Moc naklejek Święta

Książka dla wszystkich, którzy kochają magię Świąt! Ania i jej rodzina przygotowują się do Bożego Narodzenia. Dekorują dom, pieką pierniczki, robią porządki, wykonują ozdoby, odwiedzają jarmark bożonarodzeniowy, pakują prezenty, ubierają choinkę… Tymczasem na biegunie północnym Święty Mikołaj i jego pomocnicy są równie zapracowani. Jest tyle listów do przeczytania i tyle prezentów do zrobienia! Poza tym trzeba odświeżyć strój Mikołaja, przyszykować sanie czy znaleźć choć chwilę na relaks. Od pierwszego do dwudziestego czwartego grudnia śledzimy losy Ani i Świętego Mikołaja oraz to, jak ich historie się ze sobą połączyły. Na każdy dzień adwentu przygotowana została zagadka dla czytelników. Maren Tjelta Thu (ur. 1997) – ilustratorka ze Stavanger w Norwegii. Ukończyła Szkołę Zawodową Kristiania w Oslo. „Ania i Święty Mikołaj” to jej debiut książkowy.

„Niech te święta nie będą magiczne…” to życzenia, które mają związek nie tylko z komercjalizacją świąt (o której napisano już wiele), ale też z naszym nadmiernym przywiązaniem do rytuałów, obrzędów, zwyczajów… Gdzieś głęboko wpisane jest w nas przekonanie, że bez dopełnienia takich czy innych czynności, święta będą nieważne. Dotyczy to nie tylko świąt Bożego Narodzenia, ale – jak przekonuje Autorka – większości świąt obchodzonych w Polsce, zarówno tych o charakterze religijnym, jak i narodowym.

W obchodach świąt w Polsce widać wyraźnie wzajemne oddziaływanie i przenikanie się aspektów słowiańskich, przedchrześcijańskich z chrześcijańskimi oraz świeckich, państwowych z religijnymi. Wytworzyły się wyjątkowe zależności o charakterze narodowo-chrześcijańskim, które w trudnych czasach pozwoliły ocalić własną tożsamość, ale też wpłynęły na powstanie pewnej nieufności wobec tego, co inne.

Autorka wybrała dwanaście świąt obchodzonych w Polsce i oddziela kolejne warstwy kulturowe, obyczajowe, społeczne, historyczne, które się przez wieki nakładały. Wszystko po to, by dotrzeć do ich esencji pokazać, co jest w nich istotą, a co tylko nadbudową i dać nam szansę na przeżywanie ich głębiej niż kiedykolwiek.

Nieprzebrane źródło pasjonującej wiedzy na temat obrzędowości i świąt na ziemiach polskich

Przed wiekami ludzie wierzyli, że żelazo odstrasza istoty duchowe, dlatego na stole wigilijnym nie kładli żadnych żelaznych przedmiotów. Wiosną gromadzili się nad rzeką, by topić zimę-śmierć pod postacią słomianej kukły. Obrzęd ten przetrwał do dziś jako topienie marzanny. Z kolei Zielone Świątki w XV wieku były świętem ostro krytykowanym – jeden z ówczesnych kaznodziejów mocno gorszył się faktem, że stare kobiety i dziewczęta chadzają w te dni nie do kościoła, lecz na tańce. I to nie po to, by wzywać imienia Pana Boga, lecz diabła!

W Rytuałach, obrzędach, świętach Leonard J. Pełka przedstawia najważniejsze polskie zwyczaje rodzinne, kultywowane dorocznie od czasów prasłowiańskich do końca wieku XX. Uwzględnia ich typologię, opisuje rodowody oraz ścieżki przeobrażeń obrzędowości polskiej. Omawia także funkcje społeczne obrzędów i świąt. Z wielką pieczołowitością przedstawia tradycje ludowe, szlacheckie i mieszczańskie, nie zapominając przy tym o współczesnych rytuałach i świętach.

Zastanawialiście się kiedykolwiek nad tym, jak Święty Mikołaj wykonuje wszystkie swoje obowiązki? Jest dobrze zorganizowany, używa magii, a może to tylko zaawansowana technologia? Ktoś mu w tym pomaga czy wszystko robi sam? Dowiedzcie się, jak trudny, ale i przyjemny może być zawód Świętego Mikołaja! Przeciśnięcie się przez wąski komin? Nie ma problemu! W ekwipunku Mikołaja znajduje się pas ściskająco-wyszczuplający – to dzięki niemu Mikołaj jest w stanie w kilka sekund zamienić swoją sylwetkę gruszki w sylwetkę szparaga. Przeczytanie setek milionów listów w kilka tygodni? Prościzna! Gdybyście mieli w domu odpowiedni fotel, który podszczypuje Was, kiedy zasypiacie, to z pewnością przeczytalibyście wszystkie lektury szkolne na czas. Zmieszczenie milionów prezentów w małej wiosce Świętego Mikołaja? Nic trudnego, o ile posiadacie zaawansowany technologicznie, mający 30 pięter pod ziemią magazyn, w którym pracują setki elfów magazynierów. Odkryjcie wszystkie tajemnice Świętego Mikołaja!

Polacy słyną z zamiłowania do świętowania oraz z bogatych obyczajów. Szczególnie warte uwagi są tradycje i zabawy polskiego ziemiaństwa i arystokracji odnoszące się do ważnych dat roku liturgicznego oraz okoliczności życia rodzinnego.
Autor niezwykle obrazowo opisuje, jak obchodzono w przeszłości święta kościelne, szczególnie Zielone Świątki i Boże Ciało. Wiele uwagi poświęca również barwnym uroczystościom rodzinnym, wśród nich wystawnym ślubom, weselom, rozmaitym rocznicom czy imieninom...

Pasjonujące tradycje karnawałowe z hucznymi balami i zabawami w pałacach, dworach, a przede wszystkim w miejskich salonach obudzą niejedną tęsknotę za przeszłością. Opisy zwyczajów sylwestrowych, noworocznych, a także dożynek czy inauguracji jesiennych polowań oddadzą zatracony dziś, a wyjątkowy wówczas charakter świąt istniejących współcześnie.

Wspaniałe zdjęcia wprowadzą czytelnika w nastrój tatmtych czasów.

Życie grobowe otwiera czytelnika na zdumienie. Pozwala zachwycić się opowieścią o świecie ukrytą w strefie pośredniej pomiędzy żywymi a umarłymi, pomiędzy przestrzenią codzienności (miasta, wsi, pustkowia) a przestrzenią cmentarza. Jaki jest ten świat, jakie jest życie (i towarzysząca mu śmierć)? Pełne przejmujących, ale też ironicznych, groteskowych i absurdalnych przejawów, różnorodne i złożone.

Autorka zastrzega, że w jej projekcie nie należy doszukiwać się „filozoficznej nadbudowy”, lecz raczej zapisu sytuacji bizarnych, które zawsze ją pociągały. A życie grobów – inna strona życia ludzi – jest ich pełne. Wystarczy tylko spojrzeć na groby uważniej. Okaże się, że pod każdą szerokością geograficzną snują one swą bizarną opowieść – po trosze smutną, straszną, wzruszającą, zabawną i bardzo, bardzo przewrotną. Bo nic nie jest takie, jakie się na pierwszy rzut oka wydaje. Wszystko ma drugie dno, mniej lub bardziej ukryte, a jeśli nawet nie ma, to niecodzienny detal czy dziwaczny kontekst każe nam się go doszukiwać.

Snuta przez autorkę opowieść układa się wokół czytelnego, choć niekoniecznie wprost werbalizowanego scenariusza, tworzącego reportaż o przenikaniu się wielu przestrzeni, o życiu codziennym, samotności, pamięci i zapomnieniu, o ludzkich i nieludzkich historiach, o nietrafionych interpretacjach znaków, o pomyłkach, które są odkryciami.

Nie jest to jednak ani reportaż sensu stricto, ani reportaż literacki, lecz próba wypracowania nowej jego formuły – łączącej obraz (fotografie), słowo (miniatury narracyjne) i dźwięk (nagrania terenowe). To koncepcja artystyczna, zasadzająca się na nieoczywistościach, kontrapunktach, żarcie, prowokacji.

Małgorzata Żerwe – artystka wizualna, publicystka i dziennikarka radiowa, autorka tekstów o sztuce, kuratorka wystaw.