Miasto Zdrój Architektura i programowanie zmysłów

Książka Łukasza Drozdy to przewodnik po polskim nieładzie przestrzennym. Pomaga zrozumieć takie zjawiska jak fenomen grodzonych osiedli, pasteloza czy specustawa mieszkaniowa, określana już żartobliwie mianem „Lex Deweloper”.

Nieład przestrzenny, dzika reprywatyzacja, natłok reklam. Kolorystyka zabudowy wynikająca z aktualnych promocji w marketach budowlanych. Pogłębiająca się deregulacja urbanistyki. Ułatwienia dla deweloperów, brak planów miejscowych i ochrony przyrody. Wszystko to znajduje odzwierciedlenie w otaczającej nas przestrzeni.

27 marca 2018 roku przypada 15. rocznica uchwalenia ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Niemal tyle samo czasu mija od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. 20 lat temu w życie weszła też reforma samorządu terytorialnego. XXI wiek stanowił więc dla polskiej urbanistyki nowe otwarcie, które zasługuje na pierwsze podsumowanie. Tym bardziej, że rodzi się już nowy model. Najnowsza propozycja legislacyjna została ochrzczona przez urbanistów i aktywistów mianem „Lex Deweloper”. Specustawa mieszkaniowa stwarza bowiem ryzyko pogłębienia chaosu w naszym otoczeniu, czego beneficjentami mają zostać – jak zwykle – deweloperzy i banki.

Z tej okazji nakładem wydawnictwa Bęc Zmiana ukazuje się nietypowy leksykon autorstwa Łukasza Drozdy, pokazujący osobliwości przestrzeni polskich miast. Przedstawia on blisko sto pięćdziesiąt zagadnień urbanistycznych – zarówno mniej, jak i bardziej oczywistych. Od szeroko omawianych grodzonych osiedli i pastelozy, po słabiej rozpoznane fenomeny urbanistyki łanowej, zasady dobrego sąsiedztwa czy „świętej przepustowości”. Dwa tysiące… to przewodnik po meandrach polskiej urbanistyki, zawiłego prawa, wszechobecnej rewitalizacji i kampanii przed wyborami samorządowymi. Tekstowi towarzyszą sugestywne fotokolaże autorstwa Karoliny Wojciechowskiej.

Treść programowe:
Miasto - podstawowe pojęcia. Podstawowe elementy kompozycji przestrzennej. Zasady kształtowania kompozycji formy urbanistycznej. Wnętrze - podstawowa jednostka kompozycji przestrzennej. Elementy kompozycji terenów zielonych w strukturze urbanistycznej. Warunki naturalne jako podstawa kompozycji miasta.
Ćwiczenia klauzurowe /rysunkowe/ - małe zadania projektowe dotyczące operowania elementami struktury przestrzennej miasta.

O tym, jak zmienić parking w miejski plac, o cieniu Stalina i kompleksie Pałacu, o projektach futurystycznych i o hybrydowym współzarządzaniu przestrzeniami publicznymi piszą i rozmawiają: Tomasz Fudala, Werner Huber, Grzegorz Mika, Michał Murawski, Ania Molenda i Cristina Ampatzidou, Artur Jerzy Filip, Marlena Happach, Magda Grabowska, Aleksandra Litorowicz, Bogna Świątkowska i Tim Tompkins.

„Zmiany systemowe zapoczątkowane w 1989 roku wraz z radykalnymi reformamigospodarczymi zbiegły się w czasie z załamywaniem się systemu planowania przestrzennego. Zachodziły szybciej niż decyzje administracyjne i procesy projektowe. Jednocześnie planowanie urbanistyczne stało się obiektem krytyki, jako zbędna spuścizna PRL-u. Dopiero pod koniec lat 90. powrócono do problemu uporządkowania placu Defilad, który zdążył przeobrazić się w wielkie targowisko – wyrodne dziecko nadwiślańskiego kapitalizmu”.
Grzegorz Mika, architekt, varsavianista

„Miejscem spotkań stały się centra handlowe. Zgodna z aspiracjami dominującymi po 1989 roku celebracja konsumpcji odwróciła uwagę od placów i parków, wyjaławiając przestrzeń publiczną z jej podstawowej funkcji – tego, żeby mieszkańcy mogli się spotkać w jakiejś sprawie lub bez sprawy, popatrzeć na siebie, po prostu pobyć razem bez przymusu wydawania pieniędzy. Plac Defilad, jeśli przyłożyć do niego Koolhaasowskie miary, wydaje się jedną z lepszych przestrzeni, jakie mamy w Warszawie. Ciągle kwestionowany, ciągle dyskutowany, ciągle wymyślany, nie podlega zamrożeniu w żadnej konkretnej realizacji, więc cały czas może stymulować dyskusję o tym, czym jest centralność w mieście, czym jest plac ze swoimi funkcjami, czego chcemy od przestrzeni publicznej. Tylko że, o czym Koolhaas nie pisze, ciężkawo się z tym żyje”.
Bogna Świątkowska, twórczyni Fundacji Nowej Kultury Bęc Zmiana

"Trudno sobie wyobrazić trudniejszy poligon niż plac Defilad, gdzie za parę lat wyrośnie budynek Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Jego lokalizacja okazała się ważną częścią naszej misji. Dziś, po wielu latach, jesteśmy bogatsi o różne doświadczenia, wyposażeni w o wiele lepsze narzędzia rozumienia miasta i jego mieszkańców. Chcemy, aby wybrzmiało jak najwięcej głosów, aby zostały one włączone w projektowanie tej przestrzeni, abyśmy wszyscy mieli poczucie, że nie straciliśmy ogromnej szansy, jaką jest zaprojektowanie funkcjonalnego, przyjaznego i związanego z resztą miasta centrum.
Joanna Mytkowska, dyrektor Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Współczesne spojrzenie na modernizm z punktu widzenia architektury krajobrazu, wzbogacone o ciekawy materiał ilustracyjny. Autorki opisują ten nurt na tle poglądów dzisiejszych jego odbiorców: teoretyków, twórców i studentów związanych z kształtowaniem przestrzeni, a także „konsumentów” modernistycznych miast, dzielnic i osiedli, wskazując na relatywną niejednoznaczność jego fenomenu. Podejmują też próbę odpowiedzi na pytanie o przyszłość modernizmu. Celem badań było wskazanie w kontekście współczesnego odbioru modernizmu tych jego idei, form i treści, które mogą być przydatne w optymalnym kształtowaniu przestrzeni między budynkami. W publikacji wykorzystano kompilację metod badawczych z dziedziny architektury krajobrazu, urbanistyki, psychologii środowiskowej, socjologii, sztuki oraz komunikacji społecznej i mediów.

******

Modernism Between Buildings

A contemporary look at modernism from the perspective of landscape architecture, superbly illustrated. The authors describe modernism considering its today’s viewers: theoreticians, architects and students who create space as well as the “consumers” of modernist cities, districts and housing estates, pointing at the relative ambiguity of the phenomenon. They also attempt to answer the question concerning the future of modernism. The aim of the conducted research was to show – in the context of contemporary reception of modernism – its ideas, forms and meaning which can be of use in creating the optimal space between buildings. The authors employed various research methods, used in landscape architecture, urbanism, environmental psychology, sociology, art, social communication and media.

Miasta – od tysięcy lat nie potrafimy wyobrazić sobie bez nich życia. Są odzwierciedleniem osiągnięć cywilizacyjnych. Zdarza nam się jednak, że na nie narzekamy, bo męczą nas tłok, spaliny i nieznośny hałas. Życie w aglomeracjach ma swoje wady i zalety, ale mimo wszystko są miasta, które uwielbiamy. Marzymy, żeby móc je poznać lub do nich wrócić. Książka Cuda Świata. Najpiękniejsze miasta prezentuje kilkadziesiąt metropolii z sześciu kontynentów. Wyjątkowym zdjęciom towarzyszy rys historyczny, ciekawostki oraz informacje o najbardziej urokliwych zakątkach danego miejsca.

Autorka konfrontuje podmiejskie przestrzenie rekreacyjne ze wzorcem miejskiej przestrzeni publicznej, opartym na trzech wartościach: różnorodności, dostępności dla wszystkich oraz publicznej kontroli. Podstawą konfrontacji są wyniki badań ankietowych, obserwacje zachowań użytkowników przestrzeni oraz analizy polityk przestrzennych wybranych gmin podwarszawskich. Wartość użytkowa przestrzeni rekreacyjnych oceniana jest przez pomiar ich prospołecznego charakteru. Badaniom towarzyszy refleksja nad społeczną koncepcją przestrzeni, współczesną teorią miejsca oraz przestrzeni publicznej. Zdaniem Autorki tworzenie suburbialnych przestrzeni rekreacji odpowiadających ich miejskiemu wzorcowi jest utrudnione (o ile w ogóle możliwe) ze względu na typowe dla polskich suburbiów niesprzyjające uwarunkowania przestrzenne, prawno-planistyczne, ale przede wszystkim społeczne.
Publikacja jest adresowana zarówno do środowisk akademickich, głównie geografów społecznych, socjologów, specjalistów od planowania przestrzennego, architektów i urbanistów, jak i praktyków: samorządowców i urbanistów pracujących nad kształtowaniem przestrzeni publicznych, a także do przedstawicieli społeczności lokalnych.