Muzeologia cyfrowa

Tematami przewodnimi numeru są straty wojenne gdańskiego muzealnictwa oraz portret w sztuce. Ponadto w tym numerze czasopisma w ramach działu opinie, dyskusje, polemiki został opublikowany głos w dyskusji dotyczący rewitalizacji Westerplatte. „Gdańskie Studia Muzealne. Seria Nova” są czasopismem naukowym wydawanym przez Muzeum Narodowe w Gdańsku. Kontynuują tradycję publikowanego nieregularnie od 1976 r. wydawnictwa „Gdańskie Studia Muzealne”, które pod wieloma względami miało charakter pionierski w pomorskim środowisku muzealniczym i zarazem umożliwiało publikowanie wyników badań naukowych poświęconych zagadnieniom muzealnym, w szczególności sztuce Gdańska i Pomorza. Zmiana tego wydawnictwa w mające ukazywać się regularnie nowoczesne czasopismo o charakterze naukowym, posiadające własną stronę internetową, jest odpowiedzią na wyzwania czasów współczesnych, a przede wszystkim reakcją na nową muzeologię i reformy zachodzące w obszarze nauki. Przekształcony periodyk ma spełniać standardy obowiązujące w czasopismach naukowych. Celem czasopisma „Gdańskie Studia Muzealne. Seria Nova” jest realizacja misji określonej w statucie MNG, publikowanie wyników badań naukowych, które wnoszą istotny wkład do stanu badań nad zabytkami oraz materiałami ikonograficznymi, fotograficznymi i dokumentacyjnymi dotyczącymi sztuki polskiej i obcej, dziejów hymnu narodowego, etnografii Pomorza, kultur europejskich i pozaeuropejskich oraz działania teatrów Gdańska, Gdyni i Sopotu, publikowanie informacji z zakresu gromadzenia i ochrony zabytków, zbiorów oraz materiałów dokumentacyjnych, dotyczących zakresu działania muzeów. Czasopismo zostało wpisane do rejestru dzienników i czasopism, ukonstytuowano międzynarodową radę naukową oraz redakcję. Wprowadzane są zmiany mające doprowadzić do przekształcenia „Gdańskich Studiów Muzealnych. Seria Nova” w czasopismo znajdujące się na liście czasopism punktowanych.

Tom ten prezentuje najcenniejsze dzieła malarstwa z najstarszych polskich muzeów: Muzeum Narodowego w Krakowie (rok założenia 1879) oraz zapoczątkowanej na przełomie XVIII i XIX wieku w Puławach Kolekcji Książąt Czartoryskich. Zbiory te pozwalają dokładnie prześledzić ewolucję malarstwa polskiego, a także zawierają wiele bardzo cennych dzieł mistrzów europejskich, w tym słynną Damę z łasiczką Leonarda da Vinci. Autorami tekstów są kustosze i pracownicy naukowi obydwu muzeów. Każdy kolejny rozdział to wnikliwy esej o malarstwie danego okresu ilustrowany dziełami pochodzącymi zarówno ze stałych ekspozycji, jaki i z nieudostępnianych zwiedzającym zasobów magazynowych. Powstał w ten sposób najobszerniejszy i najbardziej kompetentny album krakowskich obrazów, eksponowanych we wszystkich oddziałach MNK.

„Pomimo istnienia opracowań na temat zarówno ochrony zabytków, jak i kar administracyjnych recenzowana monografia z pewnością zachowuje walor oryginalności. Dla czytelnika szczególnie cenne może być holistyczne opracowanie sytuacji prawnej właściciela zabytku z perspektywy potencjalnej odpowiedzialności za delikty administracyjne. Obejmuje ono bardzo zróżnicowany zakres zagadnień: od kwestii praw i wolności człowieka, poprzez obowiązki właścicieli zabytków i organów ochrony zabytków, aż po bardzo oryginalną, autorską koncepcję społecznej odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe. (…)

Wywody zawarte w recenzowanej monografii stanowią ważny wkład do nauki prawa. Ich zastosowanie, także w innych kontekstach badawczych, może przyczynić się do wytworzenia nowych koncepcji teoretycznych w naukach prawnych, w zakresie prawa administracyjnego i postępowania administracyjnego. (…)

Książka przeznaczona jest w szczególności dla pracowników wszystkich organów administracji publicznej zajmujących się prowadzeniem postępowań w sprawach nakładania administracyjnych kar pieniężnych. Będzie przydatna również dla profesjonalnych pełnomocników występujących w postępowaniach administracyjnych i sądowych oraz dla sędziów orzekających w przedmiocie kar pieniężnych za delikty administracyjne. Zainteresuje także uczestników magisterskich i doktoranckich studiów prawniczych i administracyjnych”.

