Na dnie

Nierówności płacowe w długim okresie, mierzone stosunkiem dochodów górnego decyla do najniższego, w ostatnich dwóch dekadach wzrosły w Polsce najbardziej ze wszystkich krajów należących do OECD. Jednocześnie problematyka wzrastających nierówności ekonomicznych była w publicznym dyskursie pierwszych piętnastu lat transformacji właściwie nieobecna. Bardzo rzadko również ten – klasyczny przecież – temat sporów filozoficznych i politycznych pojawiał się w polskiej debacie politycznej.
Książka Wojciecha Woźniaka podejmuje ważny poznawczo i społecznie problem związany z percepcją nierówności społecznych i ich dziedziczenia przez reprezentantów gremiów politycznych na szczeblu centralnym i lokalnym. Obydwie te grupy mają istotny wpływ na formułowanie polityki społecznej: pierwsi na poziomie krajowym poprzez stanowienie prawa i jego monitoring, drudzy na poziomie lokalnym, oraz – w przypadku drugich – na realizację tej polityki wobec konkretnych społeczności, jednostek i rodzin. Znaczenie przypisywane nierównościom społecznym przez rządzących warunkuje działania w różnych dziedzinach (np. podatkowej, finansowej, pomocy społecznej, edukacyjnej, zdrowotnej itd.) i ma istotny wpływ na zróżnicowanie jakości życia obywateli i szanse życiowe ich potomków. Praca ta jest oryginalnym i nowatorskim opracowaniem naukowym.

Prof. dr hab. Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
Uniwersytet Łódzki

Wybór tematu książki jest bardzo aktualny. Jeżeli założymy za Millsem, że celem nauk społecznych jest nie tylko gromadzenie faktów, lecz także próba wyjaśniania prywatnych trosk ludzi językiem problemów społecznych i systemowych, to refleksja nad nierównościami społecznymi w dobie kryzysu finansowego, socjalnego i politycznego jest ze wszech miar uzasadniona i wskazana. Każda kolejna podpowiedź ze strony socjologii – szczególnie potwierdzona solidnie zebranym materiałem empirycznym – wzbogaca debatę publiczną.

Dr hab. prof. UWr. Piotr Żuk
Uniwersytet Wrocławski


Wojciech Woźniak (ur. 1978) – socjolog, pracuje w Katedrze Socjologii Ogólnej na Wydziale Ekonomiczno--Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Autor lub współautor ponad 30 artykułów opublikowanych w tomach zbiorowych i czasopismach naukowych. Wchodził w skład zespołu koordynującego projekt PROFIT, pierwszy w historii projekt badawczy finansowany ze środków programów ramowych w dziedzinie nauk społecznych, koordynowany przez uczelnię z krajów, które przystąpiły do UE w roku 2004.
Jego zainteresowania badawcze i wynikające z nich publikacje dotyczą problematyki nierówności społecznych, edukacji, polityki społecznej, dyskursu publicznego wobec kwestii społecznych (m.in. zjawiska paniki moralnej), fińskiego modelu społeczno-gospodarczego, a także socjologii sportu. Jest członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Socjologicznego (ISA), Brytyjskiego Towarzystwa Socjologicznego (BSA), Europejskiej Sieci Badaczy Polityki Społecznej (ESPAnet) oraz Westermarck Society, czyli Fińskiego Towarzystwa Socjologicznego. Prowadził gościnne wykłady na uniwersytetach w Niemczech (Wolny Uniwersytet w Berlinie i Uniwersytet Justusa Liebiga w Giessen) oraz w estońskim Tartu i fińskim Tampere.

Tematyka niniejszej książki koncentruje się wokół zagadnień związanych z działaniem w polu pracy socjalnej, a szczególnie z nowymi przestrzeniami działania podejmowanego przez pracownika socjalnego. Praca socjalna ujmowana jest zarówno jako teoretyczna refleksja jak i praktyka społeczna – przy czym oba te wymiary współistnieją ze sobą. Praktyk, by móc identyfikować, analizować i oceniać niepokojące kwestie społeczne, a następnie podejmować skuteczną interwencję (zmianę) powinien działać w oparciu o refleksję naukową. Współcześnie działania pomocowe są realizowane nie tylko w znanych dotychczas obszarach, ale pojawiają się również nowe przestrzenie, w których pracownik socjalny uczy się sobie radzić.

Prezentowana książka składa się z trzech części. Autorzy pierwszej z nich naświetlają problematykę pracy socjalnej w wymiarze aksjologicznym.

