Między obrazem a tekstem

Kształtujący się od lat 60. XX wieku, a w Polsce od przełomu wieków XX i XXI dyskurs LGBT – emancypacyjny, tożsamościowy, teoretyczny, artystyczny – powinien skłaniać badaczy do jego naukowej eksploracji. I rzeczywiście, stanowi pole zainteresowania wielu dziedzin naukowych. Traktują o nim filozofowie różnych paradygmatów, psychologowie i socjologowie, przyciąga uwagę antropologów, kulturoznawców, filmoznawców, literaturoznawców. Nie jest nieobecny w refleksji i badaniach lingwistycznych.

W Polsce najwięcej dotychczas uwagi poświęcono problematyce nominacji osób LGBT, która jest bardzo wrażliwym obszarem ujęzykowienia postrzegania i kategoryzowania osób o tożsamości psychoseksualnej innej niż powszechnie przyjęta – przez język zwany ogólnym, ale też przez język „branżowy”, czyli będący w użytku w środowisku osób LGBT.

Tok myślenia autorki kieruje się w stronę działania językowego osób nieheteroseksualnych. Wybiera ona gatunek mowy, który mocą swej performatywności stwarza nową rzeczywistość nie tylko językową – i to zarówno w skali jednostkowej, jak i społecznej. To coming out – publiczne (w różnym zakresie) oświadczenie danego człowieka o znaczeniu ‘jestem osobą LGBT’.

Praktyka komunikacyjna znana od dawna, choć jeszcze tak nie nazwana, bo obecne znaczenie wyrażenia datuje się od lat 60. ubiegłego stulecia, w Polsce pojawiła się w przestrzeni dyskursu publicznego w latach 90. XX w. Bardzo szybko została zaadaptowana: i akt komunikacyjny, nazwany coming outem, i nazwa, będącą cytatem z angielszczyzny.

Książka, mająca jako tło teoretyczne lingwistykę kulturową, traktuje o (relatywnie) nowym na polskiej mapie genologicznej gatunku mowy, jego semantyce i pragmatyce oraz o poszukiwaniach nazewniczych dla zetykietowania go (albo mówiąc językiem nowomedialnym: otagowania). Nazwa w tym przypadku ma bowiem wielki walor, ponieważ nie tylko dokumentuje ewolucję znaczenia wyrażania, ale także niesie z sobą duży potencjał emocjonalny wobec nazywanego wydarzenia komunikacyjnego.

Autorkę zajmuje polska praktyka wychodzenia z szafy, co nie oznacza, że jako tło i dokumentację materiałową pomija coming outy poza Polską i literaturę piękną, w której znajduje reprezentację problematyki LGBT i ilustracje zjawisk, o których pisze. Uważa coming out za gatunek mowy podnadgraniczny, uwagę koncentruję jednak na jego językowym opisie w polskiej przestrzeni dyskursowej.

„Logopedia Silesiana” włącza się w obszar periodyków podejmujących problematykę związaną z praktycznymi i teoretycznymi aspektami postępowania logopedycznego z osobami z zaburzeniami mowy i zaburzeniami języka. W swoich założeniach ma być naukowym forum, które będzie sprzyjało zarówno rozwijaniu logopedycznej nauki, jak i upowszechnianiu logopedycznej kultury. W tomie prezentowane są dokonania i przemyślenia współczesnych terapeutów mowy i języka z kraju i zagranicy. Autorzy mają nadzieję, że ich rozważania teoretyczno-kazuistyczne przyczynią się do doskonalenia terapeutycznego warsztatu, a nowo powstałe pismo otworzy możliwość prezentacji dokonań i przemyśleń wszystkim osobom zainteresowanym logopedią jako nauką o biologicznych uwarunkowaniach języka i zachowaniach językowych oraz opisem relacji między mową, myśleniem a rzeczywistością wyrażaną językiem. Artykuły ukazują bowiem interdyscyplinarny charakter postępowania logopedycznego i obejmują swym obszarem perspektywę medycznego, lingwistycznego, psychologicznego oraz pedagogicznego opisu mowy w rozwoju i w zaburzeniach.

