Mistrzowie Spotkania z twórcami

Czy o przemijaniu i śmierci można mówić bez patosu, a nawet żartobliwie? Antoni Kroh, korzystając ze swej imponującej wiedzy etnograficznej i pasjibibliofilskiej, proponuje takie właśnie spojrzenie. Bogaty zbiór cytatów literackich i opisów związanych z ceremoniałem pogrzebowym oraz formami utrwalania pamięci o tych, którzy odeszli, znakomicie ilustruje istniejące od wieków sposoby akceptacji i zrozumienia tego zjawiska.

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) – jeden z najważniejszych filozofów niemieckich, także filolog, poeta. Człowiek, którego poglądy znacząco wpłynęły na całą późniejszą filozofię, myślenie o człowieku, kulturze, religii. Głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej i etyce chrześcijańskiej. Tej apollińskiej postawie przeciwstawiał dionizyjską, witalną (połączoną z ideą woli mocy i pojęciem nadczłowieka). Krytykował chrześcijaństwo, ale jednocześnie podziwiał Chrystusa. Jego myśl doczekała się setek interpretacji i omówień. Nie sposób sobie wyobrazić współczesną filozofię bez przemyślenia jego wpływu, wpływu intelektualnego jego idei. "Antychryst" to oprócz "Tako rzecze Zaratustra" jedna z najważniejszych jego - mimo niewielkich rozmiarów - książek. Jest bowiem "Antychryst" zasadniczą rozprawą niemieckiego filozofa nie tylko z chrześcijaństwem, ale wręcz szerzej z całą tradycją judeochrześcijańską (dla przyszłych antysemitów to niestety była jedna z zasadniczych nietzscheańskich tez - ta o nafatalniejszym ludzie w historii). Ma jednak Nietzsche problem z samą postacią Chrystusa, negując jego postawę typu miłość bliźniego, nadstawianie drugiego policzka, traktuje go jednak z niekłamanym szacunkiem. Ale już kapłaństwa - tu w osobie św. Pawła - Nietzsche autentycznie nie znosi. natomiast Jezusa traktuje go jako postać historyczną i przypisuje mu krańcowo przeciwstawne żydowskiej hierarchii i tradycji - intencje. ba wręcz traktuje Chrystusa jako uosobienie buntu - z czym się solidaryzuje - przeciwko wszelkim dotychczasowym hierarchiom i porządkom. Warto poznać ten niezwykle interesujący, dekonstruujący dotychczasowe osądy punkt widzenia tego geniusza niemieckiej, europejskiej myśli filozoficznej.

Na próżno wypatrywałem w Nowym Testamencie przynajmniej jednego sympatycznego rysu: nie ma tam nic, co byłoby wolne, dobrotliwe, szczere, prawe. Człowieczeństwo nie uczyniło tutaj jeszcze pierwszego kroku, - brakuje tu instynktów czystości... W Nowym Testamencie są jedynie złe instynkty, brak odwagi nawet do tych złych instynktów. Wszystko tam jest tchórzliwością, zamykaniem oczu i samooszukiwaniem się.

Między chrześcijaninem i anarchistą można postawić zupełny znak równości: ich cel, ich instynkt jest ukierunkowany wyłącznie na zniszczenie.

