Miłość

Wiersze Nicanora Parry zrewolucjonizowały poezję współczesną w Chile, wywierając bezsprzeczny wpływ na kolejne generacje twórczyń i twórców w całej Ameryce Łacińskiej. To właśnie Parrze przypisuje się autorstwo pojęcia „antypoezja”, które celnie oddaje charakter jego odartych z liryzmu wierszy, będących odpowiedzią na koturnową dykcję Pabla Nerudy, surrealizm grupy poetyckiej Mandragora czy kreacjonistyczne koncepcje Vincentego Huidobro. Krótki, bezkompromisowy zbiór Kaftan bezpieczeństwa po raz pierwszy ukazał się w 1969 roku w tomie wierszy zebranych Obra gruesa. W tym cyklu, składającym się z dwudziestu dwóch utworów, Parra w pełni wykorzystuje krytyczny oraz anarchistyczny potencjał „antypoezji”, rozwijanej przez niego od lat pięćdziesiątych. To zbiór jasny i komunikatywny, przełamujący odrętwienie zadłużonej wówczas w wysokim modernizmie chilijskiej awangardy, a zarazem zapowiadający późniejsze związki autora z poezją konkretną. Twórczość Parry dotychczas znana była u nas głównie za sprawą Krystyny Rodowskiej. Kaftan bezpieczeństwa w przekładzie Aleksandra Trojanowskiego to pierwsza książka chilijskiego poety ukazująca się po polsku.

Prezentowany w niniejszej książce wybór tłumaczeń poetyckich z wielu języków i epok stanowi niewątpliwie znaczący wkład w dorobek translatorski Leszka Engelkinga. Prezentowani przezeń poeci to wybitni twórcy wzbogacający kulturę literacką (m.in.: Dante, Gumilow, Garcia Lorca, Yeats, Lowell) swoich narodów, będący jednocześnie niekwestionowanym dziedzictwem literatury światowej. Najstarszy tłumaczony w proponowanej książce tekst to hiszpański anonimowy utwór średniowieczny, wiersze najnowsze zaś to przekłady utworów z drugiej połowy wieku dwudziestego. Oryginały prezentowanych dzieł pochodzą z różnych okresów historii, wielu rozmaitych literatur. Oryginalne teksty sytuują się w czasach współczesnych, choć zarazem przekładane utwory nie kryją swej historycznej proweniencji i faktu, że jednym z ich założeń translatorskich jest tu stworzenie słownych artefaktów uzupełniających literaturę docelową, między innymi o dzieła wcześniej w Polsce nieznane. Nie brak również w prezentowanej antologii przekładów konkurencyjnych wobec translacji już istniejących, wpisujących się w szeregi tłumaczeniowe i uzupełniających rozmaite sekwencje translatorskie, stanowiących różne propozycje, które ukazują rozmaite teksty, zderzające się ze sobą w jednej książce w sposoby nieoczekiwane, pobudzające wyobraźnię i często osobliwe.

Po raz pierwszy wydany zbiór poezji jednego z najważniejszych francuskich pisarzy. Antologia zawiera utwory o miłości, beznadziejności oraz o z pozoru nudnej codzienności, która jest tłem dla zbliżającego się końca cywilizacji. W świecie supermarketów, rozrośniętego transportu publicznego i wszechogarniającego konsumpcjonizmu Houellebecq próbuje okiełznać chaos.


Michel Houellebecq – poeta, prozaik, jeden z najsłynniejszych i zarazem najbardziej kontrowersyjnych francuskich pisarzy tego stulecia. Znany jako bezlitosny krytyk i błyskotliwy komentator cywilizacji zachodniej. Pierwszą z siedmiu powieści, „Poszerzenie pola walki”, opublikował w 1994 roku (pol. wyd. 2006). Międzynarodowy rozgłos przyniosły mu wydane cztery lata później „Cząstki elementarne” (pol. wyd. 2004) oraz „Platforma” (pol. wyd. 2007). Na podstawie „Cząstek elementarnych” powstał film w reżyserii Oskara Roehlera. „Możliwość wyspy” (pol. wyd. 2006) nominowano do Nagrody Goncourtów, najważniejszej francuskiej nagrody literackiej, a powieść „Mapa i terytorium” (pol. wyd. 2011) uhonorowana została tym wyjątkowym wyróżnieniem. Pisarz zagrał samego siebie w „Porwaniu Michela Houellebecqa” (2014) w reżyserii Guillaume’a Niclouxa. Szósta powieść Houellebecqa, „Uległość” (pol. wyd. 2015), której premiera zbiegła się w czasie z zamachem w redakcji „Charlie Hebdo”, była wydarzeniem wyczekiwanym we Francji i na całym świecie. Houellebecqa okrzyknięto wówczas literackim prorokiem. Nakład pierwszego francuskiego wydania jego najnowszej książki – „Serotonina” – wyniósł 320 tysięcy egzemplarzy.

Piękno męża kanadyjskiej poetki Anne Carson to historia o miłości i rozstaniu. Autorka nie przypadkiem nazywa tę opowieść esejem w 29 tangach, nie ma bowiem tańca bardziej zmysłowego, bardziej kuszącego kochanków niż tango właśnie. W tangu kryje się zapowiedź wielkiej miłości i wielkiego bólu, jest gorączka, erotyczne obietnice, pokusy i odmowy, oddanie i zdrada.

Myliłby się jednak ktoś, kto uznałby, że to historia, jakich wiele. Ta poetycka wiwisekcja relacji z niewiernym mężem – tekst, w którym na każdym kroku daje o sobie znać erudycja poetki – wiąże doświadczenie pierwszoosobowego podmiotu lirycznego z kanonicznymi tekstami literatury, kultury, sztuki. Piękno męża wpisuje się w ciąg wielkich narracji o miłości nie tylko dzięki intertekstualnym odniesieniom, nie tylko dzięki strukturze tomu, składającego się z 29 poematów-tang, za każdym razem poprzedzonych wyjątkami z dzieł Johna Keatsa, ale przede wszystkim dzięki językowi i poetyce tego tekstu. Codzienne doświadczenia są bowiem opisane stylem zarazem potocznym i erudycyjnym, a erudycja nie służy epatowaniu czytelnika wykształceniem autorki, lecz zostaje całkowicie podporządkowana „pięknu”.

„Piękno” sprawia, że jest to tekst autoteliczny, który mówiąc o relacji młodej dziewczyny, świeżo poślubionej żony i dojrzewającej kobiety z ukochanym mężczyzną, z mężem, podkreśla jego urodę, fizyczne piękno właśnie. Ale afirmuje także urodę życia i to, z czego można ją chłoną

– książki, rozmowy, listy, wizyty w rodzinnej winnicy, wspomnienia. Świadome zanurzenie w wysokiej kulturze przeplata się z chłopięcymi grami, odtwarzaniem wielkich bitew, zdradami, manipulacjami, zdobywaniem kolejnych kochanek, poszukiwaniem usprawiedliwienia i rzucaniem oskarżeń. W tym poemacie, pulsującym od bólu rozstania, kultura okazuje się nieodzownym kontekstem doświadczenia: Andromacha odwraca się tu i teraz, na naszych oczach, na naszych oczach rekonstruuje się kuszenie młodej kobiety przez starszego od niej mężczyznę, tu i teraz padają oskarżenia o zdradę. Wszystkie zdarzenia wpisane są w wielkie mity kultury, a mit przecież, jak pisze Carson w tangu VII, „jest wzbogaconym wzorcem, / twierdzeniem o dwóch obliczach”. To sprawia, że Piękno męża jest uniwersalną opowieścią o miłości, bólu zdrady, życiu jako serii uniesień i fascynacji, ale też upadków i rozczarowań. Bez wszystkich tych doświadczeń nie byłoby tej poezji – tego literackiego tanga.

Pod wieloma względami Piękno męża jest także traktatem filozoficznym, próbą jakiejś summy wiedzy – stawiane tu pytania, jak choćby: „Co naprawdę łączy słowa i rzeczy?”, można znaleźć u Quine’a i Wittgensteina. Jest też Piękno męża traktatem o gatunkach piśmiennictwa – tom ćwiczy poematy, tren, lament, hymn, sztukę epistolarną, notuje ulotną poezję oralną, trawestuje mit. Jest ćwiczeniem z przeżywania i oswajania traumy, psychologiczną narracją o (toksycznych) relacjach.

Wybór wierszy amerykańskiej poetki nagrodzonej za swoją twórczość Pulitzerem.
"Czyje to usta były, gdzie i po co / Mnie całowały, rzecz to zapomniana, / I czyje ręce leżały do rana / Pod moją głową; ale teraz nocą / Deszcz pełen duchów wzdycha, w szyby stuka, /
Czeka, co powiem; a mnie boli serce, / Bo z zapomnianych chłopców żaden więcej / Nie krzyknie w nocy, że ratunku szuka". Edna St. Vincent Millay (1892-1950)

Nigdy nie mówiłam z Bogiem
Ani w niebie mój krok nie stanął -
A przecież pewna jestem drogi
Jakby mi mapę dano -
Emily Dickinson