Introduction / 9

A. General issues (Viara Maldjieva)

Chapter I
A model for a comparative study of word-formation in Balkan languages / 13
1. A comparative study of word-formation / 13
2. The basic concepts of the description / 15
3. Basic assumptions of the model of a comparative description of word-formation / 20
3.1. General assumptions / 20
3.2. Specific assumptions / 22

Chapter II
Semantic properties of derivatives in Balkan languages / 27
1. Semantic derivation / 27
2. Semantic structure of derivatives. Derivational meaning / 33
2.1. Lexical meaning and derivational meaning of a derived lexeme / 33
2.2. Components of the semantic structure of a derivative / 35
2.3. Derivational paraphrase / 42
3. Types of meaning relations between the concepts in the semantic structure of derived words. Derivational categories / 44
3.0. Derivational category / 44
3.1. Argument categories / 46
3.2. Argument categories in structures with an unexpressed predicate / 52
3.3. Predicative categories / 59
3.4. Summary / 76

Chapter III
Formal and functional properties of derivatives in Balkan languages / 79
1. Formal properties of derivatives / 79
1.1. Synchronic derivational division / 79
1.2. Types of base / 83
1.3. Types of formant / 86
1.4. Variation of bases and formants / 92
1.5. Distribution of formants / 96
1.6. The formal structure of derivatives / 97
2. Functional properties of formants / 104
2.1. Functions of formants in the structure of derivatives / 104
2.2. Formants with semantic function – exponents of derivational categories / 105
2.3. Homonymy and polyfunctionality of formants / 105

B. The detailed analysis (Viara Maldjieva, Anna Cychnerska, Artur Karasiński, Tomasz Cychnerski)

Chapter I
Argument categories / 117
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 118
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 149
3. Serbian (A. Cychnerska) / 177
4. Albanian (A. Karasiński) / 208
5. Romanian (T. Cychnerski) / 227
6. Summary (V. Maldjieva) / 245

Chapter II
Structures with an unexpressed predicate / 249
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 250
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 252
3. Serbian (A. Cychnerska) / 255
4. Albanian (A. Karasiński) / 258
5. Romanian (T. Cychnerski) / 261
6. Summary (V. Maldjieva) / 263

Chapter III
Predicative categories / 265
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 265
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 319
3. Serbian (A. Cychnerska) / 371
4. Albanian (A. Karasiński) / 432
5. Romanian (T. Cychnerski) / 453
6. Summary (V. Maldjieva) / 480

Chapter IV
Variation of formants / 483
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 484
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 488
3. Serbian (A. Cychnerska) / 494
4. Albanian (A. Karasiński) / 500
5. Romanian (T. Cychnerski) / 503
6. Summary (V. Maldjieva) / 506

Chapter V
The distribution, homonymy, and polyfunctionality of formants / 507
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 508
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 526
3. Serbian (A. Cychnerska) / 542
4. Albanian (A. Karasiński) / 560
5. Romanian (T. Cychnerski) / 567
6. Summary (V. Maldjieva) / 575

Chapter VI
Formal structures of single-stem derivatives / 579
1. Bulgarian (V. Maldjieva) / 580
2. Macedonian (A. Cychnerska) / 581
3. Serbian (A. Cychnerska) / 583
4. Albanian (A. Karasiński) / 585
5. Romanian (T. Cychnerski) / 587
6. Summary (V. Maldjieva) / 589