Z recenzji dr hab. Aldony Piotrowskiej, prof. UEK

W monografii pt. Idea wolności jednostki – właściciela zabytku w Unii Europejskiej w kontekście modelu kar administracyjnych w prawie polskim poruszono problematykę relacji właściciela zabytku i jego praw wynikających z prawa własności w stosunku do ochrony zabytku będącego desygnatem dziedzictwa kulturowego. Celem badań naukowych było opracowanie spójnego modelu ochrony praw jednostki będącej właścicielem zabytku w Unii Europejskiej oraz Polsce na poziomie naukowym, jak również propozycji dla Unii Europejskiej oraz polskiego ustawodawcy także w zakresie systemu kar administracyjnych w prawie ochrony dziedzictwa kulturowego. W monografii dokonano analizy idei wolności z perspektywy reprezentatywnych i wybranych nurtów filozoficznych oraz wolności jednostki w demokratycznym państwie prawa, podjęto cywilistyczną problematykę prawa własności jako kluczowego elementu wolności jednostki, dokonano analizy ochrony zabytków jako podstawy ograniczania prawa własności, poruszono problematykę administracyjnych kar pieniężnych jako elementu ochrony zabytków wpływający na sytuację prawną i faktyczną właściciela zabytków, dokonano w przedmiotowym zakresie badań komparatystycznych prawa niemieckiego, austriackiego, francuskiego, włoskiego oraz maltańskiego, a także utworzono model relacji wolności jednostki – właściciela zabytku w kontekście ochrony zabytków w Unii Europejskiej z uwzględnieniem modelu kar administracyjnych o charakterze de lege ferenda.

Dr Adam Kozień – asystent w Katedrze Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, aplikant adwokacki Krakowskiej Izby Adwokackiej, redaktor naczelny „Czasopisma Aplikantów Adwokackich – Młoda Palestra”, laureat VIII edycji programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Diamentowy Grant”, absolwent studiów stacjonarnych magisterskich na kierunku prawo na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego oraz Szkoły Prawa Austriackiego, członek Komisji Prawno-Organizacyjnej Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, członek Komisji Kontrolującej Komitetu Kopca Kościuszki, sekretarz Stowarzyszenia „Instytut Prawa Ochrony Dziedzictwa”. Autor licznych publikacji naukowych i prelegent wielu konferencji naukowych o zasięgu międzynarodowym oraz ogólnopolskim.

Kolekcja Bouviera obejmuje prawie 800 glinianych lamp oliwnych pochodzących z Egiptu i starożytnego Bliskiego Wschodu. Znajdującą się dziś w Szwajcarii prywatną kolekcję zgromadził podczas wieloletniego pobytu w Aleksandrii w latach 30-tych XX w. szwajcarski profesor prawa Maurice Bouvier. Nie jest to wszakże zbiór odzwierciedlający jedynie gusta czy też zainteresowania ikonograficzne właściciela. Zestaw lamp zaprezentowany w katalogu stanowiącym trzon tej publikacji to niemal pełen wachlarz typologicznych serii znanych z Egiptu od czasów Fenicjan po sułtanat mamelucki w średniowieczu, uzupełniony o typy lamp pochodzące z Bliskiego Wschodu, zakupione przez Bouviera podczas podróży do Libanu i Syrii. Szwajcarska kolekcja jest dziś drugim co do wielkości zbiorem, jeśli chodzi o tę kategorię zabytków, po kolekcji Muzeum Benaki w Atenach.

