Na Obrzeżach

Książka Izoldy Kiec jest pierwszą obszerną prezentacją poznańskich kabaretów artystycznych działających w Poznaniu w latach 1929-1935 (Ździebko, Różowa Kukułka, Klub Szyderców Pod Kaktusem, Stratosfera) oraz ich animatorów, autorów i gwiazd, jak choćby: Artur Maria Swinarski, Ludwik Puget, Jerzy Gerżabek, Tola Korian, Tadeusz Hernes. Dzieje ówczesnej bohemy stolicy Wielkopolski osadzone są w historii europejskiego i polskiego kabaretu, w miejscowych tradycjach oraz kontekstach artystycznych, w szczególnej sytuacji społecznej oraz politycznej przełomu lat 20. i 30. Sporo jest tutaj oryginalnych tekstów, anegdot i ilustracji – przypominających atmosferę dawnego Poznania oraz środowisko świadomie nawiązujące do tradycji krakowskiego Zielonego Balonika.


Książka dofinansowana przez Urząd Miasta Poznania.
Partnerami wydania są: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu i Biblioteka Raczyńskich

Książka obejmuje felietony teatralne drukowane na łamach dziennika Ekspres Wieczorny. Niniejszy zbiór jest początkiem serii Utworów powojennych, która uzupełnia 16-tomowe Opowiadania przedwojenne.

W świecie kultury muzułmańskiej, gdzie teatr nie zdołał wytyczyć sobie niezależnego miejsca wśród dziedzin sztuki, to właśnie ustność / oralność zrekompensowała jego brak wśród sztuk performatywnych. Turecki "meddah" rozwinął się pomiędzy wiekiem XI a XIX z formy opowiadacza w epicki teatr jednego aktora, pozostając w zgodzie z zasadami życia koczowniczego. Włączając elementy tradycji środkowoazjatyckiego szamana, starotureckiego pieśniarza epickiego "ozan" i arabskiego "maddaha" oraz tradycję perskiego opowiadacza "Księgi królewskiej. Szahname", przyjął także środki teatralne i dramatyczne. Jako forma artystyczna łączy sztukę opowiadania z ludowym teatrem tradycyjnym. Zaadoptowana w formie „widowiska narracyjnego” sztuka opowiadania zyskała uznaną pozycję na współczesnych scenach teatrów offowych, sprawdzając się z sukcesem w projektach międzykulturowych i interdyscyplinarnych. W kontekście omawianych tradycji ustnych kręgów kultur ałtajskiego i Bliskiego Wschodu potencjał performatywny sztuki opowiadania stanowi dla współczesnych artystów źródło inspiracji, oferując wzór modelu interaktywnego, równouprawniającego widza i artystę.



Meddah – Turkish Theatre of One Actor. The Meeting of Oral Tradition and Performance Culture

The monograph explores performative potential of narrative art in oral traditions of Altai and Middle Eastern culture. Turkish "meddah" inspires contemporary artists, offering an active model, equal for both the artist and the audience. As an artistic form it developed between the 11th and 19th century. It unites epic theatre of one actor with the elements of tradition of a nomadic narrator, Central Asian shaman, epic singer "ozan", Arabic "maddah" and the Persian tradition of the narrator of "The Shahnameh".

Kiedy przyciśnie nas bieda, kryzys i ból istnienia, na przekór wszystkiemu uciekamy w świat żartu i beztroski. Ruszamy do kabaretu by zobaczyć jak artyści kpią w żywe oczy z tych którzy zgotowali nam kłopoty. W kabarecie jest wszystko; piosenka, poezja i pieprzny dowcip. Nie dziwota, „kabaret” to przecież nazwa zestawu naczyń z przyprawami - sól z pieprzem, coś dla smaku. Dla każdego coś miłego.
Polski kabaret mocno się zmienił przez ponad stulecie swojego istnienia. Zaczęło się od krakowskiego „Zielonego balonika” wzorującego się na paryskich kabaretach z Montmartre’u.
W Polsce międzywojennej kabaret przybrał formę teatrzyku, oscylującego między rewią a klasycznym kabaretem. Podstawą były: literackie teksty najwyższej próby, gwiazdorskie aktorstwo i mistrzowska konferansjerka.
Z kolei po drugiej wojnie światowej kabaret przejął rolę politycznego odgromnika – zarówno montowanego przez niepokornych twórców jak i przez władze polityczne. Na scenach kabaretowych występowała śmietanka aktorska, a cięte, złośliwe i pełne aluzyjnych treści teksty pisali znani autorzy.

