przyjętej uprzednio teorii) służy przede wszystkim uzasadnianiu tychże teorii, które — choć kiedyś może odkrywcze — dziś stają się głównie narzędziem służącym podnoszeniu nieoryginalnych spostrzeżeń do rangi twierdzeń naukowych. Tego rodzaju wątpliwości prowadzą nieuchronnie do rozważań nad teorią teorii, czyli ponownie odsyłają do początków formowania się refleksji nad sposobami przyglądania się społecznemu światu i jego rozumienia”.
Maciej Witkowski podejmuje analizę psychoterapeutycznych inspiracji we współczesnej antropologii refleksyjnej, wskazując między innymi deficyty spójnego języka teoretycznego czy jasnej strategii tworzenia antropologicznej narracji: „Hasłem teoretycznego rozwoju metodologii refleksyjnej może stać się dążenie do stworzenia kanonów podwójnie gęstego opisu”. Łukasz Trembaczowski w dość enigmatycznie zatytułowanym artykule Upadek. Analiza problemu specyficznie (nie)obecnego w teorii socjologicznej omawia teorię załamania i upadku cywilizacji w ujęciu Arnolda Toynbeego, koncepcję upadku Zachodu Oswalda Spenglera wraz z jej polskim odpowiednikiem zaproponowanym przez Floriana Znanieckiego, dołączając do swoich studiów teorię upadku społecznego, jaką przedstawili Joseph Tainter oraz Jareda Diamond. Autor stawia tezę, że w socjologii brakuje pojęcia upadku społecznego stawianego explicite, dobrze zdefiniowanego i poddającego się operacjonalizacji. Monika Żak przedmiotem swojego artykuły czyni odwieczny problem pogodzenia pracowniczych i rodzinnych ról społecznych ujmowany w świetle koncepcji work-life balance.
Obok artykułów o wyraźnych odniesieniach teoretycznych zamieszczone są także dwie prace studyjne. Anna Muś i Anna Depta przedstawiają wyniki badań empirycznych na temat partycypacji studentów Uniwersytetu Śląskiego w życiu akademickim, a Agnieszka Rychłowska-Niesporek analizuje obecne w dyskursie nauk społecznych dyskusje wokół kategorii „singiel”.
Podobnie jak w poprzednich tomach zamieszczamy także recenzje książek socjologicznych, w tym książki przygotowanej pod redakcją Marka S. Szczepańskiego i Anny Śliz Współczesne teorie społeczne. W kręgu ujęć paradygmatycznych. Przedstawiamy również najnowsze osiągnięcia naukowe Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego, udokumentowane w tekście Roberta Pyki.
Wyrażamy nadzieję, że prezentowany tom „Górnośląskich Studiów Socjologicznych” znajdzie zainteresowanie w kręgach czytelników także spoza grona środowiska socjologicznego. Refleksje teoretyczne i teoretyzujące podejmowane przez socjologów są bowiem zawsze zaczynem pomnażającym zasoby wiedzy o procesach stawania się świata społecznego, ich uwarunkowaniach i następstwach, o roli jednostki w budowaniu społecznych struktur i znaczeniu społeczeństwa w konstruowaniu kapitału kulturowego człowieka jako podmiotu społecznego życia. Lektura przedstawionych tekstów, sięgających różnych dawnych i współczesnych orientacji teoretycznych, może stać się inspiracją do pełniejszego, może bardziej trafnego rozumienia i tłumaczenia szybko zmieniającego się społeczeństwa.” (Wstęp, Wojciech Świątkiewicz)

W książce przedstawiono najważniejsze pojęcia oraz kluczowe teorie pomocne w zrozumieniu fenomenu zjawiska migracji. Szczególną uwagę poświęcono tematom takim jak: napływ do Polski różnych grup cudzoziemców, integracja migrantów, polityka migracyjna, rola mediów w dyskursie o migracjach, różne rodzaje migracji (uchodźcze, przymusowe, pracownicze, specjalistów, wewnętrzne, wymuszone zmianami środowiskowymi), wyjątkowo ważnym w kontekście Polski jako kraju, który jednocześnie jest państwem emigracji oraz krajem docelowym dla migrantów.

Publikacja stanowi przystępne źródło informacji dla wszystkich zainteresowanych rzetelnym kompendium wiedzy na temat współczesnych migracji jako złożonym procesie społecznym o rosnącej skali i dynamice.

******

Thirty Lectures on Migration

The book presents the most important notions and key theories which help understand the phenomenon of migration. Particular attention was paid to topics such as: the influx of various groups of foreigners into Poland, the integration of migrants, migration policy, the role of media in the discourse on migrations, different types of migration (refugee, forced, labour, high-skilled labour migration, internal, climate), which are of special importance in Poland as a country of emigration and immigration.