W drugiej części publikacji szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom z obszaru praktyki społecznej. Autorzy zamieszczonych w niej tekstów dokonują prezentacji działań socjalnych skierowanych zarówno do dzieci, jak i dorosłych. Podejmują oni między innymi problematykę osób chorych, niepełnosprawnych, resocjalizowanych. Przeważa tu zainteresowanie pracą socjalną na rzecz rodzin, w tym rodzin w żałobie oraz ubogich. Teksty obrazują także wybrane przykłady pomocy instytucjonalnej, np. działalności Stowarzyszenia Obrony Praw Ojca czy też Klubu Seniora.

Artykuły z obszaru pomocy potrzebującym w wymiarze prawnym i praktyce społecznej składają się na cześć trzecią prezentowanego tomu.
Publikacja skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, zarówno teoretyków, jak i praktyków pracy socjalnej.
Zawarte w tej pozycji zasoby wiedzy, źródła i obszerna literatura prezentowanych problemów, jak tez wielość podejść metodologicznych, a także szeroka gama sposobów prezentacji uogólnień, jak też staranne zarysowanie dawnych i równolegle nowych przestrzeni pracy socjalnej w różnych lokalnych środowiskach, (...), uzasadnia (...), że książka będzie ważną pedagogiczna pozycją.
Stanowi ona pewnego rodzaju "panoramę" problemów, trudności, dylematów jakie staja przed pracownikami socjalnymi dziś, w obecnych warunkach społecznych i ustrojowych. ukazuje, że praca socjalna to nie tylko praktyka działania ale także konieczność stawiania sobie pytań teoretycznych i szukania na nie odpowiedzi we wszystkich konkretnych sytuacjach.

W książce autorki przedstawiają, między innymi, propozycję porządku terminologicznego dotyczącego pojęć „cykl życia” i „bieg życia”. W ich bowiem ocenie są one zarówno w języku potocznym, jak i w publikacjach naukowych stosowane w sposób dowolny, dość przypadkowy i nie zawsze dogłębnie przemyślany. Pomimo że w dorobku nauk społecznych można znaleźć wiele publikacji dotyczących relacji między zagadnieniami biegu lub cyklu życia a polityką (polityką publiczną, polityką społeczną), istnieje, zdaniem autorek, potrzeba dokonania systematycznej analizy specyfiki każdej z tych dwóch kategorii w nauce o polityce społecznej. Celem autorek jest zarówno ukazanie zalet i ograniczeń obu omawianych podejść badawczych, jak i usytuowanie ich w szerszym kontekście teorii polityki społecznej.

Autorki proponują, by w nauce o polityce społecznej używać – jako podstawowych – dwóch pojęć: cykl życia (ang. life cycle) i bieg życia (ang. life course) – nadając im specyficzne dla polityki społecznej definicje i traktując je nie tylko jako kategorie nauki, lecz także jako dwie swoiste perspektywy badawcze. Te perspektywy charakteryzują zarówno różnice, jak i podobieństwa. Uznają jednak, że w każdej z nich należy uwzględniać m.in.: temporalny wymiar dystrybucji osobistych i społecznych zasobów, jakie jednostki mają lub mogłyby mieć do dyspozycji, holistyczne podejście do życia człowieka, wielość czynników kształtujących cykl i bieg życia oraz występowanie momentów przełomowych (kryzysów) w cyklu i biegu życia.

