Moje wspomnienia. Tom 2

Józef Tejchma, urodzony 14 lipca 1927 r. w Markowej, w rodzinie chłopskiej – historyk, współtwórca i lider ruchu młodowiejskiego, działacz polityczny i państwowy, dyplomata i publicysta. Członek Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” w latach 1945–1948; w Liceum Ogólnokształcącym w Łańcucie przewodniczący zarządu szkolnego; w 1947 r. przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Młodzieży Studiującej „Wici” w Rzeszowie. Od 1952 r. członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Organizator Związku Młodzieży Polskiej w Nowej Hucie w latach 1952–1954. Współtwórca i pierwszy przewodniczący ZMW w latach 1957–1963. W latach 1968–1980 członek Biura Politycznego KC PZPR. W latach 1972–1979 wicepremier w rządzie Piotra Jaroszewicza. Dwukrotnie minister kultury i sztuki w latach 1974–1978 i 1980–1982. Minister oświaty i wychowania – w latach 1979–1980. W 1980 r. ambasador PRL w Szwajcarii, w latach 1984–1988 ambasador PRL w Grecji i na Cyprze. Poseł na Sejm PRL III–VII kadencji (1961–1980).

Michał Eustachy Brensztejn urodził się 1874 r. w Telszach na Żmudzi. Do szkoły realnej uczęszczał w Wilnie. Następnie brał udział m.in. w wykładach uniwersyteckich w Krakowie w zakresie archiwistyki i studiów bibliotecznych, gdzie nawiązał liczne kontakty ze środowiskiem literackim i naukowym. Brał udział w pracach Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, zasilał jego zbiory przygotowywał do druku kolejne publikacje. W 1910 roku przeniósł się wraz z żoną do Wilna. Michał trudnił się wykonywaniem prac w zakresie zarządzania gospodarstwami domowymi, pewne dochody przynosiła mu także aktywność literacko-dziennikarska i naukowa. Po wskrzeszeniu Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie Brensztejn został w nim bibliotekarzem, kierując od 1925 r. aż do śmierci jej Działem Rękopisów. Brensztejn był znanym kolekcjonerem, zgromadził m.in. liczne okazy archeologiczne, numizmatyczne, etnograficzne, rękopisy. Część zbiorów jeszcze za życia przekazywał instytucjom naukowym i kulturalnym. Jego obszar zainteresowań naukowych obejmował archeologię, numizmatykę, historię. Lista publikacji liczy około 300 rozpraw, artykułów i sprawozdań. Niniejszy „Dziennik” Michała Brensztejna dotyczy okresu Wielkiej Wojny. Autor rozpoczął notatki 18 maja 1915 roku, a zakończył 31 grudnia 1918 r. Zawierają one wiadomości o najważniejszych wydarzeniach rozgrywających się wówczas w Wilnie, czasem na Wileńszczyźnie. Tematyka dotyczy przede wszystkim codzienności wojennej – sytuacji aprowizacyjnej, możliwości zarobkowania, zdrowotności, stanu bezpieczeństwa, zachowania Rosjan w ostatnich miesiącach sprawowania przez nich władzy w mieście, polityki Niemców w okupowanym Wilnie oraz aktywności społecznej i politycznej mieszkańców w rzeczywistości wojennej. Warto podkreślić, że w swoim „Dzienniku” Brensztejn nieraz wklejał oryginalne dokumenty związane z opisem. Wartość poznawcza tych materiałów jest na tyle duża, że zdecydowano się na zamieszczenie tych treści na końcu publikacji, w aneksach. Do każdego dokumentu dołączona jest informacja, z jaką datą w ”Dzienniku” materiał koresponduje. „Dziennik” jest dla historyka pozycją niezwykle wartościową. Bogactwo szczegółów, precyzja w przekazywaniu informacji, duże możliwości w pozyskiwaniu wiedzy na temat rozgrywających się wydarzeń oraz ich odpowiednia selekcja, przenikliwość w czynionych obserwacjach – wszystko to powoduje, że publikowany „Dziennik” jest doskonałym źródłem do dziejów Wilna i Wileńszczyzny.

Chronologicznie Dzienniki Władysława Tatarkiewicza obejmują lata 1944–1960 (tom I), 1960–1968 (tom II) i 1969–1977 (tom III), który ukaże się w roku 2022. Tom drugi ma charakter pamiętnikarski, jest dokumentem historycznym, relacją pisaną na bieżąco, z dnia na dzień, przez zarazem znakomitego obserwatora i sprawozdawcę, człowieka ukształtowanego w Polsce niepodległej, arystokratę ducha, filozofa i nauczyciela akademickiego, ponadto chrześcijanina. Lektura Dzienników to fascynująca, intelektualna podróż w czasie. Konfrontowanie się Tatarkiewicza z siermiężną rzeczywistością Polski Ludowej powoduje niekiedy zabawne dysonanse. Oprócz spraw codziennych, filozof opisuje realia i kuluary życia naukowego. Przez całą książkę przewijają się postaci naukowców, artystów i dziennikarzy. Dzienniki mogą być wciągającą lekturą dla młodych czytelników, znających autora wyłącznie dzięki jego trzytomowej Historii filozofii. Mają bardziej charakter zapisków literackich niż filozoficznych dywagacji. Pan Profesor Tatarkiewicz schodzi z katedry uniwersyteckiej wprost w codzienność, jawi się w niej nie jako uczony, lecz jako „żywy człowiek”, zatroskany o swoje zdrowie, los rodziny i znajomych.
(od Redakcji)

Dlaczego wielka miłość? Bo wielką może być tylko miłość nieszczęśliwa, miłość bez happy endu, kiedy trzeba tej drugiej osobie pozwolić odejść, choć serce krwawi, a wnętrzności rozrywa miecz Ananke

Połowa z was, gdyby miała tylko okazję, to by przyćpała – a jeśliby to nie wiązało się z żadnymi konsekwencjami, to i wszyscy.

„Profesor Jan Kopcewicz zajmuje wyjątkowe miejsce wśród rektorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Nie tylko dlatego, że funkcję tę sprawował najdłużej spośród nich, łącznie 11 lat, ale przede wszystkim dlatego, że kierował Uniwersytetem w wyjątkowych czasach, które mocno wpłynęły na nasze losy. Tak było, gdy w sierpniu 1982 r. władze stanu wojennego odwołały ówczesnego rektora, prof. Stanisława Dembińskiego i dwóch jego zastępców, brutalnie przekreślając nadzieje na demokratyzację i autonomię szkolnictwa wyższego, które towarzyszyły ich wyborowi ponad rok wcześniej. Kierując się odpowiedzialnością za losy wspólnoty, chcąc chronić Uniwersytet przed realną groźbą likwidacji, Jan Kopcewicz objął obowiązki rektora do końca przerwanej kadencji. Była to być może najtrudniejsza decyzja w jego życiu […]”.
Z Przedmowy prof. dr. hab. Andrzeja Tretyna