Conclusion / 591
References / 593

Książka jest pierwszym w Polsce zbiorem przykładów i wzorów korespondencji dyplomatycznej w języku arabskim wraz z jej tłumaczeniem i omówieniem w języku polskim. Charakter publikacji jest naukowy oraz popularyzatorski, aby mógł być wykorzystany przez jak największą ilość potencjalnych odbiorców. Z jednej strony książka ma być podręcznikiem dla arabistów, pomocą dla tłumaczy, ale także wnosić wkład do studiów międzynarodowych, ponieważ odzwierciedla sposób myślenia Arabów, konstruowania wypowiedzi w obszarze dyplomacji, polityki międzynarodowej, terminologii specjalistycznej oraz pokazuje kulturowy aspekt tychże treści. Książka to także leksykon specyficznej terminologii, która zdaje się być współcześnie popularna. Stara się ona porządkować i tłumaczyć pewne zjawiska poprzez nie tylko zamieszczone tłumaczenie na j. polski, ale właśnie ukazanie kontekstów danych terminów i haseł. Książka dostarcza gotowych i sprawdzonych współczesnych arabskich rozwiązań językowych w obszarze dyplomacji i polityki, co powoduje możliwość wzbogacenia przez osoby władające j. arabskim słownictwa i nabrania naturalności językowej. Odbiorcą publikacji są absolwenci i studenci studiów arabistycznych, tłumacze tego języka, ale również osoby i instytucje zajmujące się szeroko pojmowaną problematyką bliskowschodnią.

Pokłosiem czwartego już spotkania naukowego, zatytułowanego „Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii”, które odbyło się 6 maja 2010 roku, jest prezentowana książka. Problematyka zgromadzonych w niniejszym tomie artykułów, podobnie jak w trzech wcześniejszych, koncentruje się wokół dwóch zasadniczych obszarów badawczych, na które składają się zdeterminowane ujęciem diachronicznym wieloaspektowe analizy polskiej leksyki historycznej oraz – genologiczny namysł nad tekstem dawnym i współczesnym. Tom został podzielony na trzy części. W pierwszej części znalazły się teksty poświęcone analizom leksyki. W części drugiej podjęto starania o przedstawienie historycznie zmiennej konceptualizacji pojęć czy zjawisk. Wreszcie w części trzeciej znalazły się artykuły, których autorki za podstawę swych badań przyjęły tekst ujmowany diachronicznie i posłużyły się instrumentarium badawczym genologii lingwistycznej.

Piąty – jubileuszowy – tom cieszącej się znacznym zainteresowaniem serii Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii jest publikacją, która przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej studentów, doktorantów i młodych doktorów (Katowice, 6–7 XI 2012). Autorki zgromadzonych w książce artykułów, reprezentujące liczne ośrodki akademickie Polski, wyzyskały w swych badaniach źródła słownikowe i/lub tekstowe, a formułując różne cele w toku poszukiwań badawczych, sięgnęły także po rozmaite rozwiązania metodologiczne, co w rezultacie pozwoliło wyciągnąć wiele interesujących i ważnych dla badań historycznojęzykowych wniosków, prezentowanych w pięciu częściach niniejszej publikacji. Na pierwszą z nich (Wokół wyrazów i znaczeń) złożyły się prace poświęcone analizom leksyki historycznej, też zmianom znaczeń i frazeologii; na drugą (W stronę onomastyki) – studia onomastyczne przedstawiające dalszą i bliższą historię polskiego imiennictwa. Z kolei artykuły części trzeciej (W kręgu zmysłów i uczuć) łączą tematyka oraz próby przedstawienia zamkniętej w języku, historycznie zmiennej, konceptualizacji wybranych aspektów zmysłowości i uczuć. W kolejnym dziale (Wokół tekstu i gatunku) znajdziemy zdeterminowane tekstologicznie omówienie wypowiedzi typu religijnego (snopek mirry), opis gatunku pieśni wyzyskanego perswazyjnie oraz prezentację genologicznego kształtu twórczości Jana Kasprowicza. Całość dopełniają studia części piątej (Od uzusu w stronę świadomości językowej), w których opisano m.in. sposób funkcjonowania polszczyzny na terenie wielokulturowym i wielojęzycznym (Żytomierz) oraz zwrócono uwagę na różne aspekty świadomości językowej ujmowanej diachronicznie. Tom jest adresowany do wszystkich osób zainteresowanych historią języka polskiego – językoznawców, studentów kierunków humanistycznych (zwłaszcza filologicznych) oraz licealistów. Szczegółowe ustalenia i proponowane rozwiązania dyskutowanych problemów, jakie znajdujemy w kolejnych artykułach publikacji, mogą zostać wykorzystane w dalszych badaniach nad językiem, kulturą i człowiekiem.