Zielony Balonik. Królewskie miasto Kraków i frywolne żarciki.

Qui pro quo. Julian Tuwim, Marian Hemar i legendarna konferansjerka Fryderyka Járosy’ego

Perskie i Morskie Oko. Eugeniusz Bodo robi z siebie małpę

Starsi Panowie. Klasa i subtelny dowcip w szarzyźnie PRL-u

Salon Niezależnych. Wieczni protestanci

Kabaret Dudek. Rzeczpospolita najlepszych aktorów i błyskotliwych tekściarzy

Pod Egidą. „Więcej powietrza!” Ilu kolegów z garderoby donosiło po spektaklu na Pana Janka?

Tey. Legendarny duet Smolenia i Laskowika

Po odzyskaniu wolności można było mówić już wszystko i o wszystkich. Część kabareciarzy poszła do polityki a niektórzy znani, lubiani a niepokorni dorobili się literek TW przed nazwiskiem.

Opis Obyczajów w XV-leciu międzysojuszniczym – t. III Teatr to miejsce spotkania (1): „Paradoks o Ogródkach” To już rozprawa stricte teatrologiczna. Opowieść bliska „Mojemu życiu w sztuce” Konstantego Stanisławskiego, której nie obce są anegdoty rodem z „Żywotów” Józefa Szczublewskiego, a i teorie stricte estetyczne sięgające filozoficznych korzeni autora pracy „Chwyt teatralny. Zarys instrumentalnej teorii teatru”.

Laureatka konkursu na Książkowy Debiut Poetycki im. Anny Świrszczyńskiej 2021
Wiersze z tomu odznaczają się powściągliwością, dyskrecją, ich poetyka jest oszczędna, najważniejsza jest w nich ekonomia wyrazu – powiedzieć tyle, ile koniecznie powiedzieć trzeba. Dominuje w nich informacja, ważny jest opis, bez skupiania się na sposobie mówienia. Jeśli pojawia się metafora, to tylko po to, żeby zawrzeć w niej skrót myśli, można jej nawet nie zauważyć, tak jest wtopiona w wiersz. Lakoniczny opis miejscami zbliża się do poetyki haiku: naszkicować, nie dopowiadać.Tom ma bardzo konsekwentną budowę, stanowi całość, układa się w szczególną narrację. Opowiada o doświadczeniu kobiety. Najistotniejszy jest aspekt egzystencjalny: to wiersze o przemijaniu, śmierci, chorobie, bólu, trudnym życiu. Istotną rolę odgrywa fizjologia, ale bez epatowania nią. Raczej chodzi o skupienie uwagi na ciele, konkrecie, szczególe. Zresztą nie tylko w opisie człowieka, również w przedstawieniu świata. Świat postrzegany jest zmysłowo, z perspektywy doznania cielesnego. Tom po jej wewnętrznej stronie porusza siłą opisu zarówno dramatyzmu ludzkiej egzystencji, jak i piękna świata. Delikatność wyrazu pozwala tym mocniej osiągnąć efekt grozy śmierci, choroby, przemijania bez wprost wyrażanej skargi, ale i akceptacji bytu takim, jakim jest, dostrzegania w nim kruchej, ale pozwalającej na zachwyt urody.
Krzysztof Biedrzycki