Czy myślące maszyny pojawią się w nieodległej przyszłości? A może już są wśród nas? Czy sztuczna inteligencja stanie się naszym sprzymierzeńcem, czy będzie stanowiła zagrożenie dla ludzkości? Czy powierzymy jej zarządzanie ważnymi sferami naszego życia? Czy myślącej maszynie przysługują prawa obywatelskie? Czy może odczuwać emocje? Czy przewyższy nas sprawnością myślenia?

A ty, co sądzisz o myślących maszynach?

Na pytanie zawarte w tytule tej książki odpowiedziało prawie 200 osób – wybitni psychologowie, filozofowie, fizycy, antropolodzy, eksperci w zakresie technologii, artyści. Ich wypowiedzi, uwzględniające perspektywy wielu dziedzin nauki, rozmaite punkty widzenia, akcentujące najróżniejsze aspekty tego problemu, często przewrotne i zaskakujące, składają się na barwną wizję wspólnej przyszłości ludzi i maszyn.

Problem główny niniejszej monografii stanowi określenie poziomu wyuczonej bezradności u młodzieży licealnej, a problemy szczegółowe dotyczą stylu wyjaśniania zdarzeń (optymistycznego vs pesymistycznego, czyli sprzyjającego bezradności, zagrożeniu nią bądź wprost przeciwnie – chroniącego przed bezradnością), bezradności intelektualnej, objawów depresji, korelacji stylu wyjaśniania i bezradności intelektualnej z podatnością na objawy depresyjne oraz korelacji stylu wyjaśniania, a także bezradności intelektualnej z osiągnięciami szkolnymi (ocenami z głównych przedmiotów i średnią ocen). Do ustalenia poziomu różnorodnych zmiennych, ważnych dla tej pracy, zastosowano badania ilościowe – skale psychologiczne oraz kwestionariusz ankiety, a także badanie jakościowe – wywiad w grupach fokusowych. (Fragment Wstępu)

W monografii dokonano próby ukazania różnic – na podstawie badań zrealizowanych w Rudzie Śląskiej – pomiędzy oczekiwaniami osób bezrobotnych z pokoleń Baby Boomers (urodzeni przed 1965 rokiem) i Z (urodzeni po 1989 roku) wobec pracodawców. Odniesiono się również do kwestii związanych z problemami aktywizacji zawodowej bezrobotnych należących do tych dwóch kohort wiekowych. Badania empiryczne, przeprowadzone na reprezentatywnych próbach młodszych i starszych osób bezrobotnych, pozwoliły na sformułowanie szeregu rekomendacji dotyczących podejmowania działań z zakresu aktywizacji społeczno-zawodowej osób pozostających bez pracy oraz na rzecz efektywniejszego wykorzystania ich potencjału przez pracodawców.

Michał Jan Lutostański – socjolog, doktor nauk społecznych i absolwent Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Jego działalność naukowa skupia się na młodzieży oraz muzyce. Pracownik instytutu badawczego TNS Polska, gdzie zajmuje się ilościowymi badaniami konsumenckimi. Członek Polskiego Towarzystwa Badaczy Rynku i Opinii. Autor wielu publikacji oraz wystąpień konferencyjnych. Zdobywca I miejsca w Konkursie o Nagrodę Publiczności na Najlepsze Wystąpienie podczas XIV Kongresu Badaczy Rynku i Opinii 2013 r.
Punk’s not dead. Stare hasło, które pamiętam z koncertów sprzed trzydziestu lat, powraca echem, gdy czytam książkę doktora Michała Jana Lutostańskiego. Przy czym zawołanie to odnosi się nie tylko do punk rocka, lecz także subkultur młodzieżowych jako takich.
Książka Lutostańskiego była dla mnie podróżą sentymentalną, przywołującą z pamięci to i owo. W kulturze, która zwykła traktować to, co zdarzyło się przed pięciu laty, jak zamierzchłą, paleolityczną niemal przeszłość, jest to cenne i znaczące. Po prostu.
Mariusz Czubaj
profesor Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie

Brzydkie słowa, brudny dźwięk to efekt kilkuletnich prac empirycznych nad subkulturami młodzieżowymi w Polsce. Pierwsza jej część dotyczy przyjętego modelu komunikacyjnego między muzykami a słuchaczami w tychże grupach oraz zastosowanej triangulacji metodologicznej. Druga skupia się na nadawcach oraz analizie przekazu w piosenkach ośmiu zespołów. Trzecia zaś kładzie nacisk na słuchaczy w subkulturach z uwzględnieniem stworzenia modeli idealnych ich członków, a kończy się odtworzeniem modelu łączącego nadawców i odbiorców przekazu komunikacyjnego.
Książka ta ma na celu ukazanie kluczowej roli, jaką w subkulturach odgrywa muzyka; może zainteresować nie tylko socjologów, lecz także kulturoznawców, muzykologów czy medioznawców.