Nowe, rozszerzone i uaktualnione wydanie klasycznego podręcznika akademickiego z zakresu polityki społecznej.
Książka, którą przedstawiamy czytelnikom, jest zaktualizowaną wersją pracy zbiorowej pracowników Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskie­go pt. Polityka społeczna, wydanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN w 2007 roku.
Drugie wydanie podręcznika zawiera istotne zmiany, uaktualnienia i całkiem nowe treści odnoszące się do rozwoju dziedziny polityki społecznej w Polsce i na świecie przez ostatnie kilkanaście lat. Zaktualizowany został przegląd literatury przedmiotu i listy zalecanych lektur. Ponadto książka została rozbudowa­na o kilka nowych rozdziałów poruszających zagadnienia pracy, które w połączeniu z poprzed­nimi partiami traktującymi o polityce rynku pracy, ochronie pracy i dialogu spo­łecznym mają charakter spójnego ujęcia przemian zachodzących w świecie pracy oraz wynikających stąd nowych zagrożeń społecznych i wyzwań dla polityki społecz­nej.
Podręcznik został pomyślany jako pomoc w zdobywaniu podstawowej wiedzy o polityce społecznej. Książka łączy aspekty nauki o polityce społecznej z diagnozą stanu problemów społecznych (bezrobocia, rynku pracy, migracji, pomocy społecznej, pracy socjalnej, polityki rodzinnej) oraz praktyczną działalnością. Stanowi syntetyczne ujęcie problematyki polityki społecznej w drugiej dekadzie XXI stulecia, odwołujące się do dorobku nauki o polityce społecznej w przeszłości, współczesnych teorii, i aktualnego stanu wiedzy o dostępie/braku dostępu różnych grup polskiego społeczeństwa do podstawowych praw społecznych.
Podręcznik prezentuje następujące zagadnienia:
teoretyczne aspekty polityki społecznej, w tym m.in. interpretacja pojęcia, doktryny i modele polityki społecznej, wartości, instrumenty, podmioty polityki społecznej, diagnozowanie i ewaluacja w polityce społecznej; wybrane problemy stanowiące przedmiot działań polityki społecznej we współczesnej Polsce, m.in. przemiany życia rodzinnego i polityki rodzinnej, edukacja, ochrona zdrowia i kwestia mieszkaniowa, społeczne problemy pracy, dyskryminacja i równouprawnienie, migracje; współczesne wyzwania i kierunki rozwoju polityki społecznej, m.in. przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, marginalizacji i ekskluzji, kontrowersje wokół socjalnej funkcji państwa, mechanizmy gospodarki rynkowej w polityce społecznej, europejski model socjalny. Książka zawiera także:
tabele i wykresy, podsumowania rozdziałów, propozycje zadań do wykonania i pytań do dyskusji, spisy lektur uzupełniających i literatury przedmiotu.

Autorzy przedstawiają zagadnienia towarzyszące procesom demograficznym w Polsce z perspektywy podejmowanych działań politycznych. Szczególną uwagę poświęcają procesowi upolitycznienia problemu starzejącego się społeczeństwa, instrumentom polityki demograficznej i społecznej oraz dyskursom politycznemu i medialnemu, zaistniałym w latach 1989–2016.
Przemiany demograficzne, zwłaszcza proces starzenia się ludności, ze względu na swoją intensyfikację i złożoność stają się przedmiotem polityki państwa. Wypracowanie rozwiązań z zakresu polityki demograficznej i polityki społecznej, dostosowanych do wymogów coraz szybciej starzejącego się społeczeństwa i wyzwań społeczno-ekonomicznych XXI wieku to nagląca potrzeba.

Głównym celem książki jest ukazanie (przebijającej się zarówno w aktualnym dyskursie naukowym, jak i w praktyce społecznej) perspektywy usług społecznych jako wyłaniającego się nowego paradygmatu welfare state i jednocześnie istotnej kategorii pojęciowej, ważnej dla budowania teorii i praktyki polityki społecznej.

Praca na temat usług społecznych stanowi jedną z pierwszych w Polsce prób systematyzacji tego złożonego obszaru działalności społeczno-gospodarczej oraz polityki społecznej. Zamierzeniem autora było zebranie w monografii dotychczasowych ustaleń teoretycznych, wyników badań i doświadczeń praktycznych na temat rozwoju usług społecznych w różnych kontekstach dotyczących ich funkcjonowania. Ambicją autora było też sformułowanie wyzwań przyszłości i wskazanie rekomendacji dla nauki i praktyki w głównych sektorach usług społecznych.

Usługi społeczne można rozpatrywać w różnych wymiarach – makro, mezo i mikro (globalnym, krajowym, regionalnym/lokalnym, czy też z perspektywy podmiotu wytwarzającego). Można je analizować jako sektor gospodarki, jako rodzaj działalności lokalnej, jako element rozwoju, tworzenia miejsc pracy, a także jako czynnik inwestycji społecznych i realizacji lokalnej polityki społecznej oraz kształtowania ładu społecznego.

Książka zawiera bardzo bogaty materiał teoretyczno-praktyczny, który wykorzystany został jako podstawa konstrukcji modelu usług społecznych i ich dominującego znaczenia w aktualnym i przyszłym rozwoju społeczno-gospodarczym. Z powyższych względów książka jest bardzo ważnym krokiem w myśleniu o zmianach w polityce społecznej państwa, z wykorzystaniem dotychczasowych/historycznych doświadczeń.