The book Approaches to Death and Dying: Bioethical and Cultural Perspectives, edited by Marta Szabat and Jan Piasecki, is part of a still too narrow catalogue of works devoted to end-of-life themes. The volume consists of eleven articles arranged in four parts corresponding to a broad range of issues: law, ethics, philosophy, and cultural studies. The arrangement of the book is thus constructed around various perspectives upon which any reflection on death and dying must be based. This is perhaps indicative of how difficult it is to adopt an unambiguous attitude towards death–modernity, which introduces a multitude of possible choices and decisions regarding our own bodies, has enhanced individualism but at the same time done away with the order provided by old customs, cultural arrangements, strategies towards the inevitable and the power exerted by that order. Addressing the issue of death and dying in the suggested contexts conjures up a number of meanings and problems that require reflection and even solutions. I am delighted to say that I have no hesitation in recommending the publication of Approaches to Death and Dying: Bioethical and Cultural Perspectives, an impeccably edited volume of considerable intellectual substance. The book demonstrates the importance of collective works integrating the research of various scientific communities, provided, however, that the selection of both the topic and the writers is not governed by chance, but rather by a carefully thought-out and faultlessly explored idea of more general resonance. And this is the case here, for which congratulations and respect are deserved. I am convinced that this opinion will be shared by the readers of this publication. The review prepared by Professor Agnieszka Kaczmarek (Adam Mickiewicz University, Poznań, Poland)

Wartość tekstu Jakubanisa polega przede wszystkim na tym, że daje bardzo dobry wgląd w metodę interpretacji historyczno­-filozoficznej przełomu wieków, ale także wskazuje słabości obowiązującego paradygmatu heglowskiego i próbuje wskazać nową optykę interpretacyjną. Z tej perspektywy książka jest ciekawym zapisem myśli filozoficzno-historycznej końca XIX i początku XX w., ze wszystkimi jej zaletami i wadami.

z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Zbigniewa Nerczuka (Uniwersytet Mikołaja Kopernika)



Monografia Henryka Jakubanisa na temat Empedoklesa, wydana w języku rosyjskim w 1906 r. i nigdy nie tłumaczona na język polski, jest jak cenny list w butelce, który po niemal dwunastu dekadach dotarł na nasz brzeg. Jest to najważniejsze studium naukowe tego wybitnego polsko-litewskiego klasycysty, pośród nielicznych do dziś monografii poglądów Empedoklesa egzegetyczna perełka, która zamierzona jako szkic wprowadzający do myśli Empedoklesa, jest zarazem obrazowym, empatycznym wprowadzeniem do filozofii presokratejskiej, z wyraźnym przesłaniem dla późniejszych pokoleń, czyli dla nas.

z recenzji wydawniczej dr hab. Doroty Zygmuntowicz (Polska Akademia Nauk)

Czy można powiedzieć, że coś koniecznie musimy pamiętać? Czy mają rację ci, którzy nam powtarzają: „Zapomnij o tym, łatwiej ci będzie wtedy żyć”? Kwestie te, choć kluczowe, na ogół nie są poddawane głębszej refleksji filozoficznej. Avishai Margalit w swej książce skłania czytelnika do przemyślenia na nowo problemu pamięci i jej związków z etyką. Dzięki temu książka ta staje się przewodnikiem po świecie skomplikowanych palimpsestów minionych wydarzeń. W świecie, w którym wciąż konfrontujemy się z duchami czy wręcz upiorami pamięci, rozważania Margalita pomagają nam zrozumieć przeszłość i ustosunkować się do niej.

Leszek Koczanowicz, Uniwersytet SWPS



W swojej głęboko humanistycznej książce, która oferuje przystępnie napisaną filozofię na czasy kolejnych masowych zbrodni, Avishai Margalit zadaje pytanie, czy istnieje etyka pamięci. Powierza czytelnikom mądrą, osadzoną w tradycji zachodniej filozofii i religii refleksję poszukującą dróg uzdrowienia relacji z innymi w szacunku, trosce i lojalności. Uświadamia, że każde z nas może się znaleźć w roli „moralnego świadka” ujawniającego zło, którego było przedmiotem. To książka, która nas wzbogaca, umacnia i czyni lepszymi ludźmi.

Ewa Domańska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu


Avishai Margalit (ur. 1939) – filozof izraelski, profesor filozofii Uniwersytetu Hebrajskiego, wykładał m.in. w Harvard University, Wolfson University, Oxford, Freie Universität Berlin oraz w Institute of Advanced Study w Princeton. Zajmuje się filozofią społeczno-polityczną, filozofią moralności i religii. Autor m.in.: Idolatry (z Moshem Halbertalem, 1992), The Decent Society (1996), The Ethics of Memory (2002), Occidentalism: The West in the Eyes of Its Enemies (z Ianem Burumą, 2004), On Compromise and Rotten Compromises (2010), On Betrayal (2017).



Popadnięcie w całkowite zapomnienie przeraża nas nie tyle jako coś, co stanie się po naszej śmierci, ile jako świadectwo naszych obecnych relacji. Obawiamy się, że moglibyśmy niewiele znaczyć dla osób, z którymi teraz jesteśmy związani. Troska o pozostawienie śladów i bycie pamiętanym jest więc racjonalną troską o nasze relacje gęste i ich trwałość. To właśnie na taką formę pozostawienia śladów wolno nam mieć nadzieję.

Avisahi Margalit

(fragment książki)



Seria Prawo i Teoria Społeczna

Seria wydawnicza zainicjowana w Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Celem serii jest konfrontowanie wiedzy prawniczej z jej politycznymi i społecznymi podstawami. Prawo jest wielowymiarową praktyką społeczną, w której ogląd prawniczy jest uprzywilejowany, lecz nie jedyny. Dlatego, nawiązując do współczesnych dyskusji filozoficznych i polityc

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) uznawany jest za jednego z najważniejszych niemieckich filozofów, a był także poetą i filologiem. Jego poglądy znacząco wpłynęły na całe późniejsze myślenie o kulturze, cywilizacji, człowieku, religii. Nietzsche głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej, a zatem z gruntu apollińskiej (połączonej dodatkowo z chrześcijańską etyką). Tej postawie przeciwstawiał postawę dionizyjską, witalną (połączoną dodatkowo z pojęciami woli mocy i pojęciem nadczłowieka.
Jak pisze R.J. Hollingdale W La gaya scienza Nietzsche kontynuuje eksperymenty prowadzone w poprzednich książkach, ale są już niej obecne, w postaci zalążkowej, jego najdojrzalsze teorie – teoria woli mocy, śmierci Boga, nadczłowieka i wiecznego nawrotu. Ponadto autor nie pozwala ani na chwilę zapomnieć, że zasadniczą przesłanką wszystkich tych eksperymentów jest zniknięcie świata metafizycznego. Obecna edycja to wreszcie nowy przekład, po raz pierwszy w Polsce będziecie mogli zapoznać się z myślą Nietzschego, nie poprzez pryzmat młodopolskich (jak wcześniejsze przekłady) uniesień, lecz w przekładzie oddającym i treść i ducha Nietzschego. Jak pisze tłumacz, Jerzy Korpanty ten przekład to powrót do właściwego, wybranego przez Nietzschego tytułu dzieła, powrót do oryginalnej specyficznej interpunkcji autora, merytoryczne przypisy ułatwiające lekturę, w znaczących przypadkach pozostawianie w nawiasach niemieckich słów oryginału, co pozwala czytelnikowi rozpoznawać gry słowne, w których lubował się Nietzsche. A dodajmy jeszcze za R. Safranskim: Księga ta, którą ukończył na wiosnę 1882 roku, miała opisać krajobraz życia i poznania pod wpływem światła, które Nietzsche ujrzał latem 1881 w Sils Maria. Napisał ją z wielkim polotem, kiedy tygodniami wolny był od dokuczliwych i przygnębiających cierpień ciała, szkicował jej plan podczas słonecznych wędrówek w okolicach Genui, wyznając w niej miłość do różnokształtnego wybrzeża, skał, usłanych willami i altanami wzgórz, widoków na morze. Ta sceneria, w której znajduje udane życie, jest w tej książce wszędzie obecna.
Ostrym i łagodnym, grubiańskim i wyrafinowanym, budzącym zaufanie i dziwacznym,
brudnym i czystym, głupcem i mędrcem w jednej osobie: tym wszystkim jestem i chcę być,
zarówno gołębicą, wężem, jak i świnią!