La collection Bouvier est le fruit d'une fascination pour un objet qui, pendant pres de deux millénaires, fut bien plus qu'un simple outil domestique indispensable. Lors de son séjour a Alexandrie dans la premiere moitié du XXe siecle, séduit par la beauté des formes et des décors de lampes a huile, Maurice Bouvier, professeur suisse de droit, constitua un corpus de pres de 800 lampes, en choisissant ses exemplaires avec méticulosité, afin de rassembler la plus large panoplie possible de types et de motifs décoratifs. Aujourd'hui, la collection suisse représente – en termes de richesse – le deuxieme corpus d'Europe de lampes d'Égypte et du Proche-Orient, apres celui conservé au Musée Benaki a Athenes.
L'ouvrage que nous soumettons au lecteur est une pierre milliaire dans la recherche sur la lychnologie égyptienne, syrienne et libanaise. La présentation raisonnée du matériel offre en effet une synthese tant attendue de ce champ de recherche difficile et jusqu'a ce jour insuffisamment connu. Le corpus des lampes présentées dans le catalogue couvre toutes les grandes périodes historiques, tout en mettant en relief les spécificités locales de l'Égypte et du Proche-Orient, de l'époque phénicienne jusqu'a la période mamelouke. Il propose aux chercheurs et aux amateurs une approche synthétique et diachronique des lampes en terre cuite d'Égypte et du Proche-Orient, a travers une étude accompagnée de la plus exhaustive des bibliographies possibles et illustrée par des photographies d'exception, oeuvre de Marc Bouvier, petit-fils du collectionneur.
L'étude des lampes est secondée d'une revue systématique des marques d'atelier qui figurent sur les bases et des motifs iconographiques ornant les disques, ce qui permettra d'étendre et d'approfondir les recherches sur l'ampleur de la production locale en Égypte ainsi que sur les sources d'importations des lampes et des motifs décoratifs. La bibliographie élaborée par l'auteur, couvrant l'ensemble de la littérature du sujet, sera sans aucun doute d'une grande utilité, et pour longtemps, pour tous ceux qui étudient cette catégorie d'objets provenant d'Égypte et du Proche-Orient.

W książce omówione zostały w układzie chronologiczno-problemowym różne aspekty polskich doświadczeń w zakresie ochrony zabytków, poczynając od jej pierwocin na początku XX wieku, przez wprowadzenie strukturalnych służb konserwatorskich, rozwinięcie na szeroką skalę praktyki ratowania zabytków po pierwszej i drugiej wojnie światowej, aż do rysujących się zadań w ostatnich dziesięcioleciach. (...) Autor rozróżnia indywidualne cechy działań konserwatorskich wynikające z tradycji regionalnych i wpływu poszczególnych ośrodków akademickich, w których kształcili się pracownicy służb ochrony dziedzictwa kulturowego. Specyfikę polską w zakresie ochrony zabytków konfrontuje z wpływami obcymi, zwłaszcza sąsiadów (także zaborców), jak również z ustaleniami i zobowiązaniami międzynarodowymi. Opracowanie dopełnia wybór ilustracji, które dostarczają naocznych dowodów na przedstawione wywody, tezy i argumenty.
prof. dr hab. Wiesław J. Wysocki
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Tu biło i bije serce Polski. Wawel – ponad tysiącletnia katedra i królewski zamek– góruje nad Krakowem, prastarą stolicą. To prawdziwy skarbiec najdawniejszych i nowszych zabytków; od romańskich po młodopolskie. Wawel to świadectwo silnej wiary Polaków i państwa-mocarstwa zwanego Rzeczpospolitą. To nekropolia wielkich królów, zasłużonych hierarchów, dzielnych bohaterów, ale i wieszczów narodowych. Album ukazuje niepowtarzalność oraz piękno architektury, bogactwo licznych dzieł, w tym sztuki malarskiej, rzeźbiarskiej, tkackiej i snycerskiej.
Oglądamy te wszystkie okazałości obiektywem rodowitego krakowianina, który dorastał u stóp Wawelu – wielkiego mistrza fotografii Adama Bujaka. Zaglądamy dzięki niemu nie tylko do bogatych komnat zamkowych i fantastycznych kaplic katedralnych, ale i miejsc niedostępnych dla zwiedzających; mamy wyjątkową okazję podziwiania bezcennych dzieł i zabytków sztuki przechowywanych od pokoleń w skarbcach katedralnym i zamkowym. Dumne sarkofagi władców, prastare księgi, wspaniałe ołtarze, apartamenty i komnaty królewskie, arrasy, zbrojownia, fortyfikacje... Przed naszymi oczami przesuwa się ponad dziesięć wieków wspaniałej historii Polski.