Michał Znaniecki Moje życie mój teatr

Autor analizuje antyczne, renesansowe oraz klasycystyczne działania widowiskowe oraz bada zależność między tymi działaniami a rozwojem nauk o człowieku. Prezentuje stosunek do ciała i jego funkcji w zachodniej myśli filozoficznej, a także w naukach medycznych i innych. Pokazuje, jak kształtowała się koncepcja "ciała widowiskowego", na którą miały wpływ determinanty kulturowe i religijne danych epok, poglądy wybitnych twórców teatralnych oraz liczne przemiany społeczne i polityczne. Wreszcie dla podkreślenia cech charakterystycznych zachodniego sposobu myślenia zestawia teorie europejskie z azjatyckimi.

Jean-Marie Pradier – francuski psycholog i teatrolog, jeden z najwybitniejszych współczesnych teoretyków sztuk widowiskowych, prekursor podejścia multidyscyplinarnego w badaniach nad teatrem. W latach 90. XX w. powołał do życia etnoscenologię. Wykładał na uczelniach całego świata, m.in. w Tuluzie, Istambule, Nowym Jorku, Perugii, Salwadorze w Brazylii i Paryżu.

East Asian Theatres: Traditions – Inspirations – European / Polish Contexts conference was organized on October 20-22, 2015, by the Polish Institute of Art Studies at the MANGGHA Museum of Japanese Art and Technology in Krakow.

This publication, in accordance with the title and programme of the conference, has been divided into three parts: Traditions, Inspirations and European / Polish Contexts. The first includes studies of selected stage genres, belonging to the East Asian theatre traditions, such as the Chinese xiqu theatre and shadow theatre, the Korean p’ansori theatre, the Japanese no theatre, kabuki and bunraku. The second discusses contemporary forms of East Asian theatres, created under the influence of artistic concepts of Western theatre, which began at the turn of the 19th and 20th centuries. The last part is devoted to artistic relationships between the European, including Polish, theatrical traditions and the theatres of East Asia. An important part of this was the issue of the reception of East Asian theatres in Europe and Poland, as well as the reception of Polish contemporary stage art, especially in Japan.

The publication, in the conception of its creators and editors, was to be dedicated to Professor Zbigniew Osiński, an outstanding researcher of avant-garde theatre and Polish theatre associations with Asia, an Honorary Member of the Institute, who died suddenly on 1 January 2018. A slight delay in the preparation of this volume for publication enabled the memory of Zbigniew Osiński to be commemorated.

Książka jest pokłosiem drugiej konferencji z cyklu NOWE HISTORIE, którą Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zorganizował wspólnie z Katedrą Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej celem było podjęcie refleksji nad faktami w dyskursie historycznoteatralnym, a także w domenie samego teatru rozumianego jako sztuka i jako praktyka społeczna, bo tu właśnie pojęcie faktu wydaje się wyjątkowo złożone i otoczone dodatkowymi trudnościami.

„Reszta jest monologiem” to zapis rozmowy Adama Hanuszkiewicza – znanego aktora i reżysera teatralnego oraz wieloletniego dyrektora artystycznego Teatru Narodowego w Warszawie i Teatru Nowego w Warszawie, z Renatą Dymną – dziennikarką i byłym kierownikiem Teatru Nowego w Warszawie, i Januszem Bogdanem Roszkowskim – poetą, prozaikiem, eseistą i tłumaczem literatury szwedzkiej. Tekst stanowi drugą część tzw. „rozmów dźwirzyńskich”, a jej głównym tematem jest oczywiście teatr.
Książka podzielona jest na kilkanaście rozdziałów, w których Hanuszkiewicz snuje ciekawe i barwne opowieści o swoich doświadczeniach teatralnych. Wiele miejsca poświęca inspiracjom literackim, rozważaniom na temat formy i treści oraz samej wyobraźni, będącej najważniejszym narzędziem w procesie tworzenia spektaklu. Twórca opowiada ponadto o swoich sztukach i o tym, jak były one postrzegane przez krytyków, m.in. spektakularna „Balladyna”, w której wykorzystane zostały motocykle. Zdradza też swój stosunek do współtwórców, aktorów i krytyków, posługując się nieraz nieco sarkastycznym, lecz dowcipnym językiem. To interesująca pozycja dla wszystkich miłośników teatru oraz polskiej kultury.

Jerzy Pleśniarowicz (1920 – 1978) – poeta, tłumacz literatury białoruskiej, czeskiej, słowackiej, rosyjskiej, ukraińskiej, reżyser teatralny i radiowy, dramaturg, animator kultury.
Autor Ballady o ułanach i innych wierszy (1987), antologii Wiersze z Rzeszowskiego (1974), monografii Kartki z dziejów rzeszowskiego teatru (1985), współautor Antologii poezji ukraińskiej (1978), autor Wierszy i przekładów wierszy (2018), Przekładów prozy (2019), Przekładów dramatów cz, 1 – 3 (2020 – 2021), tomu O poezji i recytacji, o dramacie i teatrze (2021).

Kolejny tom Pism Jerzego Pleśniarowicza: Teatr w Rzeszowie gromadzi wszystkie teksty napisane przez kierownika literackiego Teatru Ziemi Rzeszowskiej, następnie Teatru im. Siemaszkowej (w latach 1952 – 1974) na temat tradycji teatralnych Rzeszowa (cykle: O czym mówią stare afisze, Kartki z dziejów rzeszowskiego teatru, Wanda Siemaszkowa) oraz opracowane na podstawie materiałów zebranych przez Jerzego Pleśniarowicza: Kalendarium: Życie teatralne w Rzeszowie w latach 1830 – 1939 i Słownik teatrów amatorskich Rzeszowa 1845 – 1918. Są tu także teksty poświęcone pierwszemu zawodowemu teatrowi Podkarpacia, powstałemu po II wojnie światowej (cykle: Pierwsze dwudziestolecie, Świadectwa, Ludzie rzeszowskiego teatru oraz Od „Wesela” do „Wesela”. Repertuar Teatru w Rzeszowie 1944 – 1964).

Esej o aktorach i teatrze francuskim został zredagowany przez Humboldta na podstawie zapisków, które młody uczony prowadził regularnie w Paryżu od grudnia 1797 do sierpnia 1799, i które zostały wydane drukiem dopiero w XX wieku. Duża część obserwacji, notowanych w celu wykorzystania ich w przyszłości w dziele z zakresu antropologii porównawczej dotyczy życia teatralnego. Można nawet odnieść wrażenie, że właśnie teatr, scena, widownia, krytyka stanowiły dla Humboldta najlepszy materiał do studiowania różnego rodzaju ludzkich zachowań i namiętności, które porównywał z punktu widzenia odrębności charakterologicznych dwu sąsiadujących ze sobą narodów, Francuzów i Niemców.
[…] Obok komparatystycznego punktu widzenia, pionierskie podejście Humboldta do sztuki scenicznej przejawia się także na dwu innych polach. Po pierwsze, wprowadza aktorstwo w obszar zainteresowań nowej, osiemnastowiecznej dziedziny filozofii, estetyki. Po drugie, Humboldt analizuje grę aktorską jako specyficzny kod kulturowy, jako „język znaków